Edward Grygorcewicz urzędnik Gminy Naliboki

(Na podstawie relacji Marii Chilickiej)

Edward Grygorcewicz s. Józefa (ur. 1893 w Nalibokach , zm. 1973 w Chicago), do 1939 r., był urzędnikiem Gminy Naliboki pow. Stołpce woj. Nowogródek.

Żona Józefa zd. Halaszewicz z Naliboków, czworo dzieci: Stanisław, Franciszek (rocznik 1916), Maria, Mieczysław (ur. 1926 r., rówieśnik Marii Chilickiej).

Rodzina zamieszkiwała za Nalibokami – na Kamionce. Oprócz pracy w gminie, Edward zajmował się prowadzeniem gospodarstwa i pszczelarstwem.

Kiedy 17 września 1939 r., do Naliboków „weszli Ruskie”, w pierwszej kolejności aresztowali urzędników administracji rządowej i samorządowej; policjantów i pracowników Urzędu Gminy: Edwarda Grygorcewicza, p. Eckerta…

Nazwisko:	Grygorcewicz
Imię:	Edward
Drugie Imię:
Imię ojca:	Józef
Imię matki:
Data urodzenia:	1893

 

Po utworzeniu w Nalibokach swojej administracji – Sielsawietu, na jego czele stanęli Szabunia i Michno z Terebejna. Pracowała tam kuzynka rodziny Grygorcewiczów, która znała j. rosyjski, i w tajemnicy ostrzegła rodzinę o planowanych aresztowaniach.

W obawie przed wywózką, żona Edwarda położyła się do łóżka i przeżuwając czerwoną bibułę „pluła krwią co miało być symptomem gruźlicy”. Wezwany na miejsce lekarz Chwal oświadczył, że „nie ma jej co brać, jest rzeczywiście chora i już prądkuje”.

Dzieci: Stasiu, Franek i Mietek, ukryli się u ludzi w Nalibokach i Terebejnie, a Marysia u nas.

Marysia nie wychodziła z naszego domu, ale widocznie ktoś ją zauważył przy oknie, co spowodowało nocne najście przez funkcjonariuszy NKWD w towarzystwie „naszego Żyda”.

Po rozdzieleniu rodziców, na pytanie o członków rodziny, tata powiedział prawdę, a mama skłamała – zaliczyła Marysię do naszej rodziny.

NKWD zabrało Marysię i tatę do Iwieńca, gdzie ich trzymali tydzień. Zwolnionym oświadczyli, że w przypadku „zaginięcia” Marysi, rodzina zostanie wywieziona na Sybir.

Mama obawiała się o los naszej rodziny, i dlatego „dla zabezpieczenia Marysi”, wymyśliła jej fikcyjny ślub. Postanowiła wydać ją za mąż za Zenka Farbotko, który był kawalerem i grywał na akordeonie. Sprawę ślubu załatwiono pozytywnie w Sielsawiecie.

Ludzie coś podejrzewali: – „ Olima (Olimpia), co to za małżeństwo, ona sobie i on sobie?”.

Dla złagodzenia sytuacji, żeby ludzie widzieli młodych razem, mama zaprosiła Zenka w niedzielę po kościele na obiad. Na taką okoliczność, Zenek postanowił „iść po wódkę” – był już wieczór. Wracając, nie zauważył otwartego okienka do piwnicy – do zsypu ziemniaków, gdzie wpadł. W tym czasie moja siostra była tam po ogórki, i nazwała go ślepym, co podchwyciła „jego żona Marysia”, i Zenek został ślepym chociaż nim nie był.

Marysia zamieszkiwała u matki na Kamionce, i się z tym nie kryła. Moja mama się bała, że wywiozą nas na Sybir. Sowieci szukali w tym czasie w Nalibokach i okolicy sprawców zabójstwa sekretarza (1)- priedsiedatiela Sielsawietu Szabuni, co potęgowało dodatkowe zagrożenie.

Podczas okupacji niemieckiej, w dniu 13 listopada 1942 r., – na imieniny Stanisława, strzałami przez okno, zastrzelono w mieszkaniu w Niwnie Stanisława Grygorcewicza i Stanisława Klimowicza ( najmłodszy brat ojca autora książki „The Last Day…”) Obaj byli w nalibockiej samoobronie, która funkcjonowała w miasteczku od lata 1942 r., tj. od partyzanckiej walki – sowiecko – polskiej, z niemiecką ekspedycją karną Gebietskomisarza Traubego.(2)

W czasie pacyfikacji Naliboków 6 sierpnia 1943 r., Marysię, Mietka i ich mamę Józefę, Niemcy wywieźli do pracy przymusowej w Austrii.

Franek przechował się „bezpiecznie” przez całą sowiecką i niemiecką okupację, i po wojnie znalazł się na Ziemiach Odzyskanych w PRL-u. Oskarżono go o zabójstwo w Nalibokach sekretarza – priedsiedatiela Szabuni. Został aresztowany i wywieziony do ZSRR, gdzie przez rok przebywał w celi śmierci mińskiego więzienia,  a później na Kołymie.(3)

Edward Grygorcewicz, po wydostaniu się z ZSRR z Armią gen. Andersa w 1942 r., walczył w polskim wojsku na Zachodzie przy obsłudze działa (artyleria).

Po wojnie ściągnął do Ameryki żonę Józefę, córkę Marysię, syna Mietka i po długich staraniach uwolnionego od kary śmierci w ZSRR syna Franka, który chory na serce wkrótce zmarł.

W Nalibokach pozostał na zawsze syn Stanisław!

Takie są losy, opowiedziane ogólnie, rodziny Edwarda Grygorcewicza -urzędnika administracji samorządowej Urzędu Gminy w Nalibokach powiat Stołpce województwo Nowogródek.

Stanisław Karlik