• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 01 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Historia i Wspomnienia

Historia malowana. Batory pod Pskowem (1582 r.)

01 Lip 2015 Historia i Wspomnienia 3 comments

Stefan_Batory_pod_Pskowem_Jan_MatejkoTen Obraz Jana Matejki przedstawia fikcyjną scenę rokowań z czasów wojny o Inflanty w latach 1579-1581, zakończonej rozejmem w Jamie Zapolskim w roku 1582. Jan Matejko połączył w swoim dziele dwa istotne wydarzenia: poselstwo bojarów moskiewskich po zdobyciu twierdzy Wielkie Łuki w 1580 roku przyjęte przez Stefana Batorego, oraz wspomniany rozejm z 1582 roku.

Od początku XVI wieku prowadzone były walki między Moskwą a Litwą o panowanie nad ziemiami ruskimi. Litwa skupiła się również na obronie swojego stanu posiadania. Szukała też coraz częściej pomocy u strony polskiej. Przykładem może być zwycięstwo Konstantego Ostrogskiego pod Orszą w 1514 roku. Księstwo Moskiewskie utrzymało jednak swoje zdobycze z końca XV wieku. Kolejny etap walk, w drugiej połowie XVI wieku, wiązał się z problemem Inflant, a szerzej z walką o „Dominium Maris Baltici”. Rywalizowały ze sobą: państwo polsko-litewskie, Moskwa, Szwecja i Dania.

W wyniku rywalizacji zakończonej pokojem w Szczecinie w 1570 roku Rosja zdobyła część Inflant oraz ziemię połocką, Szwecja ich północne rejony – Estonię. Rzeczpospolita zachowała tylko część Inflant w porównaniu do stanu z 1561 roku.


Rosja kontynuowała działania wojenne i jeszcze przed 1577 rokiem opanowała większą część Inflant, aż po rzekę Dźwinę. Polski król Stefan Batory (1576-1586) wraz z kanclerzem wielkim koronnym Janem Zamoyskim (1578-1586) opracował plan wyprawy przeciwko Rosji. Według tego planu uderzenie miało nastąpić nie na Inflanty, lecz na bezpośrednie ich zaplecze na terenie Rosji, aby odciąć je od reszty kraju. Ostatecznie przeciwko Rosji zostały zorganizowane trzy wyprawy – w latach:1579, 1580 i 1581.

W czasie pierwszej kampanii w 1579 roku zdobyto Połock. Druga kampania, przeprowadzona w 1580 roku, doprowadziła do zdobycia Wielkich Łuków. Wojskom polskim poddały się zdemoralizowane załogi Wieliża i Uświatu. Dzięki zaciągnięciu pożyczki u książąt Rzeszy i przekazaniu 2/3 cła ryskiego na rzecz skarbu królewskiego, Batory mógł przeprowadzić już w 1581 roku następną kampanię, podchodząc w sierpniu pod mury Pskowa. Król oblegał bezskutecznie to miasto przez sześć miesięcy. Jednakże na skutek wyczerpania i odcięcia wojsk moskiewskich w Inflantach, car Iwan IV Groźny zaproponował zawarcie pokoju.


Na północ od Wielkich Łuków, w pobliżu miejscowości Jam Zapolski, odbyły się pokojowe rozmowy pomiędzy stroną polską a rosyjską. Głównym polskim negocjatorem był książę Janusz Zbaraski. W trakcie trudnych negocjacji, grożących w każdej chwili zerwaniem rozmów, wielką rolę odegrał legat papieski Possevino.

Wreszcie 15 stycznia 1582 roku podpisano dziesięcioletni rozejm. Rosja zwracała Polsce Inflanty, zrzekała się ziemi połockiej, odzyskiwała natomiast Wielkie Łuki.

Dzięki uporowi króla, mądremu planowaniu i osobistemu zaangażowaniu w działania wojenne, nie tylko udało się wygrać bitwy, ale i całą wojnę. Inflanty wróciły do Polski. Niestety, nie na długo, bo już w 1600 roku rozpoczęły się kolejne walki o te ziemie, wojny ze Szwecją. Zakończyły się w 1660 roku pokojem w Oliwie, na mocy którego Rzeczpospolita utraciła ostatecznie większą część Inflant. W XVII wieku królowie polscy toczyli wojny również z Rosją, niestety kończyły się one utratą kolejnych ziem na wschodzie.

W obrazie „Batory pod Pskowem” mistrz Jan Matejko skupił się na przedstawieniu dyplomatycznej gry. Prawdziwy dramatyzm tej sceny zawiera się w twarzach kilku osób – króla Stefana Batorego (wyraz dumy), kanclerza Jana Zamoyskiego (czujne napięcie), legata papieskiego Antonio Possevino (jego twarz jest maską wytrawnego dyplomaty) i władyki połockiego Cypriana (godność i zaduma pokonanego).

Obraz Batory pod Pskowem miał ukazać przede wszystkim potęgę Rzeczypospolitej w okresie jej „złotego wieku” (XVI wiek). Dlatego tak wyraziście została wyeksponowana postać króla we władczej pozie. Wyraz jego twarzy i leżące u stóp symbole pokonanego wroga miały być dowodem siły oraz dostojeństwa monarchy i Rzeczypospolitej, o czym w czasach Matejki pozostało tylko wspomnienie. Wymowę dzieła podkreślają ugięte karki przedstawicieli wroga przed królem, który reprezentuje majestat państwa polskiego. Widok ten bez wątpienia pozwalał krzepić serca rodakom ze wszystkich trzech zaborów.

1. Mediator

Ubrany w czarny habit jezuicki Antonio Possevino wyraźnie wyróż- nia się na tle kolorowego otoczenia. Legat papieski (od 1581) ma czujną twarz, przenikliwe spojrzenie i gestykulujące dłonie. Antonio Possevino pelnił bardzo ważną funkcję mediatora między Polską i Moskwą, miał za zadanie doprowadzić do szybkiego zakończenia konfliktu. Papieżowi Grzegorzowi XIII (1572- -1585) jednak zależało bowiem na pogodzeniu zwaśnionych stron, katolickiej i prawosławnej, i zaangażowaniu ich we wspólne uderzenie na muzułmańską Turcję.

2. Uczestnicy wyprawy

Pod namiotem znajduje się grupa dyskutujących uczestników wyprawy na Wielkie Łuki: hetman polny koronny Mikołaj Sieniawski (1562-1564 i 1575-1576) i wojewoda smoleński Filon Kmita Czarnobylski (1579-1587), nowy dowódca tej twierdzy, zdobytej w 1579 roku. Obok nich, odwrócony plecami, stoi kasztelan gnieźnieński i hetman nadworny Jan Zborowski (1576-1603), również jeden z uczestników kampanii wielkołuckiej.
Pokazanie przez kasztelana pleców królowi może być zapowiedzią przyszłego konfliktu jego brata Samuela z królem, w wyniku którego na rozkaz króla Samuel Zborowski został stracony.

3. Dowódca

Kanclerz wielki koronny (1518-1605) i zarazem hetman wielki koronny (1581-1605) Jan Zamoyski ubrany jest w czerwoną delię, a w ręku trzyma pieczęć koronną, symbol jego funkcji kanclerskiej. Był w tym czasie bez wątpienia drugą, po królu, osobą i w państwie. W czasie przedłużającego się oblężenia Pskowa król powrócił do kraju, powierzając dowództwo nad wojskiem polsko-litewskim właśnie hetmanowi Janowi Zamoyskiemu.

4. Zwycięzca

Król Polski Stefan Batory (1576-1586) odziany w pancerz siedzi przed namiotem we władczej pozie. Na kolanach trzyma nagą szablę, symbol jeszcze świeżego – zdobycia Połocka i Wielkich Łuków oraz poważnego zagrożenia Pskowa w czasie ostatniej wyprawy. Palce lewej dłoni króla dotykają nagiej głowni broni, sugerując jednoznacznie dalszy bieg wypadków w razie niedotrzymania właśnie zawartego układu pokojowego w Jamie Zapołskim w 1582 roku. Nogi króla spoczywają władczo na niedźwiedziej skórze, zapewne jest to aluzja do „Niedźwiedzia północy” – Rosji. Żeby nie było żadnych wątpliwości, obok skóry leży sztandar moskiewski symbolizujący pokonanego wroga.

5. Zapowiedź zajęcia Moskwy

W pobliżu Antonia Possevina stoi w zbroi husarskiej Stanisław Żółkiewski ówczesny sekretarz królewski, późniejszy hetman polny koronny od 1588 roku i hetman wielki koronny od 1618 roku, przyszły zwycięzca nad Rosjanami w bitwie pod Kłuszynem w 1610 roku, w której odznaczyła się husaria. Jan Matejko zapowiada w ten sposób zajęcie Moskwy i szczególną rolę, jaką odegra husaria w siedemnastowiecznych bitwach, stoczonych pod Kircholmem, Chocimiem i Wiedniem.

6. Pokonani

Otyły mężczyzna z czapką w ręku, to Iwan Naszczokin. Bojar ten ni to stoi, ni to przyklęka, udając raczej, że podobnie jak pozostali bojarzy korzy się przed polskim królem. Z tyłu za Iwanem Naszczokinem znajduje się kniaź Dymitr Piotrowicz Jelecki. To siwowłosy mężczyzna z brodą, który wyciąga rękę z dokumentem, być może tekstem traktatu zawartego z królem polskim w Jamie Zapolskim. Niżej, z prawej strony Iwana Naszczokina, pada twarzą do ziemi Roman Wasiliewicz Ołfierew. Tego rodzaju pokłon jest charakterystyczny dla wschodniego kręgu cywilizacyjnego, w ten sposób oddawano m.in. cześć i szacunek władcy. Nad nim rozpoznać można kniazia Teodora Oboleńskiego Lichowa (w hełmie i w zbroi), trzymającego w rękach złamany miecz, symbol klęski w tej wojnie z Polską.

7. Gest pojednania

Władyka połocki Cyprian, odziany w bogato zdobioną kapę, z mitrą na głowie, oznaką swojej godności, klęczy w pokojowym geście pojednania, podaje polskiemu królowi na szczerozłotej tacy chleb i sól. Scena ta mogła krzepić Polaków żyjących u schyłku XIX wieku pod zaborami, pamiętających klęski kolejnych powstań narodowych, krwawo tłumionych przez carat.

Na podstawie tekstu Włodzimierza Chybowskiego (Malowane dzieje Polski), 07.05.15 r

Czerwiec 2015 nr 6 (35) – Słowo Polskie

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

7 października w Historii Kresów 5 października w Historii Kresów 4 lipca w Historii Kresów ORSZA, czyli jak Moskwę prażyć potrafiliśmy! Korona i Wielkie Księstwo Litewskie – sojusznicy przeciw Moskwie
Tagi: Borowski carat Chocim GRU hetman husaria Iwie Kircholm Kłuszyn Matejko Moskwa obraz Jana Matejki Olita Ostrogski Piotrowicz Połock rozejm Sieniawski Smoleńsk Smoleński Stefan Batory Wielkie Łuki Zamoyski Zapolski Zbaraski Zborowski Żółkiew Żółkiewski
  • Tags
  • Borowski
  • carat
  • Chocim
  • GRU
  • hetman
  • husaria
  • Iwie
  • Kircholm
  • Kłuszyn
  • Matejko
  • Moskwa
  • obraz Jana Matejki
  • Olita
  • Ostrogski
  • Piotrowicz
  • Połock
  • rozejm
  • Sieniawski
  • Smoleńsk
  • Smoleński
  • Stefan Batory
  • Wielkie Łuki
  • Zamoyski
  • Zapolski
  • Zbaraski
  • Zborowski
  • Żółkiew
  • Żółkiewski

3 komentarzy

  1. Antek
    30 stycznia 2020 o 17:39 Odpowiedz ↓

    Bardzo fajna strona.

  2. Antek
    30 stycznia 2020 o 17:41 Odpowiedz ↓

    Ciekawe skąd to wszystko wiecie. Macie jakiś wehikuł czasu?

  3. Zygmunt
    1 lutego 2021 o 19:36 Odpowiedz ↓

    Antek, ja też się zastanawiam, skąd oni to wiedzą. Pewnie to znowu spisek PISu i zmieniają historię.

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Amnesty International nie uznaje już Aleksieja Nawalnego za więźnia sumienia. Z powodu jego wypowiedzi sprzed kilkunastu lat

Amnesty International nie uznaje już Aleksieja Nawalnego za więźnia sumienia. Z powodu jego wypowiedzi sprzed kilkunastu lat

Zaproszenie na konferencję: ZBRODNIA W KUROPATACH 1937–1941: PRAWDA I WOLNOŚĆ

Zaproszenie na konferencję: ZBRODNIA W KUROPATACH 1937–1941: PRAWDA I WOLNOŚĆ

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Najnowsze
01 Mar
Białoruś

Jak na masowe protesty zareagował Łukaszenka (VIDEO)

01 Mar
Historia i Wspomnienia

Tadeusz Płużański: To on wywoził Wyklętych na „Łączkę”

01 Mar
Region Bałtyku

Niemieckie media: Niemcy mogą zrezygnować z Nord Stream 2 i wesprzeć Ukrainę

01 Mar
Białoruś

Dziś Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych

01 Mar
Azja i Zakaukazie

„Wall Street Journal”: USA powróciły, ale Europie nie po drodze

01 Mar
Historyczne Kalendarium Kresowe

1 marca w Historii Kresów

28 Lut
Historia i Wspomnienia

Prezydent Duda w 77. rocznicę zagłady Huty Pienickiej

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja