Aleksander Jegiellończyk („Poczet królów i książąt polskich” Jana Matejki)/ Domena publiczna
1506 – w Wilnie zmarł król Aleksander Jagiellończyk, wnuk Jagiełły, ostatni z Wielkich Książąt Litewskich znający język litewski. Dbał o rozwój Wilna i silną pozycję Księstwa.
Urodził się w 1461 r. Po śmierci Kazimierza Jagiellończyka od 1492 r. samodzielnie władał Wielkim Księstwem Litewskim i choć było to faktycznie zerwanie unii personalnej z Koroną to jednak nigdy nie doszło do konfliktu między nim, a jego bratem na tronie polskim – Janem Olbrachtem. Aleksander chciał za wszelką cenę zapewnić Wielkiemu Księstwu Litewskiemu samodzielną politykę zagraniczną. Zaczął też bić litewską monetę, a przede wszystkim starał się zabezpieczyć kraj od Moskwy, szczególnie po tym jak odebrała mu ona Wiaźmę i część Księstw Wierchowskich.
W tym celu postanowił więc w 1495 r. ożenić się z córką wielkiego księcia moskiewskiego Iwana III, Heleną. Na niewiele to się jednak zdało, gdyż w 1500 r. wojska ruskie znowu zaatakowały, zajmując część Zadnieprza i zagrażając Smoleńskowi. W tej sytuacji Aleksander Jagiellończyk wpadł na na pomysł sojuszu z krzyżackimi Inflantami. Na wieść o wybraniu go na króla w grudniu 1501 r. mógł odetchnąć z ulgą – teraz mógł liczyć także wsparcie ze strony Polski.
Nie obeszło się jednak bez problemów – polscy biskupi odmówili koronowania Heleny na królową, gdyż była prawosławna. Nie lubili jej ani polscy magnaci, ani teściowa – Elżbieta Rakuszanka. Żeby powetować żonie straty moralne nadał jej więc na Grodzieńszczyźnie pokaźne dobra. Dodatkowo jako król musiał też zrzec się praw dziedzicznych do Litwy i zacieśnić unię polsko-litewską. Tymczasem Moskwa nie dawała za wygraną – po rozejmie w 1503 r. trzecia część WKL znalazła się pod okupacją rosyjską, utracono aż 25 miast. Nie ma jednak tego złego co by na dobre nie wyszło – klęski ponoszone na wschodzie przekonały w końcu najbardziej nawet opornych magnatów litewskich, że bez bliskiej współpracy z Polską nie dadzą sobie rady.
Kłopoty sprawiały też Aleksandrowi Prusy, lenno mołdawskie i Tatarzy krymscy, których najazdy pustoszyły kraj. W 1506 r. doszli aż pod Lidę i dopiero pod Kleckiem zostali rozbici przez wojska litewskie. Kilkanaście dni później Aleksander Jagiellończyk zmarł bezpotomnie i został pochowany w katedrze wileńskiej. Wbrew jego testamentowi zwłoki pozostały w Wilnie. Kronikarz odnotował: „Oto ten jedyny król Polski, który spoczywa na ziemi litewskiej”.
Przy okazji za Stanisławem Poczobutem przypomnijmy jeszcze zasługi Aleksandra Jagiellończyka dla Grodna: za jego rządów połączono tu brzegi Niemna stałym mostem, a przede wszystkim nadał on miastu prawo magdeburskie.
Przeczytaj też artykuł o Unii Mielnickiej zawartej za panowania Aleksandra Jagiellończyka.
1562 – wojna z Rosją: wojska polskie pod wodzą starosty różańskiego Stanisława Leśniowolskiego pobiły w bitwie pod Newlem wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie.
1920 – wojna polsko – bolszewicka: początek rozmów pokojowych w Mińsku.
1931 – w Uhryniu urodził się Wincenty Grabarczyk – polski aktor, reżyser teatralny.
1970 – zmarł Paweł Jasienica (właściwie Leon Lech Beynar) – polski pisarz, publicysta, historyk, żołnierz Armii Krajowej. Związany z Grodnem i Wilnem, brał udział w operacji „Ostra Brama”, walczył w 5 Wileńskiej Brygadzie AK jako adiutant Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Przeczytaj więcej o Pawle Jasienicy.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 19 sierpnia
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!