20 listopada w Historii Kresów

1898 – na Wałach Hetmańskich we Lwowie odsłonięto pomnik króla Jana III Sobieskiego. Jego autorem był lwowski rzeźbiarz Tadeusza Barącz.

Do postaci króla pozował lwowski przedsiębiorca Marian Stipal. Pomnik odlała w brązie firma Krupp z Wiednia. Dla mieszkańców Lwowa pomnik ten miał szczególne znaczenie, gdyż Sobieski był jedynym polskim królem, który pochodził z najbliższych okolic tego miasta – urodził się w Olesku, często przebywał w Żółkwi i miał kamienicę we Lwowie.

Postać monarchy na pomniku była zwrócona twarzą na południowy wschód, skąd najczęściej nadchodziło niebezpieczeństwo dla Lwowa. I miał rację pomnikowy król, że z troską patrzył w tym kierunku, gdyż stamtąd właśnie przyszła nań bieda. Kiedy w 1944 r. sowieci ponownie zajęli miasto, chciano króla Sobieskiego przerobić na… Bohdana Chmielnickiego! Ostatecznie przekazano go Polsce.

Przez 16 lat stał w parku w Wilanowie, a w końcu przewieziono go do Gdańska, gdzie stanął na Targu Drzewnym, jednak tym razem twarzą ku Zachodowi. Zaś miejsce należne we Lwowie polskiemu królowi zajmuje dziś pomnik Tarasa Szewczenki. Ciekawe czy dobrze się z tym czuje „parkując” na nie swoim miejscu?

1470 – na Sejmie w Piotrkowie wielki mistrz krzyżacki Henryk VII Reffle von Richtenberg złożył hołd lenny Kazimierzowi IV Jagiellończykowi.

1603 – zmarł Krzysztof Radziwiłł „Piorun” – hetman polny litewski, wojewoda wileński, hetman wielki litewski.

1651 – zmarł Mikołaj Potocki – wojewoda bracławski, hetman polny koronny, hetman wielki koronny.

1655 – po przegranej Bitwie pod Jezierną Bohdan Chmielnicki został zmuszony do podpisania traktatu zobowiązującego go do udzielenia pomocy Rzeczypospolitej i do zerwania ugody z Rosją.

1733 – urodził się Szymon Bogumił Zug – polski architekt, przedstawiciel klasycyzmu. Autor m.in. pałacu w Międzyrzecu Koreckim na Wołyniu (ok. 1789 r.), pałacu ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Kocku (1770 r.), przebudowy układu urbanistycznego Kocka. Zmarł w 1807 r.

1818 – w Komarnie urodził się Karol Szajnocha – polski pisarz, historyk, działacz niepodległościowy. Uczęszczał do szkół średnich w Samborze i we Lwowie, rozpoczął studia na Uniwersytecie Lwowskim, z którego został wyrzucony za działalność niepodległościową. Półtora roku spędził w ciężkim więzieniu, czego skutkiem była m.in. późniejsza całkowita utrata wzroku i reumatyzm. Pracował m.in. jako korektor w redakcjach czasopism lwowskich: „Dziennik Mód”, „Lwowianin” i „Rozmaitości” — dodatku do „Gazety Lwowskiej” oraz jako zastępca kustosza w Zakładzie Narodowym imienia Ossolińskich. Pomagał też owdowiałej matce w prowadzeniu dzierżawy w Żydaczowie. Autor niezwykle popularnego dzieła „Jadwiga i Jagiełło”, którego pierwsze trzytomowe wydanie ukazało się we Lwowie w latach 1855-56. Zmarł w 1868 r. we Lwowie. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

1869 – we Lwowie urodziła się Michalina Jozafata Hordaszewska – błogosławiona, polska zakonnica greckokatolicka. Przez całe życie troszczyła się o chorych i ubogich. Zmarła w 1919 r. i została pochowana w Krystynopolu (Czerwonogrodzie) na ziemi lwowskiej. W latach 50-ch jej doczesne szczątki przeniesiono do Rzymu.

1873 – w Stanisławowie urodził się Mieczysław Rybczyński – polski inżynier hydrotechnik. Wybitnie zasłużony dla prac regulacyjnych górnych biegów rzek południowej Polski, m.in. Dniestru, Wisły, Stryja, Świcy, Bystrzycy Nadwórniańskiej i Bystrzycy Sołotwińskiej, Łomnicy. Minister robót publicznych. Ukończył Politechnikę Lwowską. Pracował we Lwowie. W 1918 r. brał udział w obronie Lwowa jako członek straży obywatelskiej w służbie kwatermistrzowskiej, za co został odznaczony Medalem „Orląt”. Zmarł w 1937 r.

1917 – została proklamowana Republika Ukrainy.

1918 – w Wilnie w obawie przed wejściem bolszewików powołano Komitet Bezpieczeństwa Publicznego z udziałem przedstawicieli wojsk i działaczy politycznych; na czele komitetu stał Witold Bańkowski, prezydent Wilna

1941 – w Wilnie urodził się Jerzy Surwiło – polski pisarz, dziennikarz, publicysta. Współzałożyciel Związku Polaków na Litwie. Prezes Zarządu Miejskiego miasta Wilna ZPL i członek Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą i Cmentarzem Bernardyńskim. Patronował budowie pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie. Pracował w „Gazecie Wileńskiej” i Radiu „Znad Wilii”. Zmarł w 2009 r.

1943  – rozpoczęła się akcja „Burza”. Komendant Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydał rozkaz o rozpoczęciu skierowanej przeciwko Niemcom akcji „Burza”. Akcja miała na celu prowadzenie działań dywersyjnych i bojowych na tyłach niemieckiej armii.

Rozkaz stwierdzał m.in.: „Wobec wkraczającej na ziemie nasze regularnej armii rosyjskiej wystąpić w roli gospodarza. Należy dążyć do tego, aby naprzeciw wkraczającym oddziałom sowieckim wyszedł polski dowódca mający za sobą bój z Niemcami i wskutek tego najlepsze prawo gospodarza. Miejscowy dowódca polski winien się zgłosić wraz z mającym się ujawnić przedstawicielem cywilnej władzy administracyjnej u dowódcy oddziałów sowieckich i stosować się do jego życzeń”

Operacja miała charakter współpracy polsko-sowieckiej w walce z Niemcami i pokazanie Sowietom, iż Polska ma prawa do ziem II Rzeczypospolitej, na które wkraczała Armia Czerwona.

Niestety akcja była tragiczna w skutkach. Wojska radzieckie chętnie korzystały z pomocy AK, a później rozbrajali, aresztowali a nawet rozstrzeliwali żołnierzy armii podziemnej.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 20 listopada