27 września w Historii Kresów

1605 – siły polsko-litewskie hetmana Jana Karola Chodkiewicza rozgromiły Szwedów w bitwie pod Kircholmem. To jedno z największych zwycięstw w historii Rzeczypospolitej.

Bitwa ta miała miejsce 25 km od Rygi, podczas wojny toczonej w latach 1600-1611 o Inflanty i tron Szwecji między polskim królem Zygmuntem III Wazą i królem szwedzkim Karolem IX Sudermańskim. Szwedzi mieli ponad 3-krotną przewagę liczebną nad 3,6-tysięcznym wojskiem polsko-litewskim dowodzonym przez hetmana polnego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza. Mieli także dwa razy więcej dział.

Ponieważ czołowy atak na stojących na wzgórzu Szwedów był niemożliwy Chodkiewicz użył podstępu – upozorował odwrót swoich wojsk. Karol IX nakazał części swojej armii ruszyć w pościg. W tym celu Szwedzi musieli jednak zejść ze swojego wzgórza i zacząć wspinać się na wzgórze zajmowane przez wojska polsko-litewskie. Wtedy na Szwedów spadł grad kul polskiej artylerii i piechoty a do boju ruszyła polska husaria i rajtarzy pod wodzą Tomasza Dąbrowy. Starcie trwało zaledwie kilkanaście minut. Rozbite oddziały szwedzkie rzuciły się do ucieczki. Zginął ich dowódca Anders Lennartsson, a Dąbrowa osobiście śmiertelnie zranił księcia Luneburga Fryderyka.

Bezładna ucieczka spowodowała zamieszanie w stojących w odwodzie głównych siłach szwedzkich. Aby zyskać czas na przegrupowanie się Karol IX rzucił do walki resztę swojej jazdy przeciwko polskiemu prawemu skrzydłu Jana Piotra Sapiehy. Pomimo przewagi liczebnej Szwedów Sapieha powstrzymał natarcie, zaś kolejny rzut polskiej husarii i lekkiej jazdy pod wodzą Teodora Lackiego obszedł Szwedów łukiem, uderzył na nich z boku i rozbił, wychodząc na tyły wroga.

Ogarnięta paniką armia Karola IX schroniła się w zabudowaniach Kircholmu. Wtedy Chodkiewicz rzucił do walki wszystkie pozostałe siły, w tym piechotę. Po trzech godzinach walki cała armia szwedzka została rozbita i zaczęła uciekać w kierunku morza, gdzie czekała jej flota wojenna. Do pościgu za uciekającymi dołączyli miejscowi chłopi łotewscy, mszcząc się za liczne grabieże.

Bitwa została wygrana. Wojska Rzeczypospolitej straciły tylko 100 zabitych i 200 rannych, wśród których było tylko 13 husarzy. Szwedzi stracili ok. 9 tys. żołnierzy, czyli 70% swoich wojsk, straty wśród piechoty wynosiły aż 90%. Polacy wzięli do niewoli burmistrza Rewla Wittinga oraz zdradzieckiego pułkownika Henryk Brandta, którego stracono później w Krakowie za przejście na szwedzką służbę. Zdobyto także obóz szwedzki pod Rygą z artylerią oblężniczą, amunicją i zapasami żywności.

W wyniku polskiego zwycięstwa Szwedzi musieli przerwać oblężenie Rygi. Gratulacje po bitwie nadesłali Polakom papież Paweł V, król Anglii, sułtan turecki i szach perski. Niestety, wkrótce Szwecja odbudowała swoje siły i ponownie zdobyła Inflanty korzystając z kłótni pomiędzy polskimi maganatami. Wielki sukces pod Kircholmem został zaprzepaszczony.

1387 – hospodar mołdawski Piotr I złożył we Lwowie hołd lenny królowi Władysławowi Jagielle i królowej Jadwidze.

1422 – Polska i Litwa podpisały pokój melneński z zakonem krzyżackim.

1533 – urodził się Stefan Batory – król Polski. Zmarł w 1586 r. w Grodnie. Przeczytaj artykuł “Życie i śmierć Stefana Batorego” i artykuł o nieudanym związku Batorego z Anną Jagiellonką.

1612 – zmarł Piotr Skarga – teolog, pisarz, kanonik lwowski, jezuita, czołowy polski przedstawiciel kontrreformacji, kaznodzieja nadworny Zygmunta III Wazy, rektor Kolegium Jezuitów w Wilnie, pierwszy rektor Uniwersytetu Wileńskiego. Wybitny duszpasterz terenów dzisiejszej Litwy i Białorusi. Założyciel wielu kolegiów jezuickich, np. w Połocku, Rydze, Dorpacie. Urodzony w 1536 r. Przeczytaj artykuł o Kolegium Jezuitów i Uniwersytecie w Wilnie.

1660 – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwem wojsk Rzeczypospolitej zakończyła się bitwa pod Lubarem.

1885 – urodził się Stanisław Pigoń – polski historyk literatury. Profesor m.in. Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Zmarł w 1968 r.

2008 – zmarła Krystyna Moszumańska-Nazar – polska kompozytorka. Profesor i rektor krakowskiej Akademii Muzycznej. Uczęszczała do lwowskiej szkoły sióstr benedyktynek ormiańskich, szkoły muzycznej Anny Niementowskiej we Lwowie, następnie do lwowskiego konserwatorium. Urodzona w 1924 r. we Lwowie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 27 września