Karol Radzion – kowal z Naliboków

(Na podstawie dokumentów udostępnionych przez wnuczka p. Michała Radziona)

Karol Radzion s. Tadeusza i Emilii zd. Rymaszewska ur. 8.08. 1909 r., w m. Nowiki gm. Rybieżewicze. Pod carskim zaborem dwie wsie Nowiki były w powiecie mińskim, pomiędzy dopływami Suły, w pobliżu miasteczka Derewno i Słobódki. Dobra dziedziczne rodziny Połońskich, propinacja i arendy zagrodowej szlachty znaczne.(1)

Wg pierwszego narodowego spisu powszechnego: Nowiki folw. – 3 budynki mieszk., 20 mieszkańców, katolicy, Polacy. Nowiki wieś – 48 budynków mieszk., 300 mieszkańców, katolicy Polacy. Nowiki Małe wieś – 15 budynków mieszk., 91 mieszkańców, 90 katolików, Polacy i 1 prawosławny Białorus.(2)

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i po Traktacie Ryskim w 1921 r., uczęszczał do szkoły powszechnej w Nowikach gm. Rubieżewicze pow. Stołpce – w latach 1922/23, kierowniczką szkoły była p. St. Mironowicz.

W 1930 r., zawarł związek małżeński z Weroniką Szumczyk c. Jana i Marii zd. Suchta w kościele rzymsko – katolickim p.w. św. Bartłomieja w Nalibokach. Urodziło się troje dzieci: – Michał ur. 3.10. 1934 w Nalibokach gm. Naliboki pow. Stołpce, – Janina ur. 15.03.1937 r. w Nalibokach gm. Naliboki pow. Stołpce, – Helena ur. 25.07 1939 r. w Nalibokach gm. Naliboki pow. Stołpce.

W dniu 17 sierpnia 1935 r. w Izbie Rzemieślniczej w Nowogródku, złożył egzamin i uzyskał kwalifikacje czeladnika zawodu kowalskiego. W miesiącach luty – kwiecień 1936 r., ukończył w Wilnie Szkołę Kucia Koni im. Generała Z. Rymkiewicza – Wileńsko – Nowogródzki Instytut Rzemieślniczy.

Karol Radzion prowadził w Nalibokach przy ul. Nowogródzkiej samodzielną kuźnię. „Pracę zaczynali codziennie wcześnie, kiedy my jeszcze chcieliśmy pospać. W Nalibokach się mówiło, że „kowal robi ludźmi, a stolarz hrudźmi” – co znaczyło, że kowalowi pomagano, np. przy podkuwaniu koni trzeba było trzymać kopyto, lub poruszać miechami aby paliło się w palenisku. Stolarz natomiast „robił hrudźmi – barkiem, piersiami. Usługi kowalskie były szerokie, podkuwał konie, wyklepywał sierpy, robił obręcze na koła itd.(3)

Oprócz rzemieślniczej pracy kowalskiej, prowadził gospodarstwo rolne, które w dniu 10 maja 1933 r. wydzierżawił od Witalisa Adamcewicza s. Wincentego za zgodą właściciela Bolesława Ciechanowicza – półtora hektara gruntu położonego w uroczysku „Nawozy” – graniczącego z gruntami Jana Grygorcewicza, Jana Farbotko i rzeką Lebieżodą. Cesja za dobrowolnie umówioną cenę szacunkową w kwocie 400 zł.

Repertorium (spis, rejestr, wykaz ułatwiający znalezienie wiadomości w księgach, aktach), sporządził notariusz Borysław Baziewicz z Rakowa.

Repertorium (spis, rejestr, wykaz ułatwiający znalezienie wiadomości w księgach, aktach), sporządził notariusz Borysław Baziewicz z Rakowa.

Podczas niemieckiej pacyfikacji i spaleniu Naliboków w dniu 6 sierpnia 1943 r., Niemcy wywieźli rodzinę do przymusowej pracy w III Rzeszy Niemieckiej. Karol, pracował w charakterze kowala w majątku rolnym rodziny Peters – Holdorf Schwerin. Pracowali tam Bolesław Chmara i Stanisław Juszkiewicz z Naliboków.

W okresie styczeń – luty 1944 r., z polecenia starosty powiatu Schwerin – landrat des Kreiss Schwerin, przeszedł stosowne przeszkolenie i uzyskał uprawnienia w zakresie obsługi ciągników z silnikiem o zapłonie żarowym i gazogeneratorów.

Tłumaczenie treści dokumentu:

Miejsce na inne wpisy urzędowe, w szczególności dotyczące warunków wydania niniejszego pozwolenia lub jego przedłużenia.

Niniejsze prawo jazy traci ważność z dniem 18.05.1945 r. i należy je wówczas zwrócić organowi, który je wydał. W przypadku, gdy praca w charakterze kierowcy u rolnika Petersa w miejscowości Holdorf zakończy się wcześniej, niż ustalono, pracodawca ma obowiązek skonfiskować niniejszy dokument i niezwłocznie zwrócić go landratowi okręgu Szwerin.

 Szwerin, 18.05.1944 r.

Landrat okręgu Szwerin

/pieczęć okrągła/ /nieczytelny podpis własnoręczny/

 

Wyzwoleni przez Amerykanów w maju 1945 r. znaleźli się w obozie Witterschein – Minden, skąd po odnalezieniu rozproszonej po Niemczech rodziny, w październiku 1946 r., przyjechali na Ziemie Odzyskane do Polski – zamieszkali na terenie gminy Pyrzyce, obecne województwo zachodniopomorskie.

W 1949 r., Karol Radzion został zaewidencjonowany w RKU Stargard n/ Iną – specjalność wojskowa – podkuwacz. Pracował w Cukrowni w Kluczewie.

“Karol Radzion, był pierszej klasy kowal. On mógł zrobić dużo rzeczy bez inżynierów.Wielki technik. Jego żona była córką mojej mamy brata z Krugowinow, trzy km. od Derewna”.4

 

Zredagował: Stanisław Karlik