10 lipca w Historii Kresów

1649 – Powstanie Chmielnickiego: rozpoczęła się polska obrona Zbaraża przed 300-tysięcznymi wojskami kozacko-tatarskimi. Oblężenie trwało prawie półtora miesiąca.

Twierdzy Zbaraż broniła 15-tysięczna polska załoga pod wodzą wojewody ruskiego – księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, wspierana przez piechotę niemiecką. Oblegające zamek siły Chmielnickiego liczyły 100 tys. Kozaków, 100 tys. czerni i 100 tys. Tatarów chana Islama III Gireja. Przewaga wroga była więc 20-krotna!

Zbaraż był wprawdzie twierdzą nowoczesną, jednak zbyt małą, by bronić się wyłącznie za jej murami. Polskie wojska okopały się więc na przedpolach fortecy. Pierwszy szturm kozacki z 11 lipca i wszystkie kolejne ataki załamały się.

Wojska Chmielnickiego poniosły ciężkie straty. Dodatkowo Polacy co pewien czas nękali Kozaków niespodziewanymi wypadami. Musieli jednak coraz bardziej cofać się pod mury twierdzy z powodu czynionych przez wroga podkopów.

Pomimo heroicznej postawy obrońców, po kilku tygodniach zaczęło im brakować jedzenia i prochu. Kilku z nich, m.in. husar Mikołaj Skrzetuski i podstarosta Czapliński, przedarło się z wieścią o dramatycznej sytuacji Zbaraża do stojącego w Toporowie z 25-tysięcznym wojskiem króla Jana II Kazimierza.

Ten, pomimo skromnych sił, ruszył na odsiecz twierdzy. Chmielnicki i chan Islam Girej zostawili więc część wojsk wokół Zbaraża, a z większością sił osaczyli armię królewską pod Zborowem.

Dzięki umiejętnym rokowaniom i ogromnemu haraczowi Polakom udało się nakłonić tatarskiego chana do wycofania się z wojny. Co więcej, Islam Girej zagroził Chmielnickiemu wojną, jeśli ten nie zawrze ugody z królem.

W końcu 17 sierpnia podpisano Ugodę Zborowską. Jej postanowienia były dla Rzeczypospolitej niekorzystne: Chmielnicki pozostał hetmanem Wojsk Zaporoskich, a pod jego kontrolą miały nadal znajdować się trzy województwa: Kijowskie, Czernihowskie i Bracławskie.

Wojskom koronnym, Żydom i jezuitom wstęp na te ziemie był zabroniony. Chanowi zaś – oprócz haraczu – przyznano prawo wypasu trzód na Dzikich Polach nad Dnieprem, Dniestrem i Bohem.

Polskie wojska opuściły 22 sierpnia Zbaraż, niszcząc swoje umocnienia, aby nie mogły potem być wykorzystane przez Kozaków.

1591 – zamieszki na tle religijnym w Wilnie.

1762 – przewrót pałacowy w Petersburgu. Car Piotr III Romanow został obalony w zamachu stanu przez własną żonę Katarzynę II Wielką, co wyniosło ją na tron Rosji.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: stoczono bitwy pod Błoniem, Kolnem, Rajgrodem i Raszynem.

1812 – inwazja Napoleona na Rosję: klęska polskiej dywizji w bitwie pod Mirem.

1831 – Powstanie Listopadowe: zwycięstwo powstańców w III bitwie pod Kałuszynem.

1863 – Powstanie Styczniowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Ossą.

1896 – we Lwowie urodził się Stefan Askenase – belgijski pianista pochodzenia polsko – żydowskiego. Zmarł w 1985 r.

1969 – zmarł Roman Pisarski – polski pisarz urodzony w Stanisławowie w 1912 r.

1994 – Aleksander Łukaszenka został prezydentem Białorusi.

2007 – zmarł Michał Witwicki – polski architekt, konserwator zabytków. Urodzony w 1921 r. we Lwowie, tam ukończył szkołę. W 1939 r. uczestniczył w 6-dniowych walkach w obronie Lwowa, jako członek ochotniczego oddziału dowodzonego przez gen. Mariana Januszajtisa-Żegotę. Uczestnik Powstania Warszawskiego.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 10 lipca