Młyn na rzece Sule

(Na podstawie dokumentów udostępnionych przez p. Agnieszkę Borczyk – prawnuczkę Aleksandra Olchowika i Janiny zd.Werakso).

W Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i innych Krajów Słowiańskich /wydany w latach 1880 – 1902/, T.XI, s. 558 jest obszerny opis rzeki Suły.

Wynika z niego, że na całym jej biegu (40 wiorst powiat miński i 10 wiorst powiat oszmiański), do 1902 r. było 5 młynów wodnych.

Autorzy wymieniają zaścianek Zubarów (Zubierowo), ale nic nie piszą o młynie. Zaścianek znajdował się o 117 wiorst od Oszmiany – 1 dom, 6 mieszkańców, katolików.

W 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, ale stabilizacja społeczno – polityczna w Nowogródzkiem nastąpiła dopiero po Traktacie Ryskim w 1921 r.

W 1924 r. Wojskowy Instytut Geograficzny wydał mapę, na której zaznaczono młyn wodny na rzece Sule w m. Zubierowo.

Pan Antoni Olchowik zbudował młyn jeszcze „za cara”, już po 1902 roku.

Okolica tamtejsza, to przeważnie lasy, łąki, pola uprawne, tereny podmokłe, strumienie, stawy i jeziorka – to Puszcza Nalibocka.

Obok Zubierowa – 0,5 km, znajduje się osada Borek, 3 km na północ Suprośna Słoboda, 1 km od Suprośnej Słobody Bryniczewo, 2 – 2, 5 km od Bryniczewa Dzieraźno, 2 km od Dzieraźna Derewno, a kilka kilometrów dalej na pólnoc Jankowicze.

W Zubierowie mieszkał i gospodarował p. Aleksander Olchowik z żoną Janiną i z dziećmi.

Skoligaceni byli z rodzinami: Weraksów, Downar Zapolskich, Hołowaczów, Gzowskich, Ciechanowiczów, Szykierów, Dremzów, Miłaszewskich, Lipnickich.

Grunty uprawne  Aleksandra Olchowika przylegały do rzeki Suły i sąsiadowały z gospodarstwem  Kołodzińskiego i gruntami chłopów ze wsi.

Jeszcze „za cara” w okolicy działała spółka rolna pod nazwą „Sadowska”. Jej członkowie realizowali transakcje handlowe za pośrednictwem Włościańskiego Ziemskiego Banku i Wileńskiego Rejenta – kancelaria Jofima Iljaszenko. W 1905 r., nabyli w ten sposób od generała Mikołaja Klejgelsa uroczysko „Sadok”, a w wolnej Polsce w 1932 r. załatwiali jeszcze potwierdzenie tej transakcji.

Podobną aktywność gospodarczą realizował Aleksander Olchowik, który w 1929 r. zakupił od Jerzego i Andrzeja Klejgelsów 4 ha ziemi na uroczysku „Hradjo”.

W roku 1931 uczestniczył w Sądzie Okręgowym w Nowogródku – Wydział Cywilny w charakterze świadka z powództwa Wincentego Saja przeciwko Stefanowi Sajowi o wyrugowanie z gruntu;

O innej jego aktywności świadczy pokwitowanie wystawione przez p. Bazylego Wargana – właściciela Zakładu Ślusarsko – Mechanicznego w Mirze ul. 3 maja 56 z dnia 3 stycznia 1938 r. Pan Olchowik uiścił opłatę w kwocie 200,-zł za „skontrolowanie” motoru przez Aleksandra Romaniejko.

W 1939 r. rozpoczęła się II wojna światowa. Ziemię Nowogródzką włączono do BSSR. W Stołpeckiem szalała NKWD. Ludzi wywożono na Sybir i zakładano kołchozy.

W 1941 r. „przyszli Niemcy”, a Ziemia Nowogródzka weszła teraz w skład Reichskommisariatu Weissruthenien i zaczęła działać administracja niemiecko – białoruska.

Pan Aleksander Olchowik gospodarował „na swoim”. W miesiącu grudniu

1942 r., w Urzędzie Gminy w Starynie (Gemeindeverwaltung – Ułasnaja Uprawa) sporządził stosowny dokument w j. białoruskim. Dokument dotyczył zamiany ziemi. Pan Downar Zapolski z Bryniczewa oddał mu w użytkowanie „sażałkę” – staw wodny na bryniczewskich polach, a p. Olchowik w zamian 0.5 ha łąki .

W dokumencie mówiło się o możliwości spiętrzenia wody na „sażałce” – do 3, 5 metra wysokości. Wynikało z tego, że młyn wodny p. Aleksandra Olchowika mełł zboże i służył ludziom.

Polacy, podobnie jak na polu gospodarczym, potrafili się zorganizować także na polu wojskowym i zbrojnie wystąpić przeciwko okupantom.

Zorganizowali swoją partytazantkę do której poszedł syn  Aleksandra Olchowika, Robert. Był  żołnierzem – partyzantem 78 Pułku Piechoty Batalionu Stołpecko – Nalibockiego AK, a polskim partyzantom „pomagał” młyn na rzece Sule w miejscowości Zubierowo!

 

Stanisław Karlik