8 lipca w Historii Kresów

8 lipca 2013

1659 – armia kozacko-tatarsko-polska pod wodzą Iwana Wyhowskiego zadała Rosjanom straszną klęskę pod Konotopem. Ukraińcy uważają tę bitwę za największy triumf nad Moskwą.

Do bitwy pod Konotopem doszło w czasie wojny polsko-rosyjskiej z lat 1654-1667. W roku 1658 w Hadziaczu Kozacy porozumieli się z Rzeczpospolitą – uzgodniono tam przekształcenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów w Rzeczpospolitą Trojga Narodów: Korony, Wielkiego Księstwa Litewskiego i Księstwa Ruskiego. Kozacy stanęli przy polskim boku w starciu z Rosją. Przeczytaj artykuł o Ugodzie w Hadziaczu.

Armia Wyhowskiego licząca ok. 20 tys. Kozaków, 20 tys. Tatarów i 1500 Polaków szła na odsiecz Konotopowi obleganemu przez 36-tysięczną armię rosyjską pod wodzą księcia Aleksieja Trubeckiego.

Ten wysłał przeciwko Wyhowskiemu zagon jazdy pod wodzą Semena Pożarskiego. Wyhowski związał nieprzyjaciela walką, a w tym czasie część ordy tatarskiej obeszła Rosjan, przeprawiła się przez rzekę i uderzyła na nich od tyłu.

Zaskoczeni Rosjanie zostali całkowicie rozbici – Tatarzy wymordowali po bitwie 5 tys. jeńców. Potem nastąpił jeszcze straszny najazd tatarski na ziemie rosyjskie. Mehmed IV Girej spalił 10 tys. dworów i zabił lub porwał 27 tys. osób. Bitwa ta jest dziś uważana przez Ukraińców za ich największe zwycięstwo militarne nad Rosjanami.

1796 – zmarł Adam Naruszewicz – polski duchowny katolicki, biskup smoleński i łucki, jezuita, historyk, poeta, ojciec polskiego klasycyzmu. Już za życia nazywano go „polskim Horacym” i „spadkobiercą Jana Kochanowskiego”.

Ukończył szkołę jezuitów i wstąpił do zakonu w Pińsku. Był wykładowcą w Akademii Wileńskiej. W 1781 r. król Stanisław August Poniatowski mianował Naruszewicza „kościelnym pisarzem wielkim litewskim”. Urodzony w 1733 r.

1831 – Powstanie Listopadowe: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Szawlami.

1893 – urodził się Marceli Nowotko – polski działacz komunistyczny, pierwszy przywódca Polskiej Partii Robotniczej, zdrajca kraju. Od 1916 r. należał do antyniepodległościowej Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy.

Podczas wojny polsko – bolszewickiej 1920 r. stał po stronie bolszewików. W latach 1939-1941 działał w sowieckich strukturach władzy w okręgu białostockim. W 1942 r. zamordowany w ramach wewnętrznych porachunków między komunistami.

1908 – zmarł Konrad Prószyński – polski pisarz, wydawca, działacz oświatowy. Jego ojciec prowadził w Mińsku jeden z pierwszych w Polsce zakładów fotograficznych założony w 1839 r. Oskarżony o działalność patriotyczną polegającą m.in. na umieszczaniu symboli narodowych Polski i Litwy na wykonywanych przez niego fotografiach rodzinnych, został zesłany wraz z rodziną do Tomska na Syberii.

Po powrocie Prószyński założył tajne Towarzystwo Oświaty Narodowej mające na celu szerzenie oświaty wśród ludu. Autor elementarzy, m.in. pierwszego nowoczesnego elementarza wydanego w 1875 r. oraz wydanej w 1879 r. obrazkowej nauki czytania i pisania (podręcznik ten zwyciężył na międzynarodowej wystawie Londyńskiego Towarzystwa Pedagogicznego. Założyciel warszawskiej Księgarni Krajowej. Urodzony w 1851 r. w Mińsku.

1941 – w łagrze w Uzbekistanie zmarł Mojżesz Schorr – polski historyk orientalista, znawca prawa babilońskiego, semitolog, rabin, działacz polityczny, senator II RP, jeden z twórców nowoczesnej historiografii polskich Żydów.

Studiował i obronił doktorat na Uniwersytecie Lwowskim. We Lwowie prowadził szeroko rozwiniętą pracę pedagogiczną i społeczną. W 1904 r. został prezesem Związku Nauczycieli Religii Mojżeszowej Szkół Ludowych i Średnich w Galicji, założył Wydział Opieki Towarzystwa dla Wspierania Żydowskiej Młodzieży Szkół Średnich. W latach 1903-1905 kierował Towarzystwem dla Szerzenia Oświaty wśród Żydów „Toynbeehale” we Lwowie. Urodzony w 1874 r. w Przemyślu.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 8 lipca