Fara w Iwieńcu, fot. Bronisław Władysław Król
W 1587 r. (rozpoczęcie panowania króla Zygmunta III Wazy), rotmistrz i dworzanin J.K.Mości, właściciel Iwieńca Mikołaj Dowoyno Sołłohub, w ostatniej swojej woli „determinował ażeby ciało jego w kościele iwienieckim deponowane było”.[1]
„Kościół parafialny w Iwieńcu, w dobrach obywatelskich położonych, w guberni mińskiej w powiecie mińskim ufundowany został w roku 1606 przez króla polskiego Zygmunta III Wazę. W 139 lat później ówczesny dziedzic Iwieńca Jan Dowoyno Sołłohub, podskarbi W.Ks.Litewskiego – w 1745 r. dokonał znaczących napraw starych murów, ozdobił świątynię, a jej fundusz wyjaśnił i pomnożył”.[2]
W opisie Parafii Trójcy Przenajświętszej z Drohiczyna (założona w 1386 r.), znajdujemy stwierdzenie, że „dnia 23 XI 1492 r., Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk (1492 – 1501) „nadał plebanowi drohickiemu księdzu Janowi z Iwieńca sześć rączek miodu ze swej daniny”.[3]
Sugerując się tym ostatnim faktem, należy stwierdzić, że w Iwieńcu w XV wieku istniała katolicka parafia, i kościół parafialny – „ksiądz Jan z Iwieńca !”.
W XVI wieku – 1553 r., w powiecie mińskim istniały parafie katolickie: „Leżące na pograniczu oszmiańsko – mińskim: Naliboki, Wiszniew, Iwieniec, Pierszaje…, wyznaczały mniej więcej zasięg ludności katolickiej, a więc litewskiej z języka lub pochodzenia. Litwini ulegali rutenizacji, ale wytrwali przy katolicyzmie”.[4]
Możemy przypuszczać, że po erygowaniu parafii katolickiej w Iwieńcu – najprawdopodobniej przez W.Ks.Litewskiego Aleksandra Jagiellończyka (nie jest wykluczone, że wcześniej, przez króla Władysława Jagiełłę 1386 – 1434), najpierw zbudowano kościół drewniany – farę modrzewiową, a dopiero w 1606 murowaną farę pw. św. Trójcy (fundacja króla Zygmunta III Wazy).
Iwieniecka Fara św. Trójcy znajdowała się w centrum miasteczka. Kościół liczył 45 łokci długości, 20 szerokości, 17 wysokości. Wzmocniony murowanym sklepieniem, wspartym na filarach, ozdobiony jest dwiema wieżami; na jednej z nich umieszczony jest zegar. Wewnątrz mieści pięć ołtarzy z obrazami: Trójcy Przenajświętszej, Ukrzyżowanego Chrystusa, Matki Boskiej Różańcowej, św. Michała Archanioła i Wincentego a Paulo… Zakrystia w dostatnie srebro i inne kościelne sprzęty jest bogato zaopatrzona. Proboszcz dopełnia swe obowiązki z pomocą dwóch wikariuszy, utrzymywanych jego nakładem. O pół wiorsty od kościoła, za miasteczkiem, usytuowany jest cmentarz, a na nim kaplica, wystawiona na podmurowaniu, zaopatrzona w potrzebne sprzęty liturgiczne; w jej jednym ołtarzu widnieje obraz Ukrzyżowanego Chrystusa. Szpital stanowi murowany dom; w nim w okresie sprawowania wizyty zamieszkiwało kilkanaście niedołężnych osób, utrzymujących się dzięki hojności proboszcza z jałmużny. W majętności Staczynki (prawidłowo Starzynki)… znajduje się filialny kościółek.[5]
W 1702 r., właścicielem Iwieńca został stolnik miński Teodor Wańkowicz, który osadził w mieście O.O.Franciszkanów, i uposażył ich ziemią na której wybudowano nowy – drugi kościół i klasztor pw. św. Michała, który stoi do dzisiaj.
W Iwieńcu były więc dwa kościoły: farny pw. św. Trójcy, najstarszy – „pamiętający Jagiellonów i Wazów”), i Franciszkanów pw. św. Michała.
Stan taki na ziemi iwienieckiej istniał do końca I Rzeczpospolitej w 1793 ( II zabór rosyjski), i podczas zaborów do roku 1868 kiedy obydwa murowane kościoły najpierw zamknięto, a w latach 1880 – 1885 zamieniono na prawosławne cerkwie.
W tych trudnych latach ludność katolicka parafii iwienieckiej, modliła się i uczęszczała do katolickiego kościoła w Kamieniu (ok. 10 km od Iwieńca) który funkcjonował w okresie zaborów.
W 1888 r. w Iwieńcu wybuchł pożar, który zniszczył miasteczko i przerobioną na cerkiew prawosławną farę – pw. św. Trójcy. Pożar wybuchł w dzień św. Trójcy (56 dni po Wielkanocy – połowa czerwca), w czym mieszkańcy widzieli „palec Boży”.
Najstarszy iwieniecki kościół, który służył wiernym przez prawie 300 lat przestał istnieć na zawsze !
Antenaci piszącego ten artykuł (3 km od Iwieńca), na pewno korzystali z sakramentów świętych oraz uczestniczyli w nabożeństwach i uroczystościach w kościele farnym pw. św. Trójcy w Iwieńcu !
Pro memoria
Stanisław Karlik
[1] Bronisław Władysław Król, Szkoła jako instytucja wychowawcza w środowisku małomiasteczkowym”, PIN, Warszawa 1938, s.9
[2] Borejko, Chodźko, Diecezja Mińska ok. 1830 r., T.1.(W) Polska Biblioteka Internetowa).
[3] Ks. dr Zbigniew Rostkowski, Drohiczyn Parafia Trójcy Przenajświętszej (wydanie elektroniczne w Internecie)
[4] Jerzy Ochmański „Litewska granica etniczna na wschodzie od epoki plemiennej do XVI wieku (wyd.elektr.)
[5] Borejko, Chodźko, Diecezja Mińska ok. 1830 r., T.1. (Polska Biblioteka Internetowa)
3 komentarzy
Pawel W. Lidtke
21 stycznia 2015 o 12:29Szanowny Panie Stanislawie,
winszuje i gratuluje pasji i trudu w podjeciu i kontynuacji badania i dokumentacji historii naszych korzeni.
Jako Panski rowiesnik,(urodzilem sie bowiem rowniez w 1950 roku we Wroclawiu jako jeden z synow Wlodzimierza Lidtke z Lidy, oraz Antoniny Lidtke z. domu Matusewicz z Sidziewicz /kolo Iwienca i Kamienia/), osmielam sie pisac do Pana po imieniu.
O ile bedzie to mozliwe, prosze o kontakt, np. Majlowy, lub telefoniczny, chetnie odpisze lub odzwonie.
W Iwiencu bylem jeszcze z rodzicami osobiscie, pierwszy raz przed prawie 60-ciu laty, i chetnie podziele i wymienie sie wrazeniami, znajomoscia i materialami dotyczacymi osob i z nimi zwiazanymi miejscami.
Przy okazji prosilbym o udosteonienie posiadanych danych dotyczacych osob z rodziny mojej mamy. Wioske w ktorej urodzila sie,jej 5 siostr,ojciec Felicjan M., jego brat Ignacy M. i siostra Ewelina Kruchlik z.d. M., nabyl od Plewakow moj pradziadek Piotr Matusewicz. Syn Ignacego z rodzina mieszka do dzs dnia w Iwiencu. Jak otrzymam ich aktualny Adres ?
Z pozdrowieniami
Pawel W. Lidtke
Pawel W. Lidtke
15 lutego 2015 o 18:17Pozdrawiam i prosze o wiadomosci. Pawel A.W. Lidtke
15.02.2015, Hamburg. www.artort-hamburg.de
Marek
6 listopada 2021 o 21:13Szukam osób zainteresowanych rodziną Matusewicz z Sidziewicz. Wzmiankowany Piotr Matusewicz był synem Nikodema i Anieli Szalkiewicz, zaś wnukiem Antoniego.