Maciej Kalenkiewicz w mundurze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Fot: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 37-993-1/ Domena publiczna
1944 – w Surkontach na skraju Puszczy Bersztowskiej zginął w walce z Armią Czerwoną ppłk Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz” – dowódca Nowogródzkiego Okręgu AK.
Urodził się w 1906 r. w Pacewiczach koło Wołkowyska w rodzinie późniejszego posła na Sejm Jana Kalenkiewicza i Heleny z Zawadzkich. Ukończył m.in. Gimnazjum Nauczycielskie w Wilnie. W Kampanii Wrześniowej walczył w Suwalskiej Brygadzie Kawalerii, a potem w 110 Pułku Ułanów przydzielonym do obrony Wołkowyska. Po wkroczeniu sowietów przebijał się wraz z majorem Henrykiem Dobrzańskim „Hubalem” do Warszawy, potem był jego zastępcą w czasie walk partyzanckich.
Po przedostaniu się do Francji, a następnie wraz wojskiem polskim na Zachodzie do Wielkiej Brytanii przygotowywał dywersyjne grupy spadochronowe, mające potem walczyć w Polsce. Po wpływem jego argumentów utworzono m.in. 1 Samodzielną Brygadę Spadochronową gen. Sosabowskiego. W grudniu 1941 r. został wraz z grupą dywersyjną przerzucony do Polski. Polscy spadochroniarze zostali schwytani przez niemieckie patrole, jednak rozbili niemiecki posterunek i wydostali się na wolność. W Armii Krajowej Kalenkiewicz zajmował się szkoleniem dywersyjnym, przygotowywał instrukcje bojowe i utrzymywał łączność z Londynem.
W marcu 1944 r. został skierowany do Okręgu Nowogródek AK, obejmując dowództwo Zgrupowania Nadniemeńskiego. W kwietniu i maju przeprowadziło ono kilkanaście akcji bojowych i w obronie ludności cywilnej. „Kotwicz” był też współautorem operacji „Ostra Brama”. W trakcie jej realizacji został ranny w walce pod Iwiem, amputowano mu prawą rękę. Po wkroczeniu Armii Czerwonej i aresztowaniu dowództwa Armii Krajowej przez sowietów Kalenkiewicz z ok. 100 żołnierzami znalazł się w Puszczy Rudnickiej, skąd przeszedł do Puszczy Grodzieńskiej, obejmując dowództwo Okręgu Nowogródek.
19 sierpnia Rosjanie rozpoczęli likwidację polskich formacji w tym rejonie. 72-osobowy oddział Kalenkiewicza został zaatakowany w Surkontach przez 600-osobowy batalion NKWD. Pierwszy atak Rosjan został odparty. Zabito 30 sowieckich żołnierzy i dwóch dowódców, nie ponosząc żadnych strat. Wkrótce nastąpił drugi atak, w którym zginęło 36 Polaków i 132 sowietów. Rannych Rosjanie dobijali na polu bitwy. Zginął również Kalenkiewicz. Pochowano go w zbiorowej mogile wraz z jego żołnierzami, koło drogi Pielasa – Surkonty, obok grobu powstańców z 1863 r.
Podpułkownik Maciej Kalenkiewicz był dwukrotnie odznaczony Orderem Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, a pośmiertnie – Krzyżem Armii Krajowej.
1850 – urodził się Ludwik Rydygier – polski lekarz, jeden z najwybitniejszych światowych chirurgów przełomu XIX i XX wieku, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Obrońca Lwowa w 1918 r., generał brygady Wojska Polskiego. Zmarł w 1920 r. we Lwowie. Pochowany w kwaterze dowódców na Cmentarzu Obrońców Lwowa.
1892 – we Lwowie urodził się Adam Próchnik – polski działacz socjalistyczny, historyk. Członek Związku Walki Czynnej we Lwowie. Ukończył Uniwersytet Lwowski. W 1918 r. we Lwowie był twórcą i pierwszym komendantem organizacji „Wolność” podległej Komendzie Głównej POW obejmującej polskich oficerów w armii austriackiej. Organizował dezercje z tej armii. Obrońca Lwowa w 1918 r. W okresie międzywojennym i w konspiracji po 1939 r. – działacz socjalistyczny. Zmarł w 1942 r.
1918 – na Podlasiu urodził się Stanisław Karolkiewicz – polski generał, konspirator WiN-u, współzałożyciel i prezes Światowego Związku Żołnierzy AK, uczestnik operacji „Ostra Brama”. Urodzony w 1918 r. Walczył w Kampanii Wrześniowej 1939 r., potem na Podlasiu w antysowieckiej partyzantce. Ujęty przez NKWD był więziony w Białymstoku i w Twierdzy Brześć. Odzyskał wolność po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 r.
Do stycznia 1944 r. służył w oddziale Uderzeniowych Batalionów Kadrowych na terenach nad Niemnem, potem brał udział w Operacji Wileńskiej AK. Po zajęciu Wileńszczyzny i Nowogródczyzny przez Sowietów wrócił ze swoimi żołnierzami na Podlasie, potem kierował komórką kontrwywiadowczą organizacji Wolność i Niezawisłość w Warszawie. Aresztowany przez UB w 1946 r. był poddany brutalnemu śledztwu w więzieniu mokotowskim. Na wolność wyszedł w 1954 r.
W 1986 r. utworzył i kierował Fundacją Ochrony Zabytków upamiętniającej miejsca walki partyzanckiej, opiekującej się grobami poległych żołnierzy konspiracji i zabezpieczającej ślady polskiej kultury na Kresach Wschodnich. W 1989 r. był współzałożycielem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, w latach 1995-2005 – prezesem Zarządu Okręgu Nowogródek tej organizacji z siedzibą w Warszawie, od 1996 r. – Prezes Związku. Od 1988 r. – członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. W maju 2006 r. awansowany przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego do stopnia generała brygady. Pochowany z honorami wojskowymi warszawskich Powązkach.
1945 – zmarła Irena Kosmowska – polska działaczka niepodległościowa, ludowa i oświatowa, posłanka na Sejm RP. Studiowała na Uniwersytecie Lwowskim. Członkini Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych i POW. Urodzona w 1879 r.
1946 – została skazana na śmierć 18-letnia Danuta Siedzikówna, ps. „Inka” – sanitariuszka i łączniczka 5 Wileńskiej Brygady AK. Wyrok wydał Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku. Torturowana, w śledztwie nikogo nie wydała. Zamordowana w majestacie prawa tydzień później – 28 sierpnia 1946 r. Przeczytaj więcej o Danucie Siedzikównie.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 21 sierpnia
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!