Losy Polaków z Kresów Wschodnich po II wojnie światowej od dłuższego czasu budzą duże zainteresowanie. Temat ten stanowi bowiem niezwykle ważną kartę w naszej historii. Pokazuje to w swojej najnowszej książce bp Mariusz Leszczyński, który opracował biogramy księży ekspatriantów z archidiecezji lwowskiej, zmuszonych do opuszczenia swoich rodzinnych ziem i parafii, w których posługiwali.
Było to spowodowane decyzjami w Teheranie, a później w Jałcie, gdzie Wielka Trójka wydała wyrok na Polskę. W związku z czym niemal cały obszar archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego znalazł się w granicach Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, a tylko około 5 proc. zostało przy Polsce. Ekspatriacja Polaków – a więc przymusowe wysiedlenia z Kresów – stanowiła zasadniczy element sowietyzacji Kresów, dlatego władze od początku nalegały zwierzchnika archidiecezji lwowskiej: abp. Eugeniusza Baziaka i księży o opuszczenie terytorium Ukrainy. Autor książki cytuje wspomnienia ks. Kazimierza Orkusza: „Teoretycznie mieliśmy przesiedlić się dobrowolnie, a praktycznie – zmuszono nas – nie otwarcie, lecz przez różne szykany, a nawet pogróżki”.
Abp. Eugeniusz Baziak w celu wyjazdu był kilkukrotnie przesłuchiwany przez NKWD. Mimo wszystko jeszcze długo przebywał we Lwowie. 21 kwietnia 1946 roku odprawił swoją ostatnią mszę św. w tym mieście, w katedrze lwowskiej. Następnie, kilka dni później, wyruszył przedostatnim transportem ekspatriacyjnym do Przemyśla. Mimo zmiany granic archidiecezja lwowska nadal istniała, z siedzibą w Lubaczowie, a abp. Baziak był jej zwierzchnikiem do śmierci.
Dzięki skrupulatnym badaniom autora udało się ustalić, że z archidiecezji lwowskiej do Polski wyjechało w latach 1945-1946: 441 księży, z czego około 300 osiedliło się na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Po „akcji ewakuacyjnej” nastąpiły sporadyczne wyjazdy. W 1951 roku na skutek wymiany odcinków granicznych między Polską a ZSRR wyjechało do Polski 6 księży, ostatnim księdzem – ekspatriantem był ks. Wojciech Olszowski, wydalony w 1959 roku. Poza tym w książce znajdziemy biogramy duszpasterzy, którzy z powodu II wojny światowej w latach 1939-1945 zostali zmuszeniu do opuszczenia archidiecezji lwowskiej.
Bp Mariusz Leszczyński wykonał żmudną, ale potrzebną pracę, zebrał bowiem najważniejsze informację z życia 636 księży. Autor prezentuje w sposób zwięzły ich historię, co dla badaczy, a także osób związanych z Kresami stanie się niezwykle ważną i pomocną lekturą w poszukiwaniu śladów przeszłości parafii istniejących na terenie archidiecezji lwowskiej w okresie II wojny światowej i obszarze Ukrainy Sowieckiej.
Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Instytutu Pamięci Narodowej. Można ją nabyć tu.
Kresy24
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!