Oczyszczanie działki pod budowę i uprawę. Źródło: Stowarzyszenie Rodzin Osadników Wojskowych i Cywilnych Kresów Wschodnich
17 grudnia 1920 r. Sejm Ustawodawczy jednogłośnie przyjął ustawy o przejęciu ziem carskich na Kresach Wschodnich i o nadaniu ich zasłużonym w walce z bolszewikami polskim żołnierzom oraz inwalidom wojennym.
Pozostali żołnierze mogli nabyć ziemię odpłatnie. Powierzchnia działki nadanej żołnierzowi nie mogła przekroczyć 45 ha. Osadnicy wojskowi mieli zacząć spłatę należności po 5 latach od rozpoczęcia użytkowania. Projekt klubu poselskiego PSL „Piast” miał na celu wynagrodzenie wysiłku żołnierzy, wzmocnienie polskości na Kresach i zagospodarowanie nadwyżki siły roboczej po demobilizacji. Pomysł popierał sam Józef Piłsudski. Już w rozkazie z 18 października 1920 r. zwrócił się do przyszłych osadników:
„Zaproponowałem już rządowi, by część zdobytej ziemi została własnością tych, co ją polską zrobili, uznoiwszy ją polską krwią i trudem niezmiernym. Ziemia ta, strudzona siewem krwawym wojny, czeka na siew pokoju, czeka na tych, co miecz na lemiesz zamienią, a chciałbym byście w tej pracy przyszłej tyleż zwycięstw pokojowych odnieśli, ileście ich mieli w pracy bojowej”.
Druga przyjęta 17 grudnia 1920 r. ustawa mówiła o przejęciu ziemi w dawnym zaborze rosyjskim należącej do rosyjskiego skarbu i rodziny carskiej, niektórych prawosławnych dóbr duchownych i klasztornych oraz opuszczonych przez ziemian dóbr prywatnych. Warto o tym pamiętać, kiedy dziś ze strony propagandy post-sowieckiej padają oskarżenia o „zabieraniu przez Polaków w okresie międzywojennym ziem chłopów białoruskich i ukraińskich”. W rzeczywistości bowiem nikt chłopom ziemi nie zabierał – były to wyłącznie skonfiskowane dawne majątki carskie i arystokracji rosyjskiej.
Osadnictwem na Kresach Wschodnich zajmowała się Ekspozytura Ministerstwa Spraw Wojskowych ds. Demobilizacji, w której działała Sekcja Osad Żołnierskich. Szefem Ekspozytury był legionista gen. Mieczysław Norwid – Neugebauer, zaś szefem Sekcji Osad Żołnierskich – mjr Tadeusz Lechnicki. W 1922 r. został założony Związek Osadników.
Osadnicy budują studnię na działce Ignacego Sygnarowskiego (1930 r.). Fot. Kresy-Siberia.org
Akcja osadnictwa trwała od roku 1920 do 1923, napotykając jednak na znaczne trudności finansowe i polityczne. Z 99.153 podań o nadanie ziemi tylko 7.345 zostało rozpatrzonych pozytywnie. Żołnierze i ochotnicy otrzymali łącznie 1331 km² ziem. Po 1923 r. osadnictwo wojskowe na Kresach Wschodnich zawieszono z powodu krytyki ze strony ruchu narodowego. Powrócono do niego po przewrocie majowym, ale już na mniejszą skalę i po kilku latach znowu wstrzymano.
Gospodarstwa polskich osadników były przez lata tworzone ciężką pracą rodzin żołnierskich. Wkrótce stały się wzorem gospodarności, a niekiedy i przedmiotem zawiści dla okolicznych mieszkańców. Przyczyniły się do znacznego podniesienia poziomu gospodarowania i rozwoju cywilizacyjnego na Kresach Wschodnich. Po ich zagarnięciu przez ZSRR blisko 80 proc. rodzin osadników sowieci wywieźli na Syberię i do Azji Środkowej. Pierwsza wywózka nastąpiła 10 lutego 1940 r. i trwały one nieprzerwanie aż do ataku Niemiec na Związek Radziecki w czerwcu 1941 r. Części zesłańców udało się dołączyć do tworzonej przez generała Andersa Armii Polskiej w ZSRR, część weszła potem w skład armii generała Berlinga.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!