Michał Fijałka, „27 Wołyńska Dywizja Piechoty AK”

Na pierwszy rzut oka widać, że książkę napisał fachowiec – żołnierz, oficer, cichociemny. Podobnie jak w przypadku, „Na zew Ziemi Wileńskiej” czy „Partyzantów trzech puszcz” jest swego rodzaju epitafium i spełnieniem niepisanego rozkazu wobec żołnierzy 27 Dywizji.

 

Michał Fijałka urodzony w 1915 r., we wsi  Izdebki k. Brzozowa na Podkarpaciu, pochodził z rodziny chłopskiej. W 1939 r., walczył w obronie  swojego kraju, i powrócił do rodzinnej wioski „z bronią i na koniu”.

Nie skapitulował, przez Węgry i Jugosławię udał się do Francji gdzie ponownie walczył z Niemcami. Po upadku Francji, „po opanowaniu przy użyciu broni barki”, dopłynął do Wielkiej Brytanii., gdzie znalazł się w I Batalionie Strzelców Podhalańskich.

Po przeszkoleniu cichociemnych, Michał Fijałka, w nocy ½ września 1942 r., został zrzucony do okupowanego kraju. Walczył w „Wachlarzu” i brał udział w odbiciu  swoich kolegów cichociemnych  z więzienia w Pińsku – 18 stycznia 1943 r.

Mianowany przez Komendę  Główną Armii Krajowej  na zastępcę Inspektora Inspektoratu Rejonowego AK Kowel na Wołyniu, trafił „na zastygły wulkan” aby bronić polskiej ludności przed ukraińskimi nacjonalistami i tworzyć  27 WDP AK.

Z opracowania kapitana Michała Fijałki „Kawa”, „Wieśniak”, „Sokół” poznamy genezę Dywizji – nazwa nawiązywała do stacjonującej przed wojną w Kowlu 27 dywizji piechoty.

Zanim uzyskamy odpowiedź na to pytanie, dowiemy się o sytuacji społeczno – politycznej i etnograficznej na Wołyniu  przed wojną i w latach okupacji. Dlaczego nie powiodły się próby organizacji polskiej konspiracji pod okupacją sowiecką (1939 – 1941).

Jak to się stało, że  Polacy potrafili zbudować wielką formację zbrojną, która walczyła  w obronie polskiej ludności z ukraińskimi nacjonalistami i niemieckimi okupantami.

Dywizja liczyła 7200 szeregowych i 126 oficerów,  stanowiło to niecałe 50% stanu przedwojennej  Dywizji Piechoty Wojska Polskiego.

Poznamy genezę polskich oddziałów zbrojnych: „Bomby”, „Gzymsa”, „Łuny”, „Remusa”, „Klin im. św. Jerzego”, „Korda”, „Jastrzębia”, „Kani”, „Sokoła” i de facto ich wkład w strukturę Dywizji.

Z książki  dowiemy się o prowadzonych rozmowach z ukraińskimi nacjonalistami,   uzyskamy odpowiedź dlaczego Polacy nie mogli przyjąć  ich warunków.  Co wydarzyło się we wsi Obórki 13/15 listopada 1942 r., Paroślu w styczniu 1943 r., i w Hucie Stepańskiej 16 lipca 1943 r., itd…

Jakie wydarzenia miały miejsce w Kustyczach gm. Turzysk 10/11 lipca 1943 r. ?

Dlaczego w sytuacji nadciągającego Frontu  Wschodniego,  nie powiodły się  w ostateczności próby  modus vivendi z  „aliantem naszych aliantów” ? Jak przeciwstawne były cele  strategiczno – polityczne ZSRR i Polaków.

Poznamy okoliczności śmierci dowódcy Dywizji ppłk. „Oliwy” Jana Wojciecha Kiwerskiego 18 kwietnia 1944 r., które są niejasne do dzisiaj.

Dlaczego  podczas walk z Niemcami, Sowieci raz z Polakami  współpracowali, a innym razem huraganowo ostrzeliwali – 27 kwietnia 1944 r., podczas przeprawy przez Prypeć.

Kapitan Michał Fijałka opisał „dzień  po dniu” szlak bojowy Dywizji:  „Działania bojowe na Wołyniu,  na Polesiu i na Lubelszczyźnie”. Kto zdobył Turzysk 20 III 1944 r., Turopin 22 III 1944 r.  Lubartów na Lubelszczyźnie.

Dla kogo w ostateczności była korzystna niezgoda wśród Polaków – „ist fecit qui prodest” ? Co miało dziwić  Sowietów ?!

Książka kończy się sowieckim ultimatum i rozwiązaniem  27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.

Zawiera liczne   mapy, zestawienia, aneksy, ordre de bataille i  fotografie żołnierzy.   Na pewno jest podstawowym źródłem do   „długo przemilczywanych”  tragicznych wydarzeń tak bliskich Wołyniakom i Polakom !

Książka wydana została po raz  pierwszy przez Instytut Wydawniczy PAX w 1986 r.

Poświęcona jest przez Autora „Żołnierzom 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej”.

Stanisław Karlik