Janusz Siemiński, „Moja Kołyma”

Książka kończy  się zdaniem: „Wypełniam testament tych, którzy nigdy nie wrócili z łagrów Kołymy, choć tak bardzo o tym marzyli!”

Na pewno nie powrócili:  kolega Janusza Siemińskiego  Edek Wielgosz z Legionowa, który zmarł na zapalenie płuc  w łagrze Jagodnoje i Zbigniew Worszyło, któremu  „obcięli obcęgami odmrożone palce stóp i dłoni, stracił chęć do życia i skończył się  w łagrze Ust Nera.

Nie powrócił również stryjek piszącego tą refleksję,  jego imiennik Stanisław Karlik  s.Mikołaja  ur. 1925 r. z wioski Łancew  Ług  gm. Dobromyśl  pow. Baranowicze woj. Nowogródek.

Można zauważyć  analogię losów Janusza Siemińskiego i Stanisława Karlika. Obaj byli w polskim podziemiu zbrojnym Armii  Krajowej.  Janusz ledwo uszedł z życiem w bitwie pod Pięcicami w sierpniu 1944 r., walczył następnie pod komendą  „Szymona”, „Okonia” i  „Doliny” w Powstaniu Warszawskim. Kiedy jego Zgrupowanie zostało rozbite pod Jaktorowem i Budami Zosinymi, dostał się do niewoli, z której zbiegł, aresztowany następnie przez NKWD. Dla Sowietów dużym  dla niego „obciążeniem”   była wspólna z „Doliniakami” walka z Niemcami.

Janusz Siemiński, skazany w marcu 1945 r., z art. 58 & 9 – dywersja, na 15 lat katorgi, Stanisław Karlik skazany  w kwietniu 1945 r., za udział  w AK z art. 63 – 1, UK BSSR na 10 lat pozbawienia wolności.

Po ok.6 miesiącach podróży:  Toruń, Olsztyn, Działdowo, Łapy, Białystok, Grodno – wyjazd z więzienia 9 maja, Lida, Baranowicze – w więzieniu przebywał Stanisław Karlik, Mińsk, Orsza, Moskwa, Riazań, Kujbyszew, Ufa, Ural, Czelabiński, Kurgan, Omsk, Krasnojarsk, Tajszet, Niżnieudińsk, Irkuck, Bajkał, Ułan Ude, Pietrowsk, Czyta, Czernyszewsk, Skoworodino, Biełogorsk, Chabarowsk, Władywostok, Buchta – Nachodka.

Od Baranowicz jest to prawdopodobnie wspólny szlak podróży Stanisława Karlika i Janusza Siemińskiego, który dla rodziny był dotychczas nieznany.

W połowie sierpnia 1945 r. – „wszystkich więźniów (zeków), byli tam ludzie z okolic Wilna, Lidy, Lwowa”, załadowano na statek – wg dokumentu w posiadaniu piszącego refleksję „parachod KAWKAZ” ( J. Siemiński nie podaje nazwy parowca) z Nachodki przewieziono wszystkich do Magadanu – Zatoka Nagajewa.

Stanisław Karlik na pewno jechał z  Magadanu na Kołymę tym samym szlakiem co Janusz  Siemieński. Szlak prowadził przez łagry – osady:  Magadan, Stiekolny, Pałatka, Atka, Miakit, Orotukan, Spornoje, Debin, Jagodnoje, Susuman, Neksikan, Mjaundża, Arkagała, Dieljankir, Artek, Ust – Nera, Pokryszkin, Tierechciach, Pobieda, Ełgeńsk, Alaksitow.

Dla Stanisława Karlika  „podróż  się skończyła” w  okolicach Susumanu, gdzie, jak wynika z uzyskanych po 60 latach dokumentów   zmarł  w dniu 13 października 1945 r.,  „na paralidż sierdca.”

Janusz  Siemiński napisał,  że była wśród więźniów  opinia, kto przeżyje na Kołymie rok, ten w ogóle przeżyje. „Poza tym miałem w życiu szczęście”.

Niemniej na  pewno na szlaku swojego losu spotkał dobrych ludzi np. z pochodzenia Polka, żona naczelnika obozu w Tierechciachu czy inny Polak  Siemion Piotrowicz Łogwin. Bez wątpienia pomogło mu zwykłe myślenie, analizowanie sytuacji, umiejętność przystosowania się do niej i niewyobrażalna chęć życia. Znamienna jest jego odmowa i  czynny opór przed  pójściem do pracy do kopalni, gdzie wydobywano uran,  gdzie ludzie  częściej umierali – strona nr 78.

Należy wymienić innych Polaków  i obcokrajowców, których  spotkał na swojej drodze, dzięki którym  w ogólnej sytuacji mógł przeżyć. Należeli do nich: Kazimierz Aleksandrowicz, żołnierz 27 DP AK, z którym siedział w więzieniu w Grodnie,  nn lekarz Polak, który zmarł z wycieńczenia w Tierechciachu, Mina Piotrowicz, oficer sowiecki z Odessy – 25 lat za niemiecką niewolę,  Lońka Paszkowski z Niemenczyna, partyzant spod Wilna – 10 lat pozbawienia wolności, Janusz Teszar, Węgier z którym zorganizował gabinet dentystyczny w łagrze, Mina Zawierucha, Arkaszka Korniew, syn generała armii carskiej z Mandżurii.

Przełomem dla skazanych był rok 1953, śmierć Stanina – niestety dla Polaków urodzonych za Bugiem była to rozpacz. Pozostali w obozie jako przymusowi obywatele radzieccy. Wśród nich był Leonid Paszkowski.

Janusz Siemiński powrócił do Polski w 1953 r. W Warszawie ukończył studia, założył rodzinę,  pełnił funkcję prezesa Koła Sybiraków na Żoliborzu.

Na pewno spełnił testament dla tych którzy nigdy nie powrócili z Kołymy !

Książka liczy ogółem 122 strony, zawiera rysunki i mapy Janusza Siemińskiego oraz liczne fofografie z Państwowego Archiwum Federacji Rosyjskiej, skopiowane w ramach programu „Obraz systemu” prowadzonego  przez Tomasza Kiznego. Wydawnictwo KARTA, WARSZAWA 1995.

Odrębnym swego rodzaju suplementem jest opracowanie p.p. Mirona Etlisa i Anatolija Szyrokowa pt. „Dalstroj”.

 

Stanisław Karlik