Rok 1903. Któż pierwszy – Sława czy Koło footballistów?

Kontynuujemy promocyjny druk części materiałów historycznych o początkach i rozwoju piłki nożnej we Lwowie z książki „Kronika lwowskiej piłki nożnej (od poł. XIX w. – 1965 r.) Tom 1”, autorami której są Bogdan Lupa, Iwan Jaremko i Jarosław Hrysio. Książka ukazała się drukiem po ukraińsku, a z czasem, dzięki wsparciu Konsulatu Generalnego RP we Lwowie, ukaże się również po polsku. Publikacja zawiera bogaty materiał historyczny od II połowy XIX wieku po rok 1965, pozyskany przez autorów z rozmaitych źródeł, a uchylający kulisy powstania tego najbardziej popularnego sportu, rozwiewający wiele mitów i legend o gwiazdach tego sportu, jego kibicach i działaczach.

Lata 1902-1903, można stwierdzić jednoznacznie, są okresem pojawienia się pierwszych szkolnych (nie tylko piłkarskich) klubów we Lwowie. Wprawdzie nie były to pełnowartościowe kluby z rozwiniętą strukturą, utrzymujące się samodzielnie. Dłuższy czas uważano, że wszystko zaczęło się wtedy, gdy przy szkole realnej skupiono grono najlepszych wówczas piłkarzy. Przyjęło ono nazwę Sława. Czy tak było naprawdę? Czy ta legenda została wymyślona później, aby zacząć liczyć swoją historię od roku 1903 – trudno powiedzieć. W prasie z tamtego okresu nie podaje się tej nazwy. Wspominana jest jedynie drużyna szkoły realnej – Realiści.

Prawdopodobnie tak swoją drużynę nazywali sami gracze. Ale niech tam. My będziemy posługiwać się nazwą Sława w stosunku do drużyny stworzonej przez „realistów”. Oto kilka argumentów na potwierdzenie takiej decyzji. W owych latach spośród tych, kto został miłośnikiem footballu we Lwowie, bardzo popularną była drużyna z Pragi Slavia. W jej składzie możemy doszukać się takich nazwisk jak słynny bombardier Jan Koszek (do 1913 roku strzelił 804 gole w 296 meczach!); grał tam też centralny napastnik Stary i ten sam Jozef Weitruba, który jako kapitan drużyny przyjeżdżał do Lwowa w 1900 r. i uczył tu piłki nożnej.

Chyba tak wynikł pomysł, aby w nazwie słynnej drużyny literę „v” za mienić na „w”. W taki sposób powstała nowa, głośna nazwa klubu piłkarskiego na Galicji – Sława. Kolory Sława wzięła sobie od polskiego sztandaru – biało-czerwone. Ale nie trwało to długo. Wielu absolwentów szkoły realnej pragnęło kontynuować grę w piłkę również po ukończeniu szkoły. Jak można było im tego odmówić? Tym bardziej, że przyjaźń trwała po ukończeniu szkoły.

Być może o planach stworzenia Sławy pisał Kłośnik-Januszowski 9 marca 1901 roku w „Słowie Polskim”: „…W najkrótszym czasie ma być we Lwowie zawiązanym pierwszy u nas klub atletycznosportowy na wzór czeskiego klubu Slavia, którego zadaniem będzie pielęgnowanie rozmaitych sportów, gier i zabaw sportowych, jakoteż atletyki ciężkiej i lekkiej w duchu sportowym…”. Może autor miał na myśli footbolistów Sokoła? Nie wiadomo.

Otóż, jak uważano dotychczas, pierwszym szkolnym klubem piłkarskim we Lwowie była drużyna I Szkoły Realnej Sława. Jej zawodnicy rozgrywali mecze z drużynami innych lwowskich szkół. Pierwszym prezesem klubu został twórca i organizator drużyny Kazimierz Sołtyński, wówczas uczeń V klasy, a skarbnikiem – Walerian Pappius. Istniało też mniemanie, które pojawiło się w pierwszym sprawozdaniu klubu Czarni (Czarni początkowo nosili nazwę Sława) o swej działalności przed 1910 rokiem, że Sława rozegrała dwa mecze z innymi przeciwnikami i w obu zwyciężyła: „…w roku 1903 widzimy nawet już pierwsze ślady przyszłej działalności statutowej…

Po mozolnych usiłowaniach tej pierwszej naszej drużyny, przychodzi nawet we wrześniu tegoż roku do pierwszego w Galicji matchu „footballowego”, rozegranego z naprędce zorganizowaną z uczniów szkół średnich lwowskich drużyną, która ulega przewadze naszych pod względem teoryi i praktyki w stosunku 3:0, drugi zaś raz 2:0…”. Jednak są to mecze, które przez nieuwagę (a może specjalnie, aby potwierdzić pierwszeństwo) zostały włączone przez przygotowujących sprawozdanie. Te wyniki nigdzie nie zostały odnotowane w ówczesnej prasie, a podobne spotkanie z takimi wynikami odbyło się dopiero w 1904 roku.

Jednak, mimo wszystko, należy podkreślić, że całkowicie możliwe jest iż pierwsze spotkania Sławy odbywały się w 1903 roku, ale nie znalazło to odzwierciedlenia w prasie. Możliwe też, że zawiązanie się klubu Sława jako odrębnego stowarzyszenia powiązane jest ze skandalem, który wybuchł w 1903 roku. Gdy na Łyczakowie otwarto nowy stadion, to tam swoje gry i ćwiczenia odbywali nie tylko członkowie Sokoła.

Stale trenowali na nim i grali inni sportowcy, uczniowie szkół. Swój przydzielony czas na zajęcia mieli też uczniowie szkoły realnej. Prawdopodobnie czegoś tam nie zorganizowano należycie i na tym tle doszło do konfliktu o przeznaczony czas gier, bo jak można inaczej wytłumaczyć nieukrywany antagonizm i upór w uznaniu Sławy jako pierwszej drużyny we Lwowie? Trudno o inne wytłumaczenie. To właśnie w kolejnych latach na stwierdzeniu, że jedynie oni, a nikt inny nie ma prawa nosić w nazwie słowo „pierwszy klub piłkarski”, realiści budowali swoją historię. Znany jest pierwszy skład Sławy z 1903 roku. Ale, czy Sława była naprawdę pierwszym klubem piłkarskim we Lwowie?

Czy miała prawo na dodanie do swej nazwy słowa „pierwszy”, jak to określają w kolejnych sprawozdaniach? Są ku temu pewne wątpliwości, które wskazują na to, że jeszcze przed Sławą powstał we Lwowie inny klub, który już na wiosnę 1903 roku (a może i wcześniej) w pełni trenował piłkę nożną na Łyczakowie. Wiek Nowy 26 września 1903 roku pisze, anonsując wydarzenie: „…Z Sokoła. Kółko footballistów lwowskiego Sokoła zawiadamia przyjaciół o zakończeniu gier footballowych na letnim boisku, które odbędzie się w niedzielę 27 b.m. o godz. 3 po połud”.

Podanie takiego ogłoszenia w prasie przez Koło świadczy o tym, że już od dłuższego czasu ono stabilnie działało. Tym bardziej, że wydarzenie tego dnia opisał w Słowie Polskim z dnia 29 września Kłośnik-Januszowski: „…Z Klubu footballistów. W niedzielę, dnia 27 b. m. odbyła się na stadionie ostatnia gra klubu footballistów gimnastycznego Towarzystwa Sokół we Lwowie. Przy wielkiem zainteresowaniu licznie zebranej publiczności. Po zdobyciu dwóch pierwszych bramek przez partyę „czerwonych” – przypadły dwie następne wygrane partyi przeciwnej, „zielonych”.

Wobec czego tegoroczny match pozostał nierozegrany (nierozstrzygnięty, remis 2:2 – aut.). Pomyślny ten wynik zawodów, świadczący o równej wprawności grających, zakończyła bardzo serdeczna owacya urządzona przez uczestników kierownikowi zabawy, druhowi Zygmuntowi Herbertowi, który nie szczędził trudów, aby nie dość rozpowszechniony jeszcze we Lwowie sport ten wprowadzić w życie”. Po tygodniu Kłośnik-Januszowski dziwiąc się, że tak wcześnie, bo we wrześniu, zakończono sezon piłkarski, pisze w Słowie Polskim taką notatke: „…jeżeli się nareszcie u nas udało zorganizować Kółko footballistów, które zamierza w przyszłości zmierzyć się z Czechami, to nie powinno ono jeszcze ustawać w pracy…”.

6 maja 1904 roku zawiadamia on w tejże gazecie, że po pewnym okresie milczenia ruszył proces organizacji drużyny: „…Dowodem tego nasz Sokół, a raczej zawiązane w jego łonie w roku ubiegłym, a teraz doskonale zorganizowane i odświeżone Kółko footballistów. Drużyna ta zbiera się narazie na partyę co czwartku, później podobno zbierać się także będzie co poniedziałku lub wtorku. I radzę wszystkim, którym obce dotąd są zalety tego doskonałego ćwiczenia i tym, którzy przejęli się na ślepo uprzedzeniem do niego, niech pofatygują na boisko łyczakowskie, niech się popatrzą na te ruchy, na tę czujność graczów, na zapał, bijący z ich oczu, na zdrowiem i wesołością ożywione twarze.

A ręczę, że za przykładem dzielnej garstki Sokołów, powstaną u nas wkrótce dziesiątki takich drużyn…”. Wielu historyków piłki nożnej dotychczas nie próbowało rozwiązać zaplataną kwestię pierwszeństwa w powstaniu lwowskich klubów. Autor tych strof wysuwa jednak swoją argumentowaną wersję. Wiadomo, że pośród założycieli i kuratorów lwowskiego klubu Lechia (początkowo – Lechja) w pewnym stopniu stał Sokół. W drużynie było wielu graczy Sokoła, którzy regularnie i gratis trenowali na stadionie Towarzystwa, jako jego członkowie.

Znane nam Gimnastyczne Towarzystwo Nauczycieli Szkół m. Lwowa (GTNS), które w poprzednich latach nieustannie propagowało i kultywowało grę w piłkę, nie dając jej popaść w zapomnienie, 2 maja 1903 roku staje się pełnoprawnych członkiem Sokoła. Przekształca się wtedy w pierwsze dzielnicowe (rejony Lwowa wtedy nosiły nazwę dzielnic – aut.) Gimnastyczne Towarzystwo Sokół II. Czyli wszystkie osoby z GTNS, Sokoła, Sokoła II oraz uczniowie III i VI gimnazjum i z całego Łyczakowa, którzy uczęszczali na nowy stadion, stali się zalążkiem i tą drużyną, która stopniowo przekształciła się z drużyny piłkarskiej GTNS w Koło footballistów Gimnastycznego Towarzystwa Sokół we Lwowie – czyli KF Sokół – już w 1902 roku.

W krótkim czasie przekształca się ono w samodzielny, ale przy tym ściśle współpracujący z Sokołem klub Lechia. Ważnym dowodem takiej wersji jest to, że na pieczątce klubowej, którą wykorzystywano przez cały okres działalności Lechii aż do II wojny światowej, a również na znaczkach i odznakach klubowych widnieje data 1903! Jeżeli już być dokładnym, to datę 2 maja 1903 roku można uważać za datę powstania nowego lwowskiego klubu piłkarskiego – Koła Footbolistów Sokoła – Lechii, który jeszcze w 1902 roku rozpoczął swoją działalność na sokolskim stadionie, transformując się z GTNS.

W tymże roku, z otwarciem nowego stadionu zaczęły rozwijać się na nim inne sporty, a szczególnie piłka nożna, bo było tam najlepsze boisko trawiaste w mieście i odpowiednio wyposażone pole. Dlatego, jak to się mówi – sam Bóg przykazał, aby na Łyczakowie powstała drużyna, pierwszymi kolorami której były niebiesko-czarno-czerwony. Profesor, dziennikarz i aktywny działacz przyszłego klubu Pogoni, w który za kilka lat transformuje się klub sportowy IV gimnazjum, Rudolf Wacek, w wydaniu specjalnym z okazji 15-lecia Lwowskiego Okręgowego Związku Piłki Nożnej (LOZPN) w 1935 roku napisze: „…w środowisku wychowanków IV gimnazjum jeszcze jesienią 1902 roku powstała myśl stworzenia klubu sportowego i myśl ta została zrealizowana. Tak powstało Stowarzyszenie Sportowego Klubu Lechia, czyją drużynę czasem nazywano Klub Sokoła – Macierzy, przez  to, że treningi i bieganie z piłką odbywały się na boisku Sokolim…”.

PS

Gdy praca nad książką dobiegała już końca, autorowi trafi ł do rąk interesujący artykuł „25-lecie Lechii”, opublikowany na łamach Gazety Porannej 19 maja 1929 roku. Ten materiał całkowicie potwierdził powyższy wniosek, że pierwszym klubem we Lwowie była właśnie Lechia, a nie Sława (w przyszłości Czarni)! W tym roku Lechia postanowiła uczcić swój jubileusz, ale wywodziła swoją historię od momentu, gdy po raz pierwszy pojawiała się nazwa własna, pomimo że klub istniał wcześniej. Wyprzedzając o jeden rok datę założenia Sławy, którą bezczelnie przypisali sobie zawodnicy szkoły realnej i samoczynnie mianowali siebie „pierwszym” lwowskim klubem piłkarskim od 1903 roku, Lechici nie za bardzo chcieli przy tym obstawać – przez ewentualność skandalicznych dyskusji na tej podstawie.

W artykule dość dokładnie opisano wydarzenia, które poprzedziły stworzenie klubu. Oto co pisał ówczesny kronikarz: „…Piłkę nożną, jako twórczynię nowoczesnego sportu, sprowadził do Lwowa prof. Jan Majerski z ówczesnego 5-go gimnazjum oraz I-szej Szkoły Realnej. Już w roku 1902 w okresie letnim młodzież szkolna ugania po boisku Sokoła-Macierzy za piłką. W jesieni tego roku tworzy się rodzaj klubu footballowego o bliżej nieokreślonej nazwie, który jako że ćwiczący na boisku Sokoła-Macierzy nazywano drużyną sportową Sokoła. W drużynie tej, która była wyłącznie piłkarską, grywali: śp. Trojan, śp. Polasznik, Gebert, Król, Kohman i Maks Dudryk.

Byli oni pierwszymi sportowcami piłkarzami Lwowa. Drużyna ta jednak nie mogła się należycie skompletować i w wypadku zawodów dobierano graczy przygodnych, z któ- rych wyrobili się następnie dobrzy na one czasy piłkarze. Drużynę SokołaMacierzy trenował trener-amator z Wiednia Bothaner. Rok 1903 był rokiem intensywnej pracy drużyny Sokoła-Macierzy. Z końcem roku tego drużyna SokołaMacierzy słabnie, a na miejsce jej ustawia się na boisku Sokoła inna drużyna, która przybiera nazwę Pierwszy Lwowski Klub Footbolistów, zwany także Lechja. W drużynie tej skupiają się sportowcy z rozwiązanej drużyny Sokoła-Macierzy, zaś w czasie zimy z roku 1903 na 1904 pod kierownictwem Józefa Nawrockiego, obecnie pułkownika Korpusu Kontrolerów, naówczas ucznia VI klasy Gimnazjum na Łyczakowie, organizuje się Kółko młodzieży sportowej, które przyjmuje nazwę Lwowski Sportowy Klub Lechja”.