Małe, ale smaczne

Podwieczorek to posiłek, który już praktycznie nie występuje, ale kiedyś był wręcz obowiązkowy. Bywało, że stanowił rodzaj popołudniowego przyjęcia, na które zapraszało się gości. Występował w różnych wersjach, zarówno jarskich, jak i mięsnych, na słodko lub słono.

Dawniej posiłek podawany między obiadem a kolacją nosił nazwę jużyna (termin wywodził się od prasłowiańskiego słowa oznaczającego południe). Często miał charakter spotkania towarzyskiego, gdyż oprócz lekkiego dania serwowano kawę lub herbatę. Wśród kresowej szlachty i bogatego mieszczaństwa w XIX i na początku XX wieku był konieczny nie tyle z potrzeby zaspokojenia głodu, ile jako pretekst do składania wizyt i sprawienia podniebieniu przyjemności.

Część podwieczorkowych przekąsek miała rodowód chłopski – w tamtych czasach obyczaje kulinarne nierzadko były przenoszone z pańskich stołów na wiejskie i odwrotnie. Różniły się sposobem podania i dodatkami, które wymyślali gospodarze lub ich służba kuchenna.

Gruszki z serem pleśniowym w szynce

SKŁADNIKI:

5 dużych gruszek bez tzw. kamyczków, np. odmiany konferencja

1 mały kieliszek oliwy z oliwek

ser pleśniowy typu gorgonzola

5 długich, cienkich plastrów szynki, np. szwarcwaldzkiej

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Gruszki obrać i przekroić wzdłuż na połowy. Ostrożnie usunąć gniazda nasienne. We wgłębienia po gniazdach nasiennych włożyć po kawałku sera pleśniowego o grubości 1 x 1 cm i długości nie większej niż długość owocu. Gruszki z owinąć plastrami szynki tak, by ich końce zachodziły na siebie. Ułożyć na dnie naczynia żaroodpornego wysmarowanego oliwą, serem do góry, dbając, by się ze sobą nie stykały. Piec bez przykrycia w piekarniku rozgrzanym do temperatury 160 stopni przez ok. 25-30 minut, do czasu, aż szynka z wierzchu się zarumieni a ser roztopi.

Podawać na ciepło.

Jagodzianki

SKŁADNIKI:

15 dkg drożdży

1 kg mąki pszennej

1 szklanka cukru

2 szklanki mleka

1/4 kostki masła

10 żółtek

1 jajko do smarowania

szczypta soli

1/2 kg świeżych czarnych jagód lub konfitury z jagód

1 łyżeczka mąki ziemniaczanej

cukier puder do jagód i do posypania

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

W szklance ciepłego mleka wymieszać drożdże z dodatkiem łyżeczki cukru i 2 łyżeczek mąki pszennej. Całość odstawić na ok. 1 godzinę w ciepłe miejsce. Żółtka ubić z resztą cukru i szczyptą soli. Dodać pozostałą mąkę, resztę ciepłego mleka, roztopione i przestudzone masło oraz rozpuszczone drożdże. Ciasto wyrabiać aż do chwili, gdy pojawią się w nim pęcherzyki powietrza. Przełożyć do miski posypanej mąką i zostawić przykryte ściereczką, aż podwoi swoją objętość.

Jagody wymieszać z mąką ziemniaczaną i ewentualnie 1 łyżeczką cukru pudru.

Z wyrośniętego ciasta formować małe bułeczki, zrobić w nich wgłębienie i nadziewać jak pączki. Odłożyć na czystą ściereczkę i poczekać ok. 30 minut aż znowu wyrosną. Ułożyć na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, posmarować roztrzepanym jajkiem, za pomocą pędzelka kuchennego. Piec w piekarniku rozgrzanym do 180 stopni do zarumienienia, zazwyczaj nie dłużej niż 30-40 minut.

Przed podaniem oprószyć cukrem pudrem.

Proziaki serowe

SKŁADNIKI:

1 kg mąki

1 płaska łyżeczka sody

30 dag białego sera

2 żółtka

2 szklanki kwaśnego mleka (kefiru)

1 łyżka cukru

1 łyżeczka soli

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Mąkę wymieszać z sodą, solą, cukrem i żółtkami. Dodać pokruszony ser i wyrobić ciasto, podlewając kwaśnym mlekiem. Z ciasta uformować wałek, pokroić w plastry i rozwałkować na owalne placuszki o grubości 1 cm. Smażyć powoli z obu stron na suchej patelni, tak aby ich nie przypalić. Do smażenia można użyć niewielkiej ilości tłuszczu.

W sezonie podawać z poziomkami, truskawkami albo jagodami z dodatkiem bitej śmietany. Można serwować na ciepło z konfiturami.

Pasztet orzechowy

SKŁADNIKI:

1 szklanka orzechów laskowych (mogą być włoskie)

1 szklanka pokruszonego, suchego chleba razowego

2 jajka

2 średnie cebule

3 ząbki czosnku

1 jabłko

1 cytryna

1 łyżeczka suszonej szałwii

1/2 szklanki śmietany 18-procentowej

4 łyżki masła

skórka pomarańczowa kandyzowana do posypania

sól, pieprz do smaku

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA:

Cebulę i czosnek drobno pokroić. Usmażyć na maśle, dodając starte na drobnej tarce jabłko skropione sokiem z cytryny. Po przestudzeniu dodać śmietanę, posiekane drobno orzechy i pokruszony chleb oraz roztrzepane jajka zmieszane z szałwią. Całość wyrobić na jednolitą masę. Posolić i popieprzyć według uznania. Przełożyć do formy i piec ok. 30 minut w temperaturze 160 stopni.

Posypać delikatnie skórką pomarańczową. Podawać na ciepło lub wystudzony, z chlebem lub samodzielnie, np. na drewnianej łyżce z małymi pomidorkami i gałązką pietruszki.

Tekst i zdj. ATK