8 marca w Historii Kresów

1822 – urodził się Ignacy Łukasiewicz – wynalazca lampy naftowej, pionier przemysłu naftowego. To w jego lwowskiej aptece w 1853 r. po raz pierwszy na świecie rozbłysła lampa naftowa.

Nie ulega wątpliwości, że ten wielki człowiek Kresów zmienił losy ludzkiej cywilizacji. Jego lampa była kilkakrotnie wydajniejsza od zwykłych świec, a tańsza w eksploatacji od olejów i oświetlenia gazowego. W dniu 31 lipca 1853 r. jako pierwszy lampami naftowymi został oświetlony lwowski szpital powszechny. W II połowie XIX wieku lampy naftowe stały się na całym świecie najpopularniejszym sposobem oświetlenia wnętrz. Wyparła je dopiero żarówka elektryczna.

Łukasiewicz jako pierwszy wykorzystał ropę naftową na skalę przemysłową i dorobił się na ropie dużego majątku. Jednak jako wielki społecznik dużą część swoich środków łożył na zakładanie sadów, budowę dróg, mostów, szkół i szpitali w Galicji. Walczył z biedą i alkoholizmem, tworzył kasy zapomogowe i fundusze emerytalne. Był także polskim działaczem niepodległościowym. Zmarł w 1882 r.

1575 – zmarł Jerzy Jazłowiecki – hetman wielki i polny koronny, wojewoda podolski, kasztelan kamieniecki, poseł na Sejm. Był zwolennikiem unii polsko – litewskiej. Urodzony w 1510 r.

1761 – w Pikowie na Podolu urodził się Jan Potocki – polski pisarz, podróżnik, polityk, historyk, pierwszy archeolog polski, badacz starożytności słowiańskich. Zmarł w 1815 r.

1769 – Konfederacja Barska: Rosjanie zdobyli twierdzę Okopy Świętej Trójcy.

1878 – w Stanisławowie urodził się Jan Szczepkowski – polski rzeźbiarz. Zmarł w 1964 r.

1890 – w Tarnopolu urodził się Eugeniusz Baziak – arcybiskup krakowski, w latach 1944-1962 – arcybiskup metropolita lwowski. Jako wicedyrektor seminarium duchownego we Lwowie, po jego zlikwidowaniu przez okupacyjne władze radzieckie w 1939 r. prowadził dalszą posługę udzielając święceń i podtrzymując działalność seminarium.

Mimo licznych szykan organizował pomoc kościelną dla dziesiątków tysięcy Polaków wywiezionych w głąb ZSRR i dla miejscowej ludności. Po długim oporze wobec władz radzieckich, przeniósł ostatecznie seminarium duchowne i agendy kurii metropolitalnej wraz z jej archiwum na terytorium powojennej Polski. Swoją ostatnią mszę świętą pontyfikalną odprawił w archikatedrze lwowskiej w Niedzielę Wielkanocną w 1946 r. 26 kwietnia 1946 r. opuścił na zawsze Lwów osiadając w Lubaczowie. Zmarł w 1962 r.

1915 – we Lwowie urodziła się Antonina Barczewska – polska aktorka i reżyserka. Zmarła w 1986 r.

1917 – w Mińsku urodziła się Hanna Skarżanka – polska aktorka związana z Wilnem. Walczyła w Armii Krajowej. Jako pierwsza w historii polskiego filmu pojawiła się w scenie topless.

Urodziła się w 1917 r. Ukończyła Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie. Od grudnia 1940 r. do marca 1941 r. była w zespole wileńskiego Teatru Małego. Od 1942 r. należała do Kedywu Okręgu Wileńskiego AK. Uczestniczyła w akcji odbicia Eugeniusza Chylińskiego z więzienia na Łukiszkach.

W 1944 r. wznowiła działalność artystyczną w wileńskim zespole należącym do Polskiego Teatru Dramatycznego. Po wyjeździe z Kresów kontynuowała karierę aktorską w powojennej Polsce, związana była m.in. z warszawskim Teatrem „Ateneum”. Zaś wspomniana scena „rozbierana” pochodzi z filmu „Młodość Chopina” z 1951 r., gdzie Skarżanka grała robotnicę paryską. Aktorka zmarła w 1992 r.

1930 – we Lwowie zmarł Roman Żelazowski – polski aktor i reżyser. W 1918 r. został pierwszym dyrektorem działu dramatycznego Teatru Miejskiego we Lwowie. W 1921 r. opublikował we Lwowie pamiętniki „Pięćdziesiąt lat teatru polskiego. Moje pamiętniki”. W uznaniu zasług miasto Lwów ofiarowało mu na starość dworek. Pochowany został na Cmentarzu Łyczakowskim. Urodzony w 1854 r.

1939 – zmarł Władysław Marian Zawadzki – polski ekonomista, polityk, profesor, minister skarbu. W 1918 r. był członkiem Komitetu Polskiego w Wilnie. Profesor wileńskiego Uniwersytetu Stefana Batorego. Urodzony w 1885 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 8 marca