Cezary Chlebowski, „Zagłada IV odcinka”

Zmarły w maju  2013 r., Cezary Chlebowski, interesował się polskim ruchem oporu podczas  II wojny światowej na Kresach II RP. Dzięki niemu, możemy szczegółowo poznać historię „Wachlarza” i dramatyczne wydarzenia w dniu 6 lutego 1943 r. w Mińsku Białoruskim (Litewskim).

 

Zanosiło się na to, że wiedza ta pójdzie w zapomnienie, że  bezpowrotnie przepadnie kawałek  historycznej pamięci o zbrojnej walce Polaków.

Dzięki odnalezionemu w 1966 r., w Warszawie archiwum dowódcy „Wachlarza” ppłk. Remigiusza Grocholskiego, w „Zagładzie IV odcinka”,  szczegółowo  przeanalizował i opisał  walkę w Mińsku Białoruskim (Litewskim).

„Wachlarz” to była wydzielona organizacja dywersyjna AK działająca na zapleczu frontu niemiecko – sowieckiego od IX 1941  – III 1943 r. Patrole „Wachlarza”  działały w ramach pięciu odcinków (5) i sięgały poza granice II RP, po Dyneburg, Smoleńsk, Homel, Kijów, Winnicę. Celem organizacji była dezorganizacja  zaplecza niemieckiego  frontu wschodniego.

Tzw. „Targi Mińskie” to dzieło polskich żołnierzy  „Wachlarza” w ramach których  w maju 1942 r., dokonano sześciu (6) „cięć” torów kolejowych  wokół Mińska Białoruskiego (Litewskiego), dezorganizując ważny węzeł kolejowy na froncie wschodnim.  Na czwartym (IV) odcinku  „mińskim”, Polacy prowadzili dywersję będąc zakonspirowanymi w  firmach „Im Dienst der Deutsche Wehrmacht”.

Po licznych „cięciach” torów kolejowych, linii telefonicznych czy wrzucaniu ładunków wybuchowych do cystern z benzyną, próba wysadzenia pociągu pod Ratomką w dniu 9 grudnia 1942 r., zakończyła się zatrzymaniem przez Niemców patrolu  Drewnikowskiego i  osadzeniem w niemieckim więzieniu  w Mińsku Białoruskim (Litewskim) 17 ludzi „Wachlarza”.

W ręce gestapo wpadli:

– mjr dypl. kaw. Tadeusz Sokołowski „Trop”, dowódca IV odcinka – zabity 6 II 1943 w Mińsku Białoruskim (Litewskim),

– kpt. Bogdan Piątkowski „Mak”, dowódca bazy w Mińsku Białoruskim (Litewskim). Ciężko ranny podczas ucieczki z  mińskiego więzienia, ostatni raz widziany 10 III 1943, zaginął,

– kpt. Wacław Zaorski „Ryba”, zastępca „Maka”, w dniu aresztowania popełnił samobójstwo w siedzibie gestapo,

– por. Kazimierz Smolski „Sosna”, dowódca bazy Borysów, więziony w Oświęcimiu, Mauthausen, Gusen. W latach 1945/46 w LWP  (wszyscy cichociemni),

– Miron Zachert Okrzanowski „Mirek”,

– inż. Juliusz Kisielewski, kierownik filii firmy Tomaszewskiego w Mińsku,

– Drewnikowski, adiutant „Tropa”,

– Józef Wiktorek, „Józef Szota” uczestnik  patrolu z Ratomki,

–  Wojciech Rossa,

– Bogusław Galant,

– rtm. Stanisław Koszarski, kurier na Warszawę,

– Bogdan Pohowski „Peber”,

– Michał Zacharczuk „Adamus” oraz niezidentyfikowani Borysiewicz, Chocianowicz, Złotawin i Karczewski.

Tragicznie zakończyła się próba odbicia zatrzymanych, podjęta na szczeblu dowódcy „Wachlarza” w Warszawie. Na skutek zdrady zginęło wielu polskich żołnierzy na czele z   mjr. dypl.”Tumrym” Stefanem Rychterem – szefem sztabu „Wachlarza”  i  por. „Stefanem” Stefanem Derferem przedwojennym oficerem zawodowym KOP –u.  Dramat rozegrał się  na Wtorom Gregorijewskim Piereułku  i  w niemieckim  więzieniu  w zamku Sapiehy  przy ul. Wołodarskiego i 1 Maja w Mińsku Białoruskim ( Litewskim).

Po latach, Cezary Chlebowski przywrócił   polskiej pamięci  fakty zbrojnej walki z okupantem niemieckim.

W 1980 r., książkę wydał IW PAX – koresponduje ona z jego późniejszym opracowaniem pt. „Wachlarz”, wydanym przez to samo wydawnictwo w 1983 r.

„Zagłada IV  odcinka” to  bardzo interesujące studium polskiej walki zbrojnej  z okupantem niemieckim.

 

Wykorzystano:

– Cezary Chlebowski, „Wachlarz”, IW PAX, Warszawa 1983 r.

– Jędrzej Tucholski, „Cichociemni”, IW PAX, Warszawa 1984 r.

 

Stanisław Karlik