Zachodnia Białoruś we wspomnieniach

„Nie idealizujemy Piłsudskiego i jego polityki wobec mniejszości narodowych w Polsce. Ale Sowietyzacja Zachodniej Białorusi, która rozpoczęła się po 1939 roku, przyniosła regionowi i jego mieszkańcom znacznie większe szkody” – pisze Igor Mielnikau w gazecie Nowy Czas.

W artykule zatytułowanym „Nieszablonowe wspomnienia Zachodniej Białorusi”, autor przytacza wspomnienia Marii Josifowny, mieszkanki wsi Dziageli położonej w powiecie Miadzioł, która swoje najmłodsze lata przeżyła w „pańskiej Polsce”.

Kobieta decydując się na wspomnienia zastrzegła sobie anonimowość.

„Oj dziecko, nazwiska mojego tylko nie podawaj, nie chcę. A to jeszcze coś nie tak powiem”- przezornie upomina się staruszka, jakby powróciły lęki z przeszłości.

Urodziła się w rodzinie białoruskiego chłopa. Żyli niezbyt dostatnio, ale jak powiada, – z wyciągniętą ręka nie chodziliśmy. Gospodarstwo rodziców posiadało 4 ha gruntów, była krowa, świnia, sad i ogród warzywny. W wyniku odniesionych ran, ojciec został inwalidą, a matka otrzymywał od państwa polskiego rentę.

Maria rozpoczęła naukę w „siedmiolatce”. Szkoła wybudowana w 1930 roku znajdowała się w wiosce Słoboda. We wspomnieniach kobiety, jawi się jako przestronny, jasny, piękny budynek. Uczyło się w nim 250 dzieci, Polacy i Białorusini. Nauczycieli było niewielu, ale za to byli profesjonalni.

Kobieta wspomina, że siedziała w ławce z synem polskiego policjanta, z którym nawiązała świetne relacje. Dzieci rozmawiały ze sobą po polsku, lub po „tutejszemu”, czyli po białorusku. I wszyscy się doskonale rozumieli.

„Dziś często krytykują Polaków i pańskie czasy, a ja powiem tak: Jeśli rodzina była biedna lub potrzebująca, to polska władza pomagała na tyle, aby rodzice mogli wykarmić każde dziecko. U nas w rodzinie było troje dzieci, mama otrzymywała pomoc materialną na jedzenie dla każdego z nas. Tak to było” – mówi Maria Josifowna.

Kobieta wspomina jak miejscowi chłopi, Polacy i Białorusini pracowali u „pana”, który za pracę płacił. Kiedy agronom przyjeżdżał do wsi przed żniwami, ludzie chętnie najmowali się do pracy w polu wiedząc, że „pan” i zapłaci i nakarmi solidnie. Niektórzy wyjeżdżali do pracy na Łotwe lub do Estonii, bo były to czasy, kiedy można było swobodnie podróżować. Przypominam sobie, – mówi staruszka, – że w tym czasie chłopi na Białorusi żyli za „żelazną kurtyną”.

We wsi była kościół i cerkiew. Polskie władze nie nękały prawosławnych. Katolickiego księdza i popa prawosławnego często można było zobaczyć, gdy szli razem ulicą. Białoruskich, prawosławnych uczniów prowadzała do cerkwi nauczycielka – katoliczka. Co tydzień do szkoły przyjeżdżał „batiuszka” na lekcje religii. Jeśli przypadało jakieś święto prawosławne, dzieciom białoruskim pozwalano nie przychodzić tego dnia do szkoły. Bo jak można było pracować w święto?

W zachodniobiałoruskich województwach II Rzeczpospolitej rozpowszechniony był system chutorowy. Przyjeżdżał komornik i wyznaczał ziemię. I tak, każde gospodarstwo otrzymywało swój pas ziemi. Wielu przenosiło swoje zagrody jak najbliżej swojej działki.

Wójtem gminy Miadzioł był Alfred Wojciechowski.  „Pamiętam, że zawsze podwoził nas do szkoły swoją bryczką. Idziemy drogą, a tu wójt z furmanem jedzie. Brał wszystkie dzieci, jakie były na drodze, i pełną furmankę wiózł do szkoły” .

W urzędzie gminy był jedyny telefon na cały powiat. Dzieci szkolne były prowadzane na wycieczki, a sekretarz, pan Moczulski, pozwalał nawet posłuchać tego niesamowitego aparatu. A potem częstowano nas kawą i bułeczkami” – opowiada staruszka.

Niedaleko wsi, w której mieszkała Maria Josifowna, znajdował się folwark Kowalki, należący do generała brygady Wojska Polskiego Władysława Bortnowskiego. Jesienią 1938 roku, dowodził on operacją przyłączenia Zaolzia do Polski. Akcja ta przyniosła mu tak znaczną popularność, że po wyborach prezydenckich planowanych na rok 1940 miał zastąpić marszałka Śmigłego na stanowisku naczelnego wodza (marszałek miał zostać prezydentem).

„Pamiętam jak generał przylatywał samolotem wojskowym. W folwarku było duże zamieszanie, wszyscy biegali, krzątali się. Często przyjeżdżała też jego żona. Lubiła jeździć po okolicy rowerem” – wspomina starsza kobieta.

17 września 1939, Maria razem z innymi dziećmi jak zwykle poszła do szkoły. I nagle zobaczyła żołnierzy. Ich mundury były inne od tych, w których chodzili Polacy, a na czapkach były duże czerwone gwiazdy. „Dzieci, a gdzie tu właściciele mieszkają? Pokażcie nam” – zapytał jednego z uczniów żołnierz. „A my nawet takiego słowa nie znaliśmy – „właściciele”. Nie rozumieliśmy, czego ci ludzie d nas chcą – mówi kobieta.

Po przybyciu do szkoły, dzieci zobaczyły płaczącą nauczycielkę. Jej męża, dyrektora zabrali żołnierze. Na oczach przerażonych dzieci, ci sami sołdaci, którzy szukali „właścicieli”, wyprowadzili na bagnetach karabinów ze szkoły pozostałych nauczycieli, i poprowadzili drogą w nieznanym kierunku. Z aresztowanymi nauczycielami poszła też żona dyrektora. Tuż przed wybuchem wojny kobieta urodziła dziecko. Wójt też został aresztowany. W pewnym sensie Alfredowi Wojciechowskiemu dopisało szczęście, bo został wywieziony do Kazachstanu, a w 1941 roku po podpisaniu układu Sikorski – Majski, były wójt miadzielski wstąpił do armii Andersa i walczył z Niemcami na Zachodzie. Po wojnie mężczyzna wrócił do Polski.

NKWD aresztowało i miejscowego leśniczego. Za co? Bo był przedstawicielem pionu władzy. Cała rodzina mężczyzny w 1940 została zesłana na Syberię.

„ Jeśli ktoś był zamożny, miał trochę więcej niż inni, natychmiast stawał się wrogiem”  – mówi pani Maria. Jeszcze wczoraj, spokojna wieś, nagle został podzielona na „”swoich” i „cudzych”. Radzieccy towarzysze układali listy „wrogów ludu”. Często przy sporządzaniu takich dokumentów, pozbawieni skrupułów ludzie, kierowali się banalnym uczuciem zazdrości wobec bardziej zaradnego czy pracowitszego sąsiada.

Ludzie byli zmuszani do opuszczania chutorów. „Mieliśmy niewiele ziemi, ale to była nasza ziemia. A potem nagle stała się wspólna dla wszystkich. I wszystkim ziemię odebrali. Tak oto pamiętam tamte trudne lata” – kończy swojąopowieść Maria Josifowna.

Byłoby dobrze, aby te wspomnienia przeczytali ci, którzy ciągle żyją sowieckimi iluzjami o „panach bezlitośnie wykorzystujących białoruskich chłopów” i pokojowym charakterze „ wyzwoleńczego marszu Armii Czerwonej na Zachodniej Białorusi”.

Kresy24.pl za Nowy Czas/postawyiokolice.blogspot.com