O p. Stefanie Jastrzębskim dowiedziałem się od Kresowianki p. Janiny Suchockiej.
W latach XX – lecia miedzywojennego był nauczycielem w iwienieckiej szkole powszechnej, Janina mieszkała wtedy w Wołożynie. Podczas wakacji przyjeżdżała z bratem Ksawerym do babci w Pohorełce, jeszcze wtedy nie znała p. Stefana.
Nie wiemy skąd p. Stefan pochodził, ale oprócz pracy w szkole na pewno był społecznikiem. W „Życiu Nowogródzkim” z 1928 r., jest wiadomość, że w dniu 8 lutego brał udział w zebraniu organizacyjnym Oddziału Straży Pożarnej w Kamieniu gm. Iwieniec, i że wszedł w skład Zarządu.(1)
W czasie sowieckiej okupacji Iwieńca 1939/41 władze okupacyjne zorganizowały szkołę powszechną w Skiparowcach – Pohorełce do której w 1940 roku uczęszczało rodzeństwo Janina i Ksawery Suchoccy.
Na prośbę babci Franciszki Adamowicz, Janina kilka razy zanosiła prowiant spożywczy dla p. Stefana, który mieszkał w Iwieńcu w drewnianym domu w okolicy Czerwonego Kościoła. Kiedyś drzwi otworzyła nieznana pani, po chwili podszedł p. Stefan, który do zgromadzonych osób powiedział: – „Nie bójcie się!”
Czy było to zebranie małej grupy kontynuującej pracę konspiracyjną rozbitego przez NKWD Związeku Młodzieży Polskiej, który działał od jesieni 1939 r. w Iwieńcu, Nalibokach i Stołpcach.(2)
Szkoła w Skiporowcach, rys. Ksawery Suchocki
Praca p. Stefana w szkole w Skiporowcach – Pohorełce, poprzedzona była kursami nauczycielskimi w Wołożynie i remontem budynku szkolonego, które zarządziła szkolna administracja sowiecka. Dzisiaj możemy się tylko domyślać, że jego praca w szkole mogła być realizacją zadań konspiracyjnych?
Naukę w szkole prowadzono w języku białoruskim i rosyjskim, język polski wyeliminowano z nauczania. Pewnego razu uczeń Franciszek Adamowicz „wydłubał oczy” Stalinowi na portrecie który wisiał na ścianie w klasie. Zdenerwowany p. Stefan przestrzegał dzieci aby tego więcej nie robiły.
Wiemy na pewno, że podczas pracy w szkole utrzymywał relacje z mieszkańcami Iwieńca i Wołożyna, z takimi osobami jak: p.p. Sosnowski, Jacek Krajewski, Władzio, Adrian z Wołożyna, Śnieżkowa, Zimorodowa, Prudziłkowa, Gąsiewscy, Lidia i Wala Skuratówny, Lis, Kwaśniak, Zujewski z Kulszyc, Jaworska, Stajniakowa, Bibikowie.(3)
Przez czas sowieckiej okupacji obawiał się zatrzymania i poboru do służby wojskowej w Armii Czerwonej.
Po wycofaniu się pod niemieckim naporem Sowietów z Iwieńca, nadal uczył w szkole w Skiporowcach – Pohorełce, ale tym razem po białorusku i po litewsku (sic !)(4)
Kiedy w Iwieńcu podczas niemieckiej okupacji zawiązała się polska konspiracja niepodległościowa pod dowództwem por. Olgierda Woyno „Lech”, na pewno do niej należał.
Po powstańczej walce w Iwieńcu w dniu 19/20 czerwca 1943 r., Polacy wycofali się do m. Rudnia Nalibocka i Bielicy gdzie stacjonowali do lata 1943 r.
Pan Stefan Jastrzębski, nauczyciel z Iwieńca pow. Wołożyn woj. Nowogródek zginął latem 1943 r., w walce z Niemcami podczas blokady Puszczy Nalibockiej.(5)
Stanisław Karlik
(1) „Życie Nowogródzkie” z dnia 26 II 1928, „ w dniu 8 lI odbyło się zebranie organizacyjne Oddziału Straży Pożarnej w Kamieniu gm. Iwienieckiej. Do zarządu weszli P.P. Reut Michał, Lipnicki Kazimierz, Draganowicz Feliks, Wysocki Mikołaj, Pietraszkiewicz Józef, Jastrzębski Stefan, Roman Witold i Bohdan Józef. Zastępca Wyrostek Mateusz, Kołolob Ignacy. Nowowybrany zarząd postanowił energicznie wziąć się do pracy zaczynając od uchwalenia i zbierania składek od mieszkańców na rzecz Straży”.
(2) Biuletyn Okręgu Nowogródzkiego AK, nr 5 z lipca 1990 r., Czytelnia BUW, Warszawa 8XII2012 r.
(3) Relacja I.H. – w posiadaniu autora.
Lista Strat Ziemiaństwa Polskiego 1939 – 56,BN w Warszawie s.786 -” Plewakowa z Jaworskich Jadwiga, nauczycielka, zam. Mieszkucie pow. Wołożyn, córka właścicielki; Zalesie pow. Wołożyn, żona właściciela. Spalona żywcem przez Niemców ok. połowy lipca 1943 r., w majątku matki Mieszkucie, wraz z siostrą Wandą Głębocką, matką i bratową podczas blokady Puszczy Nalibockiej przez Niemców. Źródła: rel. Marii Wierszyłłowskiej.
(4) Relacja Ksawerego Suchockiego z dnia 12XII2012 r. – w posiadaniu autora
(5) Józef Kuźminski, „Z Iwieńca i Stołpców do Białegostoku”, s.53, BUW.
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!