6 kwietnia w Historii Kresów

6 kwietnia 2013

1922 – Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę „O objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską”. Litwa Środkowa została włączona do Polski.

Litwa Środkowa powstała po zaaranżowanym przez Józefa Piłsudskiego w październiku 1920 r. tzw. „buncie” 1 Dywizji Litewsko-Białoruskiej gen. Lucjana Żeligowskiego złożonej z Polaków z Wileńszczyzny. Polskie wojsko zajęło ją po tym jak bolszewicy „przekazali” ten region Litwie w zamian za litewską neutralność w toczącej się wojnie polsko – bolszewickiej. Formalnie Litwa Środkowa była niezależnym organizmem państwowym ze stolicą w Wilnie.

20 lutego 1922 r. Sejm Litwy Środkowej przyjął Uchwałę o przynależności państwowej Ziemi Wileńskiej. Napisano w niej m.in., że Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej. Kilka miesięcy później polski Sejm Ustawodawczy przyjął ustawę w tej sprawie, a 18 kwietnia odbyły się w Wilnie uroczystości z okazji włączenia Ziemi Wileńskiej do Polski.

1654 – król Jan II Kazimierz podpisał dekret nakazujący wygnanie z Rzeczypospolitej wszystkich cudzoziemców – innowierców.

1723 – urodził się Celestyn Czaplic – polski poeta, łowczy wielki koronny, marszałek Sejmu, podczaszy kijowski, podkomorzy wołyński.  Zmarł w 1804 r.

1769 – konfederaci barscy stoczyli bitwę z Rosjanami pod Rogami i Miejscem koło Krosna, w której został ranny gen. Kazimierz Pułaski.

1810 – urodził się Dionizy Czachowski – polski pułkownik, uczestnik Powstania Styczniowego. Pochodził z Kresów, miał majątek w Worobijówce na obecnej Ukrainie. Poległ w bitwie pod Jaworem Soleckim – Wierzchowiskami w 1863 r.

1814 – w Łohojsku urodził się Eustachy Tyszkiewicz – hrabia herbu Leliwa – polski archeolog, historyk, kolekcjoner badacz pradziejów ziem białoruskich i litewskich, działacz społeczny. Założyciel Wileńskiej Komisji Archeologicznej, twórca Muzeum Starożytności w Wilnie. Zmarł w 1873 r. w Wilnie. Pochowany na wileńskim Cmentarzu na Rossie.

1841 – na Podolu urodził się Sygurd Wiśniowski – polski pisarz, reportażysta, tłumacz, podróżnik. Jego twórczość wysoko cenili m.in. Henryk Sienkiewicz i Maria Konopnicka. Reportaże Wiśniowskiego z podróży do Australii i Ameryki należą do klasyki reporterskiej. Zmarł w 1892 r. we Lwowie.

1901 – we Lwowie urodził się Marian Hemar – polski pisarz, satyryk, komediopisarz, dramaturg, tłumacz poezji, autor tekstów piosenek. Studiował medycynę i filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie II wojny walczył m.in. pod Tobrukiem. Po wojnie pozostał w Londynie, gdzie prowadził teatrzyk polski w klubie emigrantów. Współpracował m.in. z przedwojenną muzą „Wesołej Lwowskiej Fali” – Władą Majewską. Prowadził też jednoosobowy Teatr Hemara – cotygodniowy kabaret radiowy na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Wygłaszał w nim wierszowane komentarze satyryczne do bieżących wydarzeń.

Pisał o sobie: „Moja gorąca miłość nie może się pogodzić z inną Polską, tylko najlepszą, najszlachetniejszą, najuczciwszą w świecie. Uczyli mnie tej miłości Słowacki, Żeromski i Piłsudski”. Nie zgadzał się na komunistyczne zniewolenie Polski. Jego utwory były w PRL zakazane. Zmarł w 1972 r.

1909 – we wsi Słona w diecezji tarnowskiej urodził się Krystyn Gondek – błogosławiony polski, męczennik II wojny światowej. Uczeń lwowskiego gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego. Zginął w 1942 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau.

1912 – urodził się Ludwik Fryde – polski krytyk literacki. Po wybuchu II wojny schronił się w Wilnie. W okresie państwa litewskiego zamieścił dwa artykuły w „Kurierze Wileńskim”. Po włączeniu Litwy do ZSRR współpracował z „Prawdą Wileńską” (styczeń-marzec 1941).

Podczas okupacji niemieckiej przebywał u Adama Borzobohatego w Wesołym Dworze 5 km od miasteczka Zdzięcioł, w którym pracował w magistracie. Po odkryciu jego żydowskiego pochodzenia zimą 1942 r. został aresztowany i osadzony w więzieniu w Nowogródku. Tam przyjął wyznanie rzymsko-katolickie. Zginął rozstrzelany wiosną 1942 r. Jego równolatkowie (Kazimierz Wyka, Jan Kott, Grudziński, Otwinowski, Kuliczkowska, Lichański) pośmiertnie przyznali mu po latach rangę najwybitniejszego krytyka tego pokolenia.

1925 – w Gródku Jagiellońskim urodził się Franciszek Duszeńko – polski rzeźbiarz. Żołnierz AK we Lwowie. Zmarł w 2008 r.

1944 – co najmniej 38 Polaków zginęło w ataku bandy UPA na Sołotwinę.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 6 kwietnia