Iwieńczanie – Fabian Martynow Łotysz i ITCH

(Na podstawie dokumentu udostępnionego przez Panią Monikę Dąbrowską – Bolesta i Pana Tomasza Bolesta)

“W dniu 26 grudnia 1872 r., ja niżej podpisany, obywatel Guberni Mińskiej, członek Iwienieckiego Towarzystwa Chrześcijańskiego, mieszczanin Wiktor Martynowicz Marcinkiewicz wystawiam zaświadczenie mieszczaninowi p. Fabianowi Martynowi Łotyszowi – członkowi Iwienieckiego Towarzystwa Chrześcijańskiego…

“Stwierdzam, że zakupiłem od mieszczanina p. Iwana Krzysztofa należący do jego matki Anieli Mikuckiej, nowo – wybudowany drewniany dom wraz z przylegającą do niego ziemią. Dom znajduje się na placu czynszowym należącym do p. G. Plewako (Plewakowoj), w Iwieńcu przy ulicy Nowomiejskiej. Będąca moją własnością działka z domem graniczy z posesjami p. Anny Burak i p. Franciszka Sosnowskiego”.

Wymienione mienie ruchome i nieruchome przekazuję w wieczyste użytkowanie starającemu się o to wymienionemu p. Fabianowi Martynowi Łotyszowi. Potwierdzeniem uprawomocnienia się mojej woli – z uwagi na to, że jestem niepiśmienny, jest złożony w moim imieniu podpis prawnika (unterjusticier) Franciszka Józefa Mołczanowicza. Przy dokonanych czynnościach prawnych uczestniczyli członkowie Iwienieckiego Towarzystwa Chrześcijańskiego, świadkowie Pan Iwan Kaszyński i właścicielka dóbr ziemskich p. Elżbieta Plewako”.

“1872 goda Diekabria 26 dnia ja niżepodpiszawszijsja Minskoj Gubierni Iwienieckogo Christianskogo Obszcziestwa mieszczanin Wiktor Martynowicz Marcinkiewicz, daju jemu sprawku mieszczaninu onago obszcziestwa Fabianu Martynowu Łotyszu w tom czto dostawszijsja mnie po pokupkie ot mieszczanina Iwana Krisztofola z matieri jego Anjeli Mikuckoj – dierewianyj dom postrojennyj pri nowomiejskoj ulicie w M. Iwience na czinsziewom plieszczu T. Pliewakowoj s placiem i prinadlieżaszcziemi k niemu dodatkami ziemli graniczieszczim sasiedstwami Franca Sosnowskogo i Anny Buriacziaj, ja Marcinkiewicz pieriestupaju (?) wo wiecznoje potomstwiennoje władanije pomjanowannomu Fabianu Martynowu Łotyszu w cziem podpisywajuś, mieszczanin Wiktor Marcinkiewicz a za niego kak niegramatnogo na jego prośbu, raspisałsia untierjurist Osip Franc Mołczanowicz. Pri sowierszienji swiditieliami byli iwienieckogo christianskogo obszcziestwa mieszczanie Iwan Kaszynski, Pamieszczica Elżbieta Plewako.”

Z dokumentu dowiadujemy się, że po 79-ciu latach od II rozbioru Rzeczypospolitej, w Iwieńcu i na Ziemi Iwienieckiej działało Iwienieckie Towarzystwo Chrześcijańskie, które wspierało i aktywizowało inicjatywy gospodarcze mieszkańców.

Działo się to to po decyzji ministra, generał adiutanta Timoszewa z 28 listopada 1868 roku o zamknięciu w Iwieńcu dwóch murowanych kościołów: farnego pw. św. Trójcy i pw. św. Michała oraz klasztoru i drewnianej kaplicy cmentarnej.

W latach 1880 – 1885 kościoły przerobiono na cerkwie. W tym czasie Iwieniec stracił również ostatniego polskiego właściciela – Plewakę. Dwór – pałac rodowy opustoszał, zaś majątek przeszedł pod administrację rosyjską. Następnie dobra iwienieckie nabył generał Kozaryn, od którego z kolei odkupił rzeczywisty radca stanu Piotr Doroguncew.

Czy dokument wypełnia lukę faktograficzną i rzuca inne światło na zachowanie się Polaków w Iwieńcu po Powstaniu Styczniowym? Czy akt przekazania działki przez p. Wiktora Martynowicza Marcinkiewicza p. Martynowi Łotyszowi był formą samoobrony i swego rodzaju pracy organicznej, której patronowali znamienici Iwieńczanie?

W dokumencie mówi się o ziemi czynszowej, tzn. że właścicielem ziemi było państwo rosyjskie. Dzierżawcy płacili czynsz dzierżawny. Po Powstaniu Styczniowym 1863 r.

Polacy nie mogli nabywać majątków ziemskich, mogli je tylko dziedziczyć. W tym kontekście nadanie ziemi Fabianowi Łotyszowi przez Iwienieckie Towarzystwo Chrześcijańskie wskazuje na próbę obrony polskiego stany posiadania!

Pan Fabian Martynow Łotysz był teściem p. Kaliksta Dąbrowskiego, który w okresie XX – lecia międzywojennego posiadał w Iwieńcu cegielnię zbudowaną na terenie przekazanym przez Iwienieckie Towarzystwo Chrześcijańskie.

Interesujące może być pytanie, czy p. Wiktor Martynowicz Marcinkiewicz miał związki rodzinne z białorusko – polskim pisarzem Wincentym Dunin Marcinkiewiczem, który od 1840 r. mieszkał w pobliskiej Lucynce?

Dokument nie posiada pieczęci. Sporządzony został kursywą, na papierze z wizerunkiem mitry i skrzyżowanej stuły.

Mitra (św. Kazimierza Jagiellończyka 1458 – 1484,  drugi syn króla Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki) i skrzyżowane stuły – buławy, znaki dostojeństwa i władzy. Były wzorem dla podejmujących służbę publiczną, przykładem życia religijnego z działalnością polityczną.

Stanisław Karlik