8 maja w Historii Kresów

8 maja 2013

1943 – Zbrodnia Nalibocka: sowieccy partyzanci wspólnie z oddziałem żydowskim Tewje Bielskiego wymordowali 128 Polaków w Nalibokach na dzisiejszej Białorusi.

Wcześniej dla obrony przed grabieżą ze strony sowieckich partyzantów i okolicznych band mieszkańcy Naliboków powołali niewielki oddział samoobrony pod dowództwem Eugeniusza Klimowicza. Nie uchroniło ich to jednak przed masakrą. 8 maja oddziały radzieckich partyzantów z Brygady im. Stalina pod dowództwem Pawła Gulewicza i Rafała Wasilewicza oraz oddział żydowski z bandy braci Bielskich opanowały miejscowość. Polskiej samoobronie udało się zabić kilku napastników. Śledztwo nie ustaliło jeszcze czy żydowskim oddziałem dowodził w tej akcji sam Tewje Bielski czy Szolem Zorin.

Bandyci zamordowali 128 polskich mieszkańców (według innych źródeł – 250) – każdego kogo podejrzewali o współpracę z AK, ale także kobiety i dzieci. Spalili kościół, szkołę, pocztę, remizę i część domów mieszkalnych, resztę osady ograbiono. W czasie napadu na Naliboki nie było tam żadnych Niemców, tylko przebywający na przepustce białoruski policjant, który także został zabity.

Nie był to jednak koniec tragicznych wydarzeń w Nalibokach: 6 sierpnia 1943 r. wieś została ponownie spacyfikowana – tym razem przez Niemców, w ramach tzw. Operacji Hermann. Pozostałych przy życiu mieszkańców wywieziono w głąb Rzeszy na roboty przymusowe.

Co ciekawe, żydowscy zbrodniarze z oddziału Bielskich doczekali się po latach gloryfikacji w postaci filmu fabularnego „Opór” opartego na książce Nechamy Tec. O wymordowaniu Polaków w Nalibokach nie w nim ani słowa, zresztą obraz Polaków na Kresach prawie w ogóle pominięto. Pokazano natomiast nie mające nic wspólnego z prawdą historyczną rzekome „wyczyny bojowe” braci Bielskich w Puszczy Nalibockiej.

Wspomnienia o Zbrodni Nalibockiej, relacje świadków i informacje o późniejszej pacyfikacji niemieckiej można znaleźć w artykułach Naliboki – echo tragicznych wydarzeń  Dorastanie pod dwiema okupacjami w Nalibokach Pan Mieczysław Klimowicz z Naliboków Pacyfikacja Naliboków 6 sierpnia 1943 r. Pacyfikacja Naliboków i katastrofa na Sule Polecamy także książkę Mieczysława Klimowicza „The Last Day of Naliboki”.

1468 – chrzest Fryderyka Jagiellończyka – królewicza polskiego, księcia litewskiego i przyszłego arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa Polski i biskupa krakowskiego. Chrztu udzielił biskup krakowski Jan Lutek, a ojcem chrzestnym był biskup ołomuniecki Protazy.

1737 – urodził się Stanisław Trembecki – polski poeta. Od 1769 r. dworzanin króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, jego sekretarz i szambelan. Zmarł w 1812 r. w Tulczynie na wschodnim Podolu. Autor słynnego poematu „Sofijówka”. Przeczytaj artykuł o Trembeckim i jego utworze.

1779 – urodził się Konstanty Pawłowicz Romanow – wielki książę rosyjski, wielkorządca Królestwa Polskiego, naczelny wódz wojska Królestwa Polskiego. Zmarł w 1831 r., podobno na skutek trucizny podanej w poziomkach ze śmietaną.

1851 – w Poszawszu na Żmudzi urodził się Stanisław Witkiewicz – polski pisarz, malarz, filozof, teoretyk sztuki, propagator stylu zakopiańskiego. Zmarł w 1915 r.

1892 – w Stanisławowie urodził się Stanisław Sosabowski – polski generał, dowódca 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Znany przede wszystkim z największej w II wojnie światowej operacji powietrzno – desantowej sprzymierzonych z udziałem polskich komandosów pod Arnhem. Zmarł w 1967 r.

1908 – w Sankt Petersburgu powstała polska Korporacja Akademicka „Sarmatia”.

1913 – zainaugurowano mistrzostwa Galicji w piłce nożnej.

1914 – w Wilnie urodził się Romain Gary (właśc. Roman Kacew) – francuski pisarz i reżyser filmowy pochodzenia żydowskiego. Zmarł w 1980 r.

1917 – w Łucku urodził się Stanisław Misakowski  (właśc. Wołodymyr Feofanowycz Demjanok) – polski poeta i prozaik pochodzenia ukraińskiego. Zmarł w 1996 r.

1947 – UB aresztowało Witolda Pileckiego – dawnego rotmistrza kawalerii Wojska Polskiego, organizatora ruchu oporu w Auschwitz-Birkenau i autora pierwszych na świecie raportów o Holokauście, obrońcę Grodna i Wilna. Rok po aresztowaniu został zgładzony.

1953 – zmarł Józef Rybak – generał dywizji Wojska Polskiego, pułkownik Sztabu Generalnego Cesarskiej i Królewskiej Armii. Odegrał ważną rolę w czasie wojny z bolszewikami 1920 r. Był dowódcą Grupy Operacyjnej w III Armii i szefem sztabu IV Armii. 10 października 1920 r. został szefem delegacji Wojska Polskiego w Komisji Porozumiewawczej w Baranowiczach i Rozjemczej w Mińsku. Urodzony w 1882 r. w Delatynie (obecnie Ukraina).

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 8 maja