• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 26 Sty 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Podróże po Kresach

Brześć: mniej znane oblicze miasta

15 Maj 2014 Podróże po Kresach 5 comments

ULICA 3 MAJA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM. Z LEWEJ STRONY DOM WOJEWODY. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

ULICA 3 MAJA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM. Z LEWEJ STRONY DOM WOJEWODY. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

Jeżeli zapytać przeciętnego mieszkańca Białorusi, z czym mu się kojarzy Brześć – odpowie, że z twierdzą. To stereotyp, który pozostał po czasach sowieckich, gdy Brześć kojarzono wyłącznie z fortecą. Szkoda, bo miasto ma również inne ciekawe zabytki, w tym unikatowe z okresu międzywojennego, których nigdzie więcej nie zobaczymy na Białorusi, no chyba że w Grodnie, ale nie w takiej ilości.

Centralny dworzec w Brześciu ma dwie strony. Pociągi z Europy przybywają na Warszawską stronę, zaś z Rosji – na Moskiewską. Jednak wszyscy pasażerowie, by trafić do historycznego centrum miasta, muszą przejść przez most pieszy. Główną atrakcją Brześcia jest nadal, jak zresztą i w latach międzywojennych, twierdza. Jeszcze w 1935 roku dr Michał Marczak, autor «Przewodnika po Polesiu», zalecał bawiącym w mieście nad Bugiem podróżnikom «nie pominąć sposobności zwiedzenia» fortecy. Przed wybuchem II wojny światowej w twierdzy mieścił się liczny garnizon Wojska Polskiego oraz siedziba Dowództwa Okręgu Korpusu nr IX. Dlatego osoby cywilne, chcące odwiedzić fortecę, musiały najpierw uzyskać zezwolenie od władz wojskowych. Obecnie twierdza to muzeum, codziennie odwiedzane przez setki turystów. O fortecy brzeskiej jest dużo informacji, ja zaś chcę przedstawić Brześć, o którym raczej rzadko opowiadają informatory turystyczne. A więc udaję się na jedną z najdłuższych miejskich arterii, przedwojenną ulicę Unii Lubelskiej, a obecnie – Lenina.


Encyklopedia architektury międzywojnia

W czasie pierwszej wojny światowej wycofujące się z Brześcia wojsko rosyjskie zniszczyło większą część miasta. Tysiące mieszkańców uciekały od wojny do centralnej Rosji. Pozostali w mieście mieszkańcy żyli w zatrważających warunkach: brakowało żywności i czystej wody, choroby «kosiły» osłabionych ludzi. W takim opłakanym stanie miasto weszło w skład II Rzeczypospolitej, zostając przy tym stolicą województwa poleskiego. W 1923 roku miasto otrzymało nazwę Brześć nad Bugiem. Przed władzami miejskimi powstał problem normalizacji życia. Prawie przez całe dwudziestolecie międzywojenne w mieście nad Bugiem trwało aktywne budownictwo mieszkaniowe, administracyjne i przemysłowe. Do odbudowy Brześcia przyczynili się architekci, mający wysoki poziom profesjonalny i artystyczny. Dzięki temu Brześć posiada największą na Białorusi ilość zabytków architektury polskiej okresu międzywojennego. Nawet studenci z Petersburga przyjeżdżają do Brześcia, by uczyć się historii modnych w latach 30. stylów architektonicznych – konstruktywizmu i funkcjonalizmu. Pierwsze ciekawostki architektoniczne spotka podróżnik na skrzyżowaniu ulic Mickiewicza i Lenina.


BRZEŚĆ. GMACH BANKU POLSKIEGO. 1930 R. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

BRZEŚĆ. GMACH BANKU POLSKIEGO. 1930 R. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

Po prawej stronie mieszczą się po kolei budynki Sądu Rejonowego, KGB, obwodowego oddziału Banku Narodowego i Urzędu Obwodowego. Wszystkie gmachy powstały jeszcze «za polskim czasem ». W pierwszym z nich przed 1939 rokiem rozmieszczone było Biuro Projektów Melioracji Polesia, w drugim – Okręgowa Izba Kontroli, zaś w dwóch ostatnich mieściły się Bank Polski i Urząd Wojewódzki. Neoklasyczny gmach Banku Polskiego zbudowano w Brześciu w latach 1925–1926. Autorem projektu był Stanisław Filasiewicz, absolwent UJ w Krakowie i Politechniki w Zurychu. Uważany jest za klasyka «architektury bankowej», od 1924 roku do wybuchu wojny zajmował stanowisko kierownika biura projektowego Banku Polskiego. Jego twórczość ewoluowała od form klasycyzmu akademickiego do zmodernizowanego klasycyzmu i modernizmu. Wykonał m.in. projekty budynków oddziałów BP w Gdyni, Ostrowie Wielkopolskim, zaprojektował też domy dla pracowników banku w Warszawie, a także w Wilnie, Sosnowcu, Kielcach i Łodzi. Gmach Urzędu Wojewódzkiego jest srogi w swojej stylistyce, pozbawiony zbytnich ozdób, lecz jednocześnie reprezentacyjny. Został całkowicie zbudowany w 1938 roku. Miał być symbolem władzy i prawa. Służył jednak siedzibą administracji województwa poleskiego bardzo krótko.

HEINZ GUDERIAN I SIEMION KRIWOSZEIN 22 WRZEŚNIA 1939 R. ODBIERAJĄ DEFILADĘ SOWIECKICH I NIEMIECKICH ODDZIAŁÓW. ZA TRYBUNĄ WIDAĆ GMACH URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO

HEINZ GUDERIAN I SIEMION KRIWOSZEIN 22 WRZEŚNIA 1939 R. ODBIERAJĄ DEFILADĘ SOWIECKICH I NIEMIECKICH ODDZIAŁÓW. ZA TRYBUNĄ WIDAĆ GMACH
URZĘDU WOJEWÓDZKIEGO

Już w następnym roku do Brześcia wkroczyły wojska niemieckie i sowieckie. 22 września 1939 roku przy ulicy Unii Lubelskiej odbyła się wspólna defi lada wojsk zaborczych, którą odbierali wspólnie Heinz Guderian i Siemion Kriwoszein na trybunie ustawionej przed gmachem Urzędu Wojewódzkiego. Pomniki przedwojennej architektury można dostrzec i po drugiej stronie ulicy na skrzyżowaniu ulic Lenina i Mickiewicza. Stoją tu dwie piękne dwupiętrowe kamienice z lat 30. Nadal mieszkają tu ludzie, a na parterze znajdują się kwiaciarnia i cukiernia. Domy mają charakterystyczne cechy bardzo popularnego w okresie międzywojennym funkcjonalizmu. Głównym założeniem tego kierunku w architekturze, urbanistyce i sztuce użytkowej jest wysunięcie na plan pierwszy funkcji, od której są uzależnione zarówno elementy techniczne (materiał, konstrukcja), jak i estetyczne (forma).

Główną tezą funkcjonalizmu była idea czystej architektury, wolnej od subiektywizmu i tradycjonalizmu, a jej celem było zaspokojenie ludzkich potrzeb. Tuż za budynkami dawnej administracji województwa Poleskiego rozpoczyna się teren «kolonii urzędniczej» czyli dawnego osiedla polskich urzędników państwowych. Lecz opisanie tej najbardziej stylowej dzielnicy Brześcia, mającej swoją niepowtarzalną atmosferę, to temat dla odrębnego artykułu. Z ulicy Lenina udałem się do historycznego centrum miasta. Miłośnicy ciekawostek architektonicznych, będąc w Brześciu, obowiązkowo winni odwiedzić ulicę Puszkińską (dawną ul. 3 Maja).

ULICA 3 MAJA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM. Z LEWEJ STRONY DOM WOJEWODY. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

ULICA 3 MAJA W OKRESIE MIĘDZYWOJENNYM. Z LEWEJ STRONY DOM WOJEWODY. ZE ZBIORÓW CYFROWEJ BIBLIOTEKI NARODOWEJ

Wśród innych zabytków można zobaczyć dom wojewody poleskiego (obecnie Konsulat Rosji), a także kilka ślicznych domów mieszkalnych, zbudowanych w stylu funkcjonalizmu, oraz willi z lat trzydziestych. Ulica Puszkińska jest długa, można zobaczyć tu dawne koszary 4. Batalionu Pancernego, a także gmach Szkoły Technicznej, zaprojektowany przez architekta Jerzego Beila. Szkoła była prawdziwą kolebką kadry technicznej dla Polesia. Powstała w Brześciu w 1923 roku. Uczniów kształcono na wydziałach mechanicznym, elektrotechnicznym, budowlano-drogowym i eksploatacyjnym. Obecnie w budynku szkoły mieści się Kolegium Kolejowe. Kolonia Warburga Do ulicy Puszkińskiej, od razu za torami, przymyka niewielki zaułek Miński. Są na nim zlokalizowane bardzo rzadkie na Białorusi zabytkowe budynki w stylu zakopiańskim. To domy mieszkalne dla biednych żydowskich rodzin, zbudowane ze środków żydowskiej organizacji dobroczynnej «Joint» z Ameryki. Jesienią 1919 r. zniszczoną podczas I wojny światowej Europę odwiedził Felix M. Warburg, przewodniczący Joint Distribution Committee of American Funds for Jewish War Sufferers. Po powrocie do Ameryki powiedział dziennikarzowi New York Times, że sześć milionów Żydów w Europie cierpi z powodu nędzy, głodu i chorób. Jednocześnie przekazał informacje na temat pomocy udzielanej przez JDC. Organizacja zaopatrywała ofiary wojny w żywność i ubrania. Komitet planował także pomoc w odbudowie mieszkań i warsztatów pracy poprzez udzielanie kredytów. Jednym z przedsięwzięć finansowanych przez JDC było założenie w Brześciu nad Bugiem kolonii dla ubogich Żydów, którzy stracili swoje domy w czasie wojny. Osiedle nazwano Kolonią Feliksa Warburga. W kompleksie znalazła się też mykwa, pralnia oraz sklep. Kolonia była podzielona na dwie części: brukowaną ul. Użyteczności Prywatnej, nazwaną później ul. Feliksa Warburga (dziś Pierwszy Miński Zaułek). Dwanaście działek ogrodzono drewnianym płotem i zabudowano piętrowymi budynkami z poddaszem dwóch typów. Każdy z domów liczył osiem mieszkań i na podwórzu posiadał drewnianą szopę na drewno, drewnianą ubikację z kamiennym dołem, murowany dół na odpady, drewniany śmietnik. Wodę pitną zapewniały cztery studnie, dodatkowo na terenie kolonii znajdowało się pięć hydrantów pożarowych. Pod dwoma budynkami były duże metalowe rezerwuary z wodą na wypadek pożaru. Wybudowano również dwie pralnie. W 1941 r. naziści deportowali żydowskich mieszkańców Kolonii Warburga do getta, osiedle ogrodzili płotem z kolczastym drutem i przekształcili w obóz dla jeńców sowieckich.

W 1944 r., po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną, do obozu na kilka lat trafili jeńcy niemieccy i włoscy. Na początku 1950 roku budynki przeszły na własność do Miejskiego Komitetu Gospodarczego, przez kolejne kilkadziesiąt lat w domach przy Pierwszym Mińskim Zaułku mieszkali ludzie. Kompleks drewnianych, wzniesionych w zakopiańskim stylu domków, otoczonych drzewami, stanowił zieloną wyspę w coraz bardziej urbanizującym się Brześciu. Pod koniec XX w. na polecenie administracji wyburzono kilka domów. Potem na dłuższy czas prace przerwano. W 2011 roku urząd Brześcia wydał decyzję o eksmisji wszystkich mieszkańców Kolonii. Teraz domy stoją puste i zaczynają popadać w ruinę. Los unikatowych dla Białorusi zabytków do dziś pozostaje niepewny. Jednak po wizycie do Brześcia ambasadora Izraela w RB, w lutym 2012 roku podjęto decyzję o zachowaniu przynajmniej kilku z pozostałych sześciu domów.

DYMITR ZAGACKI/Magazyn Polski NR 6 (78) CZERWIEC 2012

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Brak powiązanych wiadomości

Tagi: Brześć Guderian KGB Mickiewicz
  • Tags
  • Brześć
  • Guderian
  • KGB
  • Mickiewicz

5 komentarzy

  1. Jędrzej Baltazar Bukowski
    15 lipca 2014 o 21:13 Odpowiedz ↓

    Urodziłem się w Brześciu w roku 1935. Mieszkaliśmy przy ulicy 3 Maja. Ojciec był lekarzem. Interesują mnie zdjęcia Miasta z tamtych czasów.
    Dziękuję

    Jędrzej Bukowski

  2. Jędrzej Bukowski
    13 września 2014 o 23:05 Odpowiedz ↓

    Wracam do mojej prośby z 15 lipca br.
    Pozdrawiam,
    J.Bukowski

  3. Гена
    26 grudnia 2014 o 03:36 Odpowiedz ↓

    A nie łatwiej z Warszawy kupić bilet do Brześcia i pojechać? Dostałem się tam kedyś na wydział wokalu w szkole muzycznej. Ale pojechałem do Polski i nie wróciłem na naukę jesienią…

    1. Jędrzej Bukowski
      9 lutego 2016 o 14:26 Odpowiedz ↓

      To zależy od wieku…. Po 80 tce trudniej…
      Jędrzej Bukowski

      1. maleg
        5 marca 2016 o 20:28

        Jeśli pan jesteś zainteresowany mam dużą kolekcję zdjęć Brześcia czasu II Rzeczy Pospolitej. Mogę wysłać.
        Na tej stronie znajdują się zdjęcia Brześcia z tego czasu.

        http://poleskie.fotopolska.eu/zdjecia/m56235,Brzesc_nad_Bugiem.html?zakres=5&zdjeciaOd=1939&zdjeciaDo=1945&f=778048-foto

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Nowy film Nawalnego o tajnym pałacu Putina. Stoi na posiadłości 39 razy większej niż Monako i 159 razy większej niż Watykan (WIDEO)

Nowy film Nawalnego o tajnym pałacu Putina. Stoi na posiadłości 39 razy większej niż Monako i 159 razy większej niż Watykan (WIDEO)

Andrzej Pisalnik specjalnie dla Kresy24.pl: Konflikt Łukaszenki z chrześcijanami

Andrzej Pisalnik specjalnie dla Kresy24.pl: Konflikt Łukaszenki z chrześcijanami

Na Białorusi zatrzymano Polkę, działaczkę ZPB z Lidy

Na Białorusi zatrzymano Polkę, działaczkę ZPB z Lidy

"Włożyli mi worek na głowę, bili i gwałcili milicyjną pałką". W Mińsku rozpoczął się proce o pobicie OMON-owca

"Włożyli mi worek na głowę, bili i gwałcili milicyjną pałką". W Mińsku rozpoczął się proce o pobicie OMON-owca

Atak na grupę uczniów w Paryżu: ciężko pobity młody Ukrainiec przebywa w szpitalu. Reakcja MSZ Ukrainy

Atak na grupę uczniów w Paryżu: ciężko pobity młody Ukrainiec przebywa w szpitalu. Reakcja MSZ Ukrainy

Powstanie styczniowe – największe z powstań (NASZ FILM)

Powstanie styczniowe – największe z powstań (NASZ FILM)

Historia kawy dzieli narody: Jerzy Franciszek, Georg Franz, a może Ю́рій-Франц? Kulczyckiego wszyscy chcą

Historia kawy dzieli narody: Jerzy Franciszek, Georg Franz, a może Ю́рій-Франц? Kulczyckiego wszyscy chcą

Dantejskie sceny w rosyjskich miastach. Rekordowa liczba zatrzymanych, ludzie obrzucają policję gradem śnieżek. Funkcjonariusz kopie kobietę w brzuch (WIDEO) (AKTUALIZACJA)

Dantejskie sceny w rosyjskich miastach. Rekordowa liczba zatrzymanych, ludzie obrzucają policję gradem śnieżek. Funkcjonariusz kopie kobietę w brzuch (WIDEO) (AKTUALIZACJA)

Teresa Zachara: Groby powstańców styczniowych na Litwie, Białorusi, Ukrainie i w Rosji

Teresa Zachara: Groby powstańców styczniowych na Litwie, Białorusi, Ukrainie i w Rosji

Putin w niebieskich slipkach (WIDEO)

Putin w niebieskich slipkach (WIDEO)

Najnowsze
26 Sty
Region Bałtyku

Kobieta premierem Estonii

25 Sty
Ukraina

W Donbasie ranny został ukraiński żołnierz

25 Sty
Ukraina

W Charkowie zmarła jedna z osób uratowanych z pożaru nielegalnego domu starców

25 Sty
Ukraina

Prezydent Zełenski zareagował na pobicie w Paryżu młodego Ukraińca

25 Sty
Rosja

„Wróg mojego wroga jest moim przyjacielem” – ukraiński minister spraw zagranicznych o protestach w obronie Nawalnego

25 Sty
Ukraina

Rada Najwyższa Ukrainy nie może rozpisać przedterminowych wyborów na stanowisko burmistrza Charkowa, bo brakuje potwierdzenia śmierci Kernesa

25 Sty
Białoruś

Po 42 dniach białoruski więzień polityczny przerwał głodówkę!

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja

Drogi Użytkowniku,

w związku z obowiązywaniem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) przypominamy podstawowe informacje z zakresu przetwarzania danych dostarczanych przez Ciebie podczas korzystania z naszej strony. Zamykając ten komunikat (kliknięcie w przycisk "Przejdź do serwisu") oświadczasz, że zapoznałeś się z treścią Polityki Prywatności i zgadzasz się na wskazane w wymienionym dokumencie działania.

Przejdź do serwisu