Jak 1 Front Ukraiński „wyzwalał” Ślązaków

Setki zamordowanych. Tysiące zgwałconych kobiet. Dziesiątki rodzin, które popełniły samobójstwo w wyniku „wyzwolenia” Gliwic przez sowiecką armię.

W związku z kolejną rocznicą tamtych wydarzeń, będących częścią Tragedii Górnośląskiej, Ruch Autonomii Śląska, a w ślad za RAŚ również prezes Związku Ukraińców w Polsce Piotr Tyma wzywają do upamiętnienia ofiar.

„Oddaj hołd tym, dla których ponownie otwarto obozy. Marsz Pamięci o Zgodzie” – głosi hasło anonsujące rocznicowe przedsięwzięcie na facebooku. Zaś w informacji szczegółowej o wydarzeniu czytamy: „Upamiętniamy w ten sposób więźniów sowieckich i polskich komunistycznych obozów koncentracyjnych, deportowanych do ZSRR, i innych cywilnych ofiar Tragedii Górnośląskiej”.

Umieszczenie w tym kontekście określenia „polskie” obozy koncentracyjne to mistrzostwo propagandy w duchu Goebbelsa i jego współczesnych spadkobierców.  „Budzi mój sprzeciw pisanie o polskich obozach koncentracyjnych” – mówił niedawno, podczas jednej z kolejnych rocznic tamtych wydarzeń, prezes Stowarzyszenia Powstania Śląskie 90, Krystian Szulc. „Były obozy komunistyczne, sowieckie, ubeckie, NKWD-owskie, ale nie były to polskie obozy koncentracyjne. (…) To duże nadużycie. (…) Pewnie gdyby mój dziadek powstaniec nie zmarł w 1942, to też poszedłby do komunistycznego obozu eksterminacyjnego, ale nie byłby to obóz polski” – uzasadniał.

„Polskie” obozy koncentracyjne nie budzą jednak, jak widać, sprzeciwu RAŚ i liderującego Związkowi Ukraińców w Polsce Piotra Tymy. Przypomnijmy zatem wydarzenia, o upamiętnienie których apelują oraz czym był obóz w Zgodzie i jak 1 Ukraiński Front „wyzwalał” Gliwice.

„Czas nie leczy ran. Pamięć o Tragedii Górnośląskiej, czyli przemocy i terrorze w wykonaniu sowieckich żołnierzy jest wciąż żywa. Ważnym elementem Tragedii Górnośląskiej są wywózki na wschód. Liczbę Ślązaków wywiezionych w bydlęcych wagonach do niewolniczej pracy – m.in. w kopalniach i fabrykach Donbasu, Syberii i Kazachstanu – trudno nawet oszacować. W opracowaniach naukowych pojawiają się liczby od 20 tys. do 90 tys. osób internowanych – zresztą za zgodą wielkich mocarstw w Jałcie – w ramach powojennych reparacji. Ich praca była elementem odszkodowania dla Rosji Sowieckiej za II wojnę światową. Ostatni z wywiezionych Ślązaków wracali do domów  jeszcze w latach 50. XX wieku” – pisał trzy lata temu na łamach portalu wPolityce Tomasz Szymborski, który dotarł do szokujących zeznań złożonych w Instytucie Pamięci Narodowej w Katowicach przez osoby które przeżyły ten dramatyczny czas mordów i gwałtów.

Sowiecki komunikat z 25 stycznia 1945 r. donosił – przypomina Szymborski – że „Wojska 1 Frontu Ukraińskiego, kontynuując z powodzeniem działania zaczepne, wieczorem 24 stycznia szturmem opanowały wielki ośrodek przemysłowy i węzeł oporu – Gliwice”. Mieszkańcy Gliwic pierwsi padli ofiarą sowieckich hord. (…) Liczba radzieckich żołnierzy, którzy przeszli przez Śląsk, wynosiła około 1 miliona. A to oznacza, że niemal dorównywała liczbie mieszkańców regionu. Nie było sposobu, by uniknąć spotkania z nimi.

Pierwsza fala terroru krasnoarmiejców to czas bezpośrednio po zdobyciu Gliwic. Druga fala nastąpiła, gdy zaraz po przejściu frontu w Gliwicach założono sowiecki szpital wojskowy.

– Tysiące rekonwalescentów „szpitalników” terroryzowało miasto. Do gwałtów i rabunków dochodziło w biały dzień. Trzecia fala bezprawia to okres po zwycięstwie i czas powrotu woskowych transportów kolejowych z Niemiec. Często pociągi z żołnierzami stały kilka dni w Gliwicach. Tabuny żołnierzy w pidżamach i z bronią domagały się wódki, jedzenia i kobiet – cytuje Szymborski historyka IPN, Bogusława Tracza, autora książki „Rok ostatni – rok pierwszy. Gliwice 1945”. – Historycy od dłuższego czasu usiłowali odpowiedzieć na pytanie, czy Rosjanie mordowali na rozkaz, czy też ich barbarzyństwo było czysto spontaniczne. Ustalono, że wprawdzie formalnego nakazu nie wydano, ale to oficerowie przyzwalali na mordy i grabieże – mówi dr Tracz.

Z chwilą wkroczenia Rosjan, dla mieszkańców śląskich miast zaczęła się gehenna. Rosjanie polowali na kobiety i zabijali kryjących się w piwnicach cywilów. – Wystarczyło mieć na sobie mundur kolejarza albo pocztowca. Na widok takiej osoby krasnoarmiejcy puszczali serię w kłębiących się w piwnicy ludzi. Dla nich rodzaj munduru nie miał żadnego znaczenia – twierdzi dr Tracz. Bezmyślny terror trwał około tygodnia, ale nie ustał.

O tym, jak wyglądało „wyzwolenie” Gliwic można dowiedzieć się z zachowanych akt spraw sądowych o stwierdzenie śmierci. Takie wnioski składali małżonkowie, najczęściej po to by mieć prawo do renty lub ponownie zawrzeć związek małżeński. Zeznania osób, które przeżyły ten dramatyczny czas mordów i gwałtów, są wstrząsające. Szymborski przytacza je w swojej publikacji.

Komendantem „polskiego” obozu koncentracyjnego w Świętoschłowicach Zgodzie, którego ofiarom ma być poświęcony tegoroczny marsz – był Salomon Morel. Wcześniej w tym samym miejscu w latach 1942-1945 znajdował się niemiecki podobóz koncentracyjny KL Auschwitz-KL Eintrachthütte, w którym śmierć poniosło kilkaset osób. Na jego potrzeby w 1943 roku Niemcy wybudowali cztery wartownicze wieże, a cały teren otoczono podwójnym ogrodzeniem z drutu kolczastego. Podobóz, na którego terenie znajdowało się ówcześnie 1200 więźniów, został ewakuowany przez Niemców w grudniu 1944 oraz 23 stycznia 1945 i zajęty przez Armię Czerwoną.

Do obozu od lutego 1945 roku wysyłano Niemców, Polaków (w tym członków Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych), Żydów, Ukraińców, Austriaków, Rumunów i innych obywateli polskich, pochodzących z terenu Górnego Śląska, oskarżanych o podpisanie volkslisty lub o „niechęć do komunistycznej władzy”. Osoby kierowane do obozu zatrzymywane były przez funkcjonariuszy urzędów bezpieczeństwa, milicji oraz NKWD. Początkowo w obozie przebywali też jeńcy wojenni, pozostający w dyspozycji władz sowieckich.

W połowie kwietnia 1945 roku do obozu trafiło 58 członków organizacji nazistowskich, w tym 39 członków Hitlerjugend z Chorzowa. W czerwcu i lipcu 1945 roku – 80 osób podejrzanych o przynależność do NSDAP, SA oraz SS zatrzymanych przez milicję w Prudniku i Głubczycach.

Najdotkliwsze represje dotknęły osadzonych w baraku nr 7, przeznaczonym dla podejrzanych o przynależność do NSDAP i innych organizacji nazistowskich. W katowaniu uczestniczył naczelnik Salomon Morel, który witał więźniów „brunatnego baraku” przemową, w której oświadczał, że jest Żydem i byłym więźniem Oświęcimia, a jego największym pragnieniem jest okrutna zemsta na Niemcach, po czym często bił więźniów pięściami lub gumową pałką (w dniu urodzin Hitlera więźniów bito nogami od taboretu). Nieustalona liczba więźniów została zastrzelona przez strażników podczas próby ucieczki z obozu lub zakatowana przez funkcjonariuszy obozu. W obozie miały miejsce przypadki rzucania się uwięzionych na druty pod napięciem oraz samobójstwa przez powieszenie.

W początkowym okresie obozem kierowały dwie osoby przybyłe na Górny Śląsk z województwa lubelskiego: Aleksy Krut oraz Salomon Morel. Od czerwca 1945 obozem kierował samodzielnie Salomon Morel.

Na przełomie października i listopada 1945 obóz wizytowała trzyosobowa komisja z prokuratorem Jerzym Rybakiewiczem, która przejrzała akta, przesłuchała wszystkich więźniów, po czym zwolniła prawie wszystkich. Musieli przedtem podpisać zobowiązanie, że pod groźbą kary więzienia nie będą z nikim rozmawiać o tym, co się działo w obozie. Ostatecznie obóz przestał funkcjonować w listopadzie 1945.

W obozie w okresie powojennym więzionych było co najmniej 5764 więźniów, z których niemal 1/3 nie przeżyła pobytu. IPN udokumentował liczbę zmarłych w obozie na 1855 osób. Istnieją jednak przesłanki, aby całkowitą liczbę ofiar w okresie od lutego do listopada 1945 roku szacować na około 2,5 tysiąca.

Kresy24.pl