„Aus Graudenz nach Gross Gandern” (z Grudziądza do Gądkowa Wielkiego)

(Interpretacja fotografii wykonanej w wojsku pruskim w 1910 r.,i przechowanej przez  rodzinę Państwa Rutków z Gądkowa Wielkiego)

W m. Gądków Wielki pow. Sulęcin woj. Lubuskie ( Gross Gandern kreis Sternberg – Ostbrandenburg ), zachowała się niemiecka fotografia portretową „ Graudenz 1908 – 1910 .Reserve 8. Batterie 2. Westpr. Fuss-Artl.-Regt. No 15.

Rzesza Niemiecka w latach 1871 – 1918:

– obszar – 540.858 km2

– ludność 41.06 mln

– 25 zjednoczonych organizmów państwowych, w tym największe Królestwo Pruskie – 348.780 km2, – ludność 24.6 mln. Na jego terytorium znajdował się Gross Gandern ( Ostbrandenburg ) – Gądków Wielki woj. Lubuskie i Graudenz – Grudziądz.

W Prusach zamieszkiwali: Niemcy, Polacy, Serbowie łużyccy, Duńczycy, Litwini, Francuzi, i stan taki na pewno miał swoje odbicie w niemieckim wojsku, co można zauważyć z analizy pisowni nazwisk wymienionych na fotografii.

Zjednoczenie Niemiec nastąpiło po wojnie francusko –pruskiej w Wersalu w 1871 r. Spirytus movens zjednoczenia był kanclerz Bismarck ( 1862-1890 ).

Na drodze do zjednoczenia Bismarck umiejętnie wykorzystywał sprawę polską, która była w jego rękach potężnym orężem – rozerwanie porozumienia francusko – rosyjskiego, milczenie Rosji w 1866 r., życzliwa neutralność Rosji w 1970 r.

Polacy w szeregach wojska pruskiego bili się za Niemcy, 18 sierpnia 1870 r., pod Gravellotte przy dźwiękach polskich pieśni narodowych granych przez Prusaków odznaczył się „Bartek Zwyciezca”.

Przelewanie polskiej krwi nie przedkładało się na wewnętrzną politykę Bismarcka do Polaków. Znamy z historii „Kulturkampf”, „Hakatę”, „Wóz Drzymały”, „Dzieci Wrzesińskie „ itp. Nienawidził księcia Bogusława Radziwiłła syna Antoniego i Luizy Hohenzollerówny, twierdził, że na dworze Radziwiłłów „polskie poczucie narodowe silniejsze jest niż wszelkie inne, a pielęgnowane na podstawie wspólnoty interesów polskich z rzymsko – klerykalnymi”.

Rządy „żelaznego kanclerza” skończyły się po śmierci keisera – cesarza Wilhelma 9 marca 1888 r., kiedy po trzymiesięcznym panowaniu Fryderyka III, na tron wstąpił Wilhelm II, który był teraz Niemcom bliższy, a de facto przyczynił się do ich klęski. Od tego samego roku Niemcy przystąpiły do tworzenia własnego imperium kolonialnego i napotkały tu opór Anglii.

W polityce Niemiec rozpoczął się „nowy kurs”, którego początkiem było nie przedłużenie tajnego układu reasekuracyjnego z Rosją z 18 czerwca 1887 r., który zapewniał neutralność wzajemną na wypadek wojny z państwem trzecim.

Ekspansja kolonialna Niemiec doprowadziła do zbliżenia Rosji, Anglii i Francji, efektem czego ukształtowała się ich koalicja – Entente cordiale ( sojusz Francja – Rosja z 1891, Anglia – Francja z 1904 i Anglia – Rosja z 1907 r. ).

Niemcy nie rezygnowały ze zbrojeń i ekspansji. Popierały ich Austro – Węgry, które w 1908 r. ogłosiły aneksję Bośni i Hercegowiny. Niezgoda Entente cordiale i słabość Rosji po wojnie z Japonią doprowadziła do uznania aneksji.

W Europie powstały dwa bloki militarne państw o przeciwstawnych interesach: Trójprzymierze – Niemcy, Austro –Węgry, Włochy i Trójporozumienie – Rosja, Anglia, Francja, których efektem będzie wybuch I wojny światowej w 1914 r.

Fotografia – portret pamiątkowy – „Zur Erinnernung an meine Dienszeit in Graudenz”( Na pamiątkę mojej służby wojskowej w Grudziądzu ) , dobrze obrazuje niemiecki militaryzm i ekspansjonizm, co najlepiej widać po napisach na pociskach artyleryjskich: „nach Moskau”( Na Moskwę ), „nach Petersburg” ( Na Petersburg ), „nach London” ( Na Londyn ), „nach Paris” ( Na Paryż ), „to London” ( Na Londyn ).

Obrazuje skład narodowościowy żołnierzy brygady, i chyba można się zgodzić, że w tym przypadku niemieckie powiedzenie: „ Der Name spielt keine Rolle” ( Nazwisko nie ma znaczenie ) nie jest adekwatne !

Idąc od góry, zgodnie ze wskazówkami zegara, żołnierzami brygady byli:

Meier, Steinborn, Schulz, Obgef. Berthlod, Zickert, Domke, Schmock, Reinke, Obgefr.

Hamerski, Peppanick, Heise, Hartrampf, Koppebele, Obgefr. Schulze, Gefr, Schneege, Pingel, Obgefr. Popowski, Gefr. Pribbenow, Drzewiecki, Haber, Obgefr. Rothner, Stillert, Zippler, Philipp, Gefr. Malinowski, Schapke ( a umlaut ), Lubosch, Dubro, Obgefr. Holz, Obgfr. Dornow, Vogler, Obgefr. Pache, Obgefr.Schwertieger, Heinig, Obgefr. Scherrinsky, Obgefr. Feuerherd, Schwinge, Gefr. Cohnorgen, Gefr. Rienter, Gefr. Witte, Lenkeit, Gefr. Lewark, Obgefr. Rein, Bielefeld, Krause, Obgefr. Wilke, Obgerf.Eichholz, Untffz. Branowski, Untffz. Schulzki, Untffz. Rademacher, Einj – Freiw –Gefr. Meister, Ostwald, Brestel, Obgefr. Ewert, Labs, Untffz.Voigt, Untffz. Harder, Untffz. Friedrich, V-Feldw. Wachs, V – Feldw. Degenhard, Hauptm. Erdmann, Feldw. Lange, Serg. Baer, Serg. Kaldun, Untffz. Bulkowski, Huse, Woite II, Woite I.

Oprócz napisów “militarnych”, inne, ewidentnie mówią o pożegnianiu dwuletniej służby – “Mit frohem Sinn zur Heimat hin !” ( Z zadowoleniem powracamy do domu ), „Die Welt ist Gross, Die Welt ist schon, wer Weiss ob. Wir uns wiedersehen. Graudenz 1908/1910” ( Świat jest wielki, Świat jest piękny, Kto wie kiedy się zobaczymy. Grudziądz 1908/1910 ), „Mit Saus Und Braus Aus Graudenz Raus !”, „Reserve Ruh” ( Rezerwiści mają spokój ), „Hoh lebe Reserve 1910, 8/15” ( Niech żyją rezerwiści 1910, 8/15)

Na dwóch drogowskazach znajdują się kierunki, w których pojadą żołnierze: „Nach Breslau” ( Wrocław ), „Nach Berlin” ( Berlin ), „Nach Dresden” ( Drezno ), „Nach Posen” ( Poznań ), „Nach Keln” ( Kolonia ), „Nach Hamburg”.

Żołnierze funkcyjni w okrągłych czapkach garnizonowych z pasami, reszta w czapkach polowych – wyjściowych bez pasów.

Czy leżący z przodu dwaj żołnierze; Woite I i Woite II to bracia i czy pochodzili z Gross Gandern ? Na odwrocie jest napis wykonany ołówkiem: Gross Gandern ( Gądków Wielki ) 4 , Czy dwaj żołnierze o nazwisku Schulze, także pochodzili z Gross Gandern ( Gądków Wielki ) ?

Fotografię portretową wykonano w zakładzie fotograficznym „Bruno Simon Photograph Graudenz, Lindenstr. 37 „

Opracował: Stanisław Karlik