Antanas Smetona i Augustinas Voldemaras
17 grudnia 1926 r. w wojskowym zamachu stanu na Litwie obalono centrolewicowy rząd Sleževičiusa. Prezydentem został Antanas Smetona, który rządził aż do utraty niepodległości w 1940 r.
Po ogłoszeniu niepodległości przez Litwę system parlamentarny w tym kraju był bardzo niestabilny: w latach 1918-1926 powstało aż jedenaście rządów. Ostatnie demokratyczne wybory w maju 1926 r. wygrali popierani przez duchownych Litewscy Chrześcijańscy Demokraci. Społeczeństwo było jednak oburzone kolejnymi aferami gospodarczymi – np. Juozas Purickis wykorzystał przywileje dyplomatyczne w Moskwie do przemytu kokainy, zaś Eliziejus Draugelis i Petras Josiukas kupili partię niskiej jakości wędzonej słoniny z Niemiec zamiast od rolników litewskich, kradnąc państwowe środki. Narastał kryzys, z którym rząd nie potrafił sobie poradzić. Dodatkowo Watykan uznał Wilno jako kościelną prowincję polską, co spowodowało wściekłość litewskich nacjonalistów.
Głównymi autorami zamachu stanu byli Antanas Smetona i Augustinas Voldemaras. W wyniku przewrotu pierwszy z nich został prezydentem, a drugi premierem. Smetona był już wcześniej prezydentem Litwy od kwietnia 1919 r. do czerwca 1920 r. Potem wycofał się z polityki, ale nieustannie krytykował władze. Z kolei Voldemaras do 1920 r. był kolejno premierem, ministrem obrony i spraw zagranicznych.
Po zamachu stanu wprowadzono rządy autorytarne „wodza narodu” Smetony. W 1928 r. w konstytucji prezydent uzyskał prawo mianowania i odwoływania rządu, rozwiązywania Sejmu, funkcję wodza sił zbrojnych i wydawania dekretów w nieograniczonym zakresie. Kolejna konstytucja z 1938 r. faktycznie stawiała wybieranego na 7 lat prezydenta ponad prawem, dając mu pełnię władzy ustawodawczej i wykonawczej. Partie opozycyjne rozwiązano.
Po roku 1926 stosunki między Smetoną a Voldemarasem zaczęły się psuć. Członkowie kierowanej przez Voldemarasa faszystowskiej organizacji Żelazny Wilk, głównie młodzi oficerowie, atakowali prezydenta za zbyt umiarkowaną politykę. W końcu w 1930 r. organizację zdelegalizowano i przeszła ona do podziemia. W 1929 r. Voldemaras przeżył zamach na siebie w Kownie, potem usunięto go z rządu. W 1934 r. próbował na czele Żelaznego Wilka dokonać kolejnego przewrotu, został jednak aresztowany i na 4 lata trafił do więzienia. W 1938 r. zmuszono go do wyjazdu z kraju. Aresztowany przez NKWD w czerwcu 1940 r. zmarł w moskiewskim więzieniu w roku 1942. Był ojcem chrzestnym Valdasa Adamkusa.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!