19 marca w Historii Kresów

1887 – zmarł Józef Ignacy Kraszewski – genialny polski pisarz, historyk, wydawca, działacz społeczny i polityczny, autor największej liczby wydanych książek i wierszy w historii polskiej literatury.

Urodził się w 1812 r. Wychowywał się początkowo na Grodzieńszczyźnie w rodzinnym majątku Dołha koło Prużany, później w Romanowie w powiecie bialskim, gdzie znajduje się dziś jego muzeum. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Debiutował w petersburskim „Bałamucie” i w wileńskim „Noworoczniku Litewskim”. Autor czterotomowej historii Wilna – „Wilno od początków jego do roku 1750” spisywanej w latach 1840–1842.

Potem osiedlił się na Wołyniu – był gospodarzem i właścicielem wsi Gródek i Hubin. Następnie zamieszkał w Żytomierzu, gdzie pełnił liczne funkcje społeczne. W 1882 r. we Lwowie założył „Macierz Polską”.

Nie sposób nie odnotować w naszym Kalendarium „liczbowego” dorobku tego Geniusza polskiej literatury: napisał 223 powieści w ok. 400 tomach, 150 opowiadań, nowel i obrazków, ponad 20 utworów dramatycznych, 10 tomów relacji z podróży i wspomnień, 10 tomów publicystyki społeczno-politycznej, w tym 5 grubych tomów „Rachunków”, ponad 20 tomów prac naukowych z historii Polski i Litwy, historii literatury i kultury, językoznawstwa i etnografii, 20 tomików poetyckich, w tym 3 duże tomy eposu „Anafielas” o dziejach dawnej Litwy, 21 przekładów z 5 języków (angielskiego, francuskiego, łaciny, niemieckiego i włoskiego), 42 prace edytorskie i redakcyjne, wśród których jest 66 tomów dwumiesięcznika „Athenaeum”, publikacje w „Gazecie Codziennej” (potem „Gazecie Polskiej”) i drezdeńskim „Tygodniu”.

Kraszewski był także malarzem, rysownikiem, wirtuozem-amatorem, kompozytorem, poważnym kolekcjonerem rycin, rysunków, medali i grafik.

1542 – urodził się Jan Zamoyski – polski magnat, hetman wielki koronny, kanclerz wielki koronny. Zmarł w 1605 r.

1779 – urodził się Józef Dwernicki – polski generał, dowódca kawalerii w Powstaniu Listopadowym. Dowódca powstańczej wyprawy na Wołyń w 1831 r. Zdolny i popularny wojskowy. Jego powrót z emigracji do Lwowa w 1848 r. stał się wielką uroczystością narodową. Dwernicki zmarł w majątku hrabiego Zamojskiego w Łopatynie w 1857 r.

1797 – w Brodach urodził się Józef Korzeniowski – polski pisarz. Był uczniem Liceum Krzemienieckiego, którego później został profesorem. Od 1829 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W latach 1833-1838 wykładał filologię klasyczną na Uniwersytecie Kijowskim, w latach 1838-1846 był dyrektorem gimnazjum w Charkowie. Zmarł w 1863 r. Nie należy mylić go z innym pisarzem – Józefem Konradem Korzeniowskim (Josephem Conradem), który również urodził się na Kresach (w Berdyczowie).

1823 – zmarł książę Adam Kazimierz Czartoryski – polski polityk, pisarz, krytyk literacki i teatralny, marszałek Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Generał ziem podolskich, jeden z głównych przeciwników króla Stanisława Augusta Poniatowskiego wśród magnaterii, przedstawiciel obozu reform. Urodzony w 1734 r.

1834 – w Petersburgu urodził się Józef Hauke-Bosak – polski generał, uczestnik Powstania Styczniowego. Zmarł w 1871 r.

1906 – urodził się Józef Obrembski – polski duchowny katolicki, prałat działający na Wileńszczyźnie. Ukończył seminarium duchowne w Wilnie, kształcił się na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Stefana Batorego. Od 1950 r. pełnił obowiązki proboszcza w Mejszagole w rejonie wileńskim. Mimo sowieckich zakazów prowadził działalność duszpasterską: katechezę wśród dzieci, udzielał sakramentów świętych (również potajemnie), jeździł po kolędzie, odwiedzał chorych. Wielokrotnie był przesłuchiwany przez funkcjonariuszy sowieckiej bezpieki. Władze rejonu wileńskiego nadały mu tytuł Honorowego Obywatela Rejonu Wileńskiego. W 2008 r. otrzymał z rąk polskiego ambasadora pierwszą na Litwie Kartę Polaka. Zmarł w 2011 r.

1909 – w Purwiszkach na Wileńszczyźnie urodził się Józef Łobodowski – współczesny polski poeta, autor liryki wizyjnej, proroczej i patetycznej. Był jednym z niewielu poetów czasów międzywojennych, którzy odnawiali związki współczesnej liryki polskiej z tradycją szkoły ukraińskiej polskiego romantyzmu. Zmarł w 1988 r.

1911 – we Lwowie urodziła się Włada Majewska – polska dziennikarka radiowa, aktorka, piosenkarka, działaczka emigracyjna. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i prawo administracyjne na Uniwersytecie w Edynburgu. Od 1930 r. pracowała w lwowskiej rozgłośni Polskiego Radia. Występowała jako piosenkarka i parodystka, od 1932 r. wraz z zespołem Szczepcia i Tońka w „Wesołej Lwowskiej Fali” Wiktora Budzyńskiego. Wraz z „Lwowską Falą” podporucznik Włada Majewska przeszła szlak bojowy 2 Korpusu, w składzie 10 Brygady Kawalerii Pancernej gen. Maczka. Po wojnie pracowała w Radiu Wolna Europa. Zmarła w 2011 r.

1920 – Józef Piłsudski został pierwszym Marszałkiem II RP.

1930 – w Wilnie urodził się Józef Auksztulewicz – polski lekkoatleta, kulomiot. Zmarł w 2010 r.

1938 – na skutek wystosowanego przez Warszawę ultimatum Litwa nawiązała stosunki dyplomatyczne z Polską.

1942 – we Lwowie w niewyjaśnionych okolicznościach zmarł Jan Włodarkiewicz – polski dowódca wojskowy, komendant „Wachlarza” – organizacji dywersyjnej Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Urodzony w 1900 r.

1945 – ekshumacja i przeniesienie do wspólnej mogiły przy farze w Nowogródku szczątków 11 zakonnic Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu – nazaretanek rozstrzelanych przez Niemców w lesie pod Nowogródkiem 1 sierpnia 1943 r. W dniu 5 marca 2000 r. zostały one beatyfikowane przez papieża Jana Pawła II.

2000 – zmarł urodzony we Lwowie Tadeusz Tomaszewski – jeden z najsłynniejszych polskich psychologów, twórca teorii czynności. Ukończył polonistykę i psychologię na Uniwersytecie Lwowskim. W latach 1939-1941 pracował tam na katedrze psychologii. Urodzony w 1910 r.

2006 – Aleksander Łukaszenka wygrał ponownie wybory prezydenckie na Białorusi fałszując wyniki głosowania. Jego głównym rywalem był lider demokratycznej opozycji Aleksander Milinkiewicz. Wkrótce po wyborach milicja białoruska brutalnie rozgromiła miasteczko namiotowe, które w centrum Mińska ustawili działacze opozycji w proteście przeciwko fałszerstwom wyborczym.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 19 marca