14 stycznia w Historii Kresów

1770 – urodził się książę Adam Jerzy Czartoryski – mąż stanu Królestwa Polskiego i Powstania Listopadowego, zasłużony dla polskich szkół na Kresach.

Pełnił funkcję ministra spraw zagranicznych Rosji (1804-1806) i senatora-wojewody Królestwa Polskiego. W 1803 r. car Aleksander I mianował go kuratorem wileńskiego okręgu naukowego. Na tym stanowisku Czartoryski przyczynił się do rozwoju oświaty na wschodnich ziemiach zabranych dawnej Rzeczypospolitej. Rozbudował sieć szkół parafialnych z językiem polskim. Położył duże zasługi dla rozwoju Uniwersytetu Wileńskiego. W 1824 r. po procesie Filomatów i Filaretów podał się do dymisji. Był także pisarzem i mecenasem sztuki.

W Powstaniu Listopadowym był m.in. prezesem Rządu Narodowego. Po upadku Powstania stworzył na emigracji w Paryżu konserwatywny obóz Hotel Lambert, popierający antyrosyjską politykę państw europejskich. Zmarł w 1861 r.

1718 – urodziła się Katarzyna Agnieszka Ludwika Sapieha – litewska łowczyna, działaczka konfederacji barskiej. Zmarła w 1779 r.

1729 – urodził się Feliks Turski – polski duchowny katolicki, biskup krakowski i łucki. Zmarł w 1800 r.

1919 – w Huciskach koło Tarnopola urodził się Jan Olszański – katolicki biskup, ordynariusz diecezji kamieniecko -podolskiej. Ukończył seminarium duchowne we Lwowie, pracował na parafii w Gródku Podolskim, był wikariuszem i katechetą w katedrze i parafii Matki Boskiej Śnieżnej we Lwowie.

W latach powojennych jako jeden z nielicznych kapłanów katolickich na tym terenie z narażeniem życia i w każdej chwili ryzykując deportacją starał się zapewnić opiekę duszpasterską wiernym na prawie połowie terytorium dzisiejszej diecezji kamieniecko – podolskiej. Po jej odrodzeniu erygował wyższe seminarium duchowne w Gródku Podolskim i wznowił działalność ponad 200 parafii. Zmarł w 2003 r. w Kamieńcu Podolskim.

1945 – w Wilnie urodziła się Barbara Podmiotko – polska dziennikarka i prezenterka radiowa, znawczyni i propagatorka muzyki francuskiej.

1954 – zmarł Nikodem Sulik – polski generał. W 1918 r. działał w Samoobronie Grodzieńskiej. W latach 1919-22 dowodził kompanią w Białostockim Pułku Strzelców w składzie 1 Dywizji Litewsko – Białoruskiej. Wraz z macierzystym pułkiem walczył z bolszewikami i wziął udział w tzw. buncie Żeligowskiego i zajęciu Wilna we wrześniu 1920 r.

W 1939 r. brał udział w bitwie pod Kockiem. Nie poszedł potem do niewoli lecz rozpoczął działalność konspiracyjną. Komendant Okręgu Wilno Związku Walki Zbrojnej, a od 1943 r. 5 Kresowej Dywizji Piechoty w Armii Polskiej na Wschodzie. Urodzony w 1893 r. na Podlasiu.

1984 – zmarł Henryk Glass – polski instruktor harcerski, oficer AK, wiceszef Porozumienia Antykomunistycznego, organizator i kierownik Wydziału “W” w Społecznym Komitecie Antykomunistycznym “Antyk”.

Urodzony w 1896 r. Wychowywał się w Kijowie. Należał do tajnego Zetu i Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego “Sokół”. Potem został żołnierzem I Korpusu Polskiego generała Dowbora-Muśnickiego w Mińsku Litewskim.

19 stycznia 1919 r. mianowany p.o. Naczelnika tajnego Harcerstwa Polskiego na Rusi i w Rosji. Ostrzeżony przed aresztowaniem przez jednego ze swoich informatorów uciekł z Kijowa. Po trwającej miesiąc wędrówce w przebraniu bolszewickiego żołnierza przez Homel i Łuniniec przedostał się na polską stronę frontu.

Brał udział w akcji ratowania na Kresach setek Polaków, głównie rodzin ziemiańskich i inteligencji kresowej oraz ich ewakuacji do Polski. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. był oficerem wywiadu.

2008 – zmarła Justyna Kreczmarowa – polska aktorka. Absolwentka Studia Wandy Siemaszkowej we Lwowie. Występowała w Stanisławowie, Lwowie, Warszawie, Lublinie, Łodzi i Katowicach. Urodzona w 1918 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 14 stycznia