31 stycznia w Historii Kresów

1985 – na emigracji w Monachium zmarł Józef Mackiewicz – czołowy polski pisarz i publicysta XX w. z Wileńszczyzny, antykomunista. „Ostatni obywatel Wielkiego Księstwa Litewskiego”.

Urodził się w 1902 r. w Petersburgu w polskiej rodzinie szlacheckiej. Uczył się w gimnazjum klasycznym im. Winogradowa w Wilnie. Jako 17-letni ochotnik walczył w wojnie polsko – bolszewickiej. Studiował na wileńskim Uniwersytecie Stefana Batorego.

Pierwsze artykuły publikował w wileńskim „Słowie” redagowanym przez jego starszego brata – Stanisława „Cata” Mackiewicza. W 1939 r. rozpoczął wydawanie w Wilnie „Gazety Codziennej”. Na przełomie lat 1942–43 podziemny są AK – prawdopodobnie z inspiracji sowieckich agentów – skazał Józefa Mackiewicza na karę śmierci za rzekomą kolaborację z Niemcami.

Jednak kierujący oddziałem likwidacyjnym inny pisarz – Sergiusz Piasecki odmówił zastrzelenia Mackiewicza, który wkrótce został uniewinniony. W 1943 r. – za zgodą Armii Krajowej – Mackiewicz był obserwatorem w czasie niemieckich ekshumacji grobów polskich oficerów zamordowanych przez sowietów w Katyniu. Zbrodni Katyńskiej i Zbrodni w Ponarach poświęcił wiele miejsca w swojej twórczości.

Całego dorobku literackiego i publicystycznego Mackiewicza nie sposób streścić w krótkiej notce. Wymienimy tylko najbardziej znane jego powieści, zbiory opowiadań i felietonów: „Bunt rojstów”, „Droga donikąd”, „Kontra”, „Sprawa pułkownika Miasojedowa”, „Zwycięstwo prowokacji”, „Lewa wolna”, „Nie trzeba głośno mówić”, „W cieniu krzyża”, „Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy”, „Fakty, przyroda i ludzie”, „Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary”, „Bulbin z jednosielca”.

Młodszym czytelnikom, którzy nie znają Mackiewicza (w polskich szkołach nadal, niestety, przemilcza się na ogół jego twórczość) polecamy – na zachętę – krótkie recenzje kilku jego książek w naszej Bibliotece Kresowej: „Fakty, przyroda i ludzie”, „Kontra”, „Lewa wolna” i „Zwycięstwo prowokacji”.

1667 – zmarł Jerzy Sebastian Lubomirski – marszałek wielki koronny, hetman polny koronny. Urodzony w 1616 r.

1855 – w Wilnie urodził się Henryk Cywiński – polski wiceadmirał marynarki wojennej. Zmarł w 1938 r.

1867 – w Dumanowie koło Kamieńca Podolskiego urodził się Mariusz Zaruski – polski generał, legionista, pionier żeglarstwa, taternik, pedagog, harcerz. Aresztowany we Lwowie przez NKWD, zapadł na cholerę i zmarł w 1941 r. w więzieniu w Chersoniu.

1892 – we Lwowie powstała Galicyjska Partia Socjaldemokratyczna.

1892 – w Kołomyi urodził się Stanisław Sedlaczek – polski pedagog i harcmistrz. Studiował na Politechnice Lwowskiej. Członek organizacji ZET i drużyn sokolich. Przyboczny 7 Lwowskiej Drużyny Skautowej. W 1913 r. wszedł do redakcji „Skauta” oraz do Związkowego Naczelnictwa Skautowego jako sekretarz. Na przełomie lat 1914-1915 prowadził tajną pracę skautową we Lwowie zajętym przez wojska rosyjskie. Zginął w Auschwitz w 1941 r.

1920 – w Wilnie urodziła się Danuta Bieńkowska – polska pisarka, autorka książek dla młodzieży, eseistka, tłumaczka literatury rumuńskiej. Zmarła w 1992 r.

1942 – Niemcy rozstrzelali Aleksandra Dębskiego – polskiego prawnika, polityka narodowego, dawnego wojewodę wołyńskiego. Był działaczem Obozu Wielkiej Polski i posłem na Sejm II RP, przed wojną więziony w Twierdzy Brzeskiej.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 31 stycznia