Walenty Parchimowicz „Waldan” z Żołnierkiewicz

 

Podczas okupacji niemieckiej w Stołpeckiem (1941 – 1944), Walenty Parchimowicz „Waldan”, wspólnie z Kasprem Miłaszewskim „Lewald”, podjął działalność niepodległościową i zorganizował w Obwodzie Stołpce „Słup” oddział partyzancki (Polski Oddział Partyzancki im. T.Kościuszki) – Zgrupowanie Stołpecko Nalibockie Armii Krajowej.(1)

Pochodził z Żołnierkiewicz gm. Zasule pow. Stołpce woj. Nowogródzkie. Żołnierkiewicze były zaściankiem: 27 – domów, 154 – mieszkańców ( 90 mężczyzn, 64 kobiety) Wyznania rzymskokatolickiego – 151, prawosławnego – 3. Narodowość polską podawało – 153, białoruską – 1.(2)

Żołnierkiewicze albo Żołnierkowicze leżały nad rzeką Jaczonką, prawym dopływem Niemna w dawnym powiecie mińskim – 75 wiorst od Mińska, 11 od stacji Stołpce. Pod zaborem rosyjskim liczyły 33 osady i posiadały cerkiewkę mogilną św. Jerzego parafii Żukowy Borek. Były miejscowością nieco falistą o lekkich gruntach, lasu mało, łąki dobre. (3)

Z Żukowego Borka pochodził poeta Adam Pług (Antoni Pietkiewicz), filozof Salomon Majmon a z nieodległego Załucza Ludwik Kondratowicz – Syrokomla. (4)

Walenty Parchimowicz „Waldan” s. Michała i Franciszki zd. Ciechanowicz urodził się. ok. 1900 r. Do jego rodziny należeli: plut. Bolesław Parchimowicz „Olcha” ur. 1915 r. , w kampanii wrześniowej 1939 r. żołnierz zawodowy jednostki ppanc. z Rzeszowa, w partyzantce od 1942 r., później – od 1944 r. w Armii gen. Berlinga, st. ułan Wincenty Parchimowicz – 3 szwadron 27 p.ułanów AK.(5)

W  latach dwudziestych w Stołpcach była świeża pamięć o sowieckim napadzie na miasteczko w 1924 r. Wydarzenie to musiało mieć wpływ na wychowanie młodzieży szkolnej i późniejsze jej losy.

Ze zdjęć należących do ucznia p. Mieczysława Mielniczuka „Puszczański”, który ukończył gimnazjum w 1935 r., a podczas II wojny światowej walczył u boku gen. Andersa w artylerii p.lot. w stopniu podporucznika, możemy poznać lata szkolne stołpeckich chłopców i dziewcząt.(6)

W 1935 r., stołpeckie gimnazjum ukończył Stanisław Parchimowicz – czy to była rodzina Walentego Parchimowicza „Waldana” ? Możemy się tylko domyślać, że ze względu na fakt posiadania stopnia oficerskiego przez Walentego, on również  ukończył gimnazjum.

Czy podczas okupacji sowieckiej (1939 – 41), losy „Waldana” były podobne do losów „Lewalda”, który kilka razy uciekał z transportów wiozących go na Sybir ?

Czesław Ignatowicz ze Skrotczyzny (Walenty był szwagrem brata jego ojca) opowiadał, że po wycofaniu się Armii Czerwonej w czerwcu 1941 r. z Nowogródczyzny, młodzi Polacy zbierali porzuconą broń, którą gromadzili przeważnie w stodołach, a dowodził wtedy jego dalszy kuzyn Walenty Parchimowicz „Waldan”.

W dniu 2 lutego 1942 r., w Derewnie odbyło się pierwsze spotkanie stołpeckiego ruchu oporu z udziałem „Waldana”. Obwód stołpecki podzielono na rejony. Rejonem „Miasto” obejmującym gminę Stołpce z siedzibą w Mikołajewszczyźnie dowodził por. „Waldan” Walenty Parchimowicz. (7)

Od tego czasu Polacy mieli dobre relacje z partyzantką sowiecką stacjonującą w Puszczy Nalibockiej, a jej dowódcy ponaglali na szybkie zorganizowanie polskiego oddziału partyzanckiego. Za datę powstania oddziału uważa się 3 czerwca 1943 r., i jak się wydaje, nie bez znaczenia był sowiecki napad na Naliboki w dniu 8 maja 1943 r., i zabicie 128 mieszkańców.

Z wydarzeniami tymi ściśle się wiąże data Powstania Iwienieckiego 19 czerwca 1943 r. Polscy partyzanci po dowództwem Kacpra Miłaszewskiego „Lewald” rozbili niemiecki garnizon i zdobywając broń, praktycznie bez strat wycofali się do Puszczy Nalibockiej. W czasie powstania Walenty Parchimowicz „Waldan”, atakował koszary, gdzie broniła się kompania Luftwaffe. Swoim działaniem nie dopuścił do współdziałania z żandarmerią.

Po Powstaniu Iwienieckim, ppor. „Waldan” został dowódcą batalionu piechoty, całością dowodził por. „Lewald” Kacper Miłaszewski.

Podczas niemieckiej blokady Puszczy Nalibockiej 20 VII – 15 VIII 1943 r., Polacy ponieśli duże straty, zginęło wielu partyzantów m.in.: sanitariuszka Halina Drucko – Podbereska, wachmistrz Downar – Zapolski, nauczyciel z Iwieńca  Stefan Jastrzębski, sierż. Stefan Poznański, Czesław Milanowicz, Tadeusz Rutkowski, Piotr Weraksa i inni.(8)

Dowódcą odbudowanego polskiego oddziału został „cichociemny” z Anglii por. Adolf Pilch „Góra – Dolina”. Oficerem ds. bezpieczeństwa ppor. Walenty Parchimowicz „Waldan”.

Relacje Polaków z Sowietami były dobre aż do 1 grudnia 1943 r., kiedy rozbroili polskich partyzantów. Niewątpliwy wpływ na taką decyzję Sowietów miały ustalenia konferencji w Teheranie ( 28 XI – 1 XII 1943 r.) na której zatwierdzono tzw. linię Curzona – polska granica wschodnia na Bugu.

Wśród aresztowanych przez Sowietów polskich dowódców był ppor. „Waldan” Walenty Parchimowicz, którego dalsze losy są nieznane. (9)

Stanisław Karlik