• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 04 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
SUPERNEWS

229 rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

03 Maj 2020 SUPERNEWS 0 comments

Jean-Pierre Norblin, „Zaprzysiężenie Konstytucji 3 maja”

Jean-Pierre Norblin, „Zaprzysiężenie Konstytucji 3 maja”

W tym roku obchodzimy kolejną rocznicę, uchwalenia pierwszej polskiej Konstytucji, która przeszła do historii nie tylko ze względu na fakt, że była drugą na świecie, a pierwszą w Europie, lecz jako jeden z najważniejszych dokumentów w całej historii Polski. Poza tym jej wartość wpisuje się również w cały kontekst historyczny końca XVIII w., kiedy to państwowość polska, z różnych stron zagrożona, chyliła się ku upadkowi. Wówczas to grupa światłych przedstawicieli narodu podjęła próbę ratowania Ojczyzny. Warto więc chociaż na moment zatrzymać się przy wydarzeniach, które rozegrały się ponad dwa stulecia temu w naszym kraju.

Na początku października 1788 r. zebrał się w Warszawie sejm, który przeszedł do historii pod nazwą Sejmu Czteroletniego (Wielkiego). Jego marszałkiem obrano Stanisława Małachowskiego. Sejm już w 1789 r. zrzucił kuratelę rosyjską, znosząc wprowadzoną w 1775 r. Radę Nieustającą. Powołał zaś Deputację do Formy Rządu celem dokonania wielkiej reformy ustrojowej. Jednocześnie też, pragnąc zniweczyć groźbę liberum veto, sejm zawiązał się w konfederację, przy której obowiązywała zasada większości głosów.


Oprócz działań sejmowych, rozpoczęła się już dużo wcześniej akcja uświadamiania opinii publicznej, prowadzona przez wielkich myślicieli tego okresu, takich jak Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. Pierwszy z nich już w 1787 r. opublikował słynne „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, w których niezwykle sugestywnie przedstawiał groźne znamiona rozkładu ustroju Rzeczypospolitej, jej osłabioną sytuację międzynarodową. Ostro potępiał liberum veto, wolną elekcję i niedopuszczanie mieszczan do Sejmu. W styczniu zaś 1790 r. ukazały się jego głośne „Przestrogi dla Polski”, w których mocno akcentował sprawę chłopów.

Marszałek Stanisław Małachowski

Marszałek Stanisław Małachowski


Na krótko przed rozpoczęciem obrad Sejmu Czteroletniego wydał swoje dzieło „Do Stanisława Małachowskiego […] Anonima listów kilka” inny wielki przywódca obozu reformatorskiego – Hugo Kołłątaj. Zawarłw nim program prac sejmowych. Zakładał też powstanie monarchii konstytucyjnej, z sejmem wybieranym jako przedstawicielstwo narodu wraz z reprezentacją stanu miejskiego. Jego program wnosił głębokie przemiany sięgające w ówczesny stan rzeczywistości, starał się zmobilizować jak największą grupę ludzi, którym bliskie były głoszone przez niego hasła, do walki o odrodzenie Polski w duchu praw człowieka.

Owocem tych działań stała się słynna Kuźnica Kołłątajowska. W towarzyszącej wydarzeniom atmosferze Sejm podjął szereg radykalnych reform. Przede wszystkim podjął próbę wzmocnienia armii poprzez zwiększenie jej liczebności do 100 tysięcy żołnierzy, co jednak ze względu na koszty utrzymania nie było możliwe. Na jej utrzymanie uchwalono podatek dochodowy dziesiątego grosza płacony z dóbr szlacheckich oraz w podwójnej wysokości z dóbr kościelnych. Uchwalono dokument „Lustracja dymów i podanie ludności”, stanowiący pierwszy w historii Polski spis statystyczny ludności.

W 1790 r. Sejm Czteroletni podjął zaś uchwałę o przywróceniu królowi, zabranych mu w 1775 r. praw do nadawania urzędów, a w następnym roku uchwalił prawo o miastach, przyznające prawa publiczne mieszkańcom miast królewskich. Największym jednak osiągnięciem obrad Sejmu i poczynionych reform pozostaje ustawa zasadnicza z 3 maja 1791 roku, która wprowadziła szereg nowych rozwiązań.

Przede wszystkim wprowadzono trójpodział władzy. Wykonawcza miała odtąd należeć do króla oraz mianowanego przez niego rządu – pięcioosobowej Straży Praw. Organami tej władzy miały być też komisje rządowe: edukacji, spraw wewnętrznych, wojska, skarbu i spraw zagranicznych. Ustawodawstwo miało pozostać w rękach sejmu, wybieranego na dwuletnią kadencję, składającego się z Izby Poselskiej i Izby Senackiej. Liberum veto i konfederacje zostały zniesione.

Reformy konstytucji majowej dosięgły również sądownictwo, które miało być wyodrębnione, „ustanowione i wybierane. [Władza ta] powinna zaś być tak do miejsca przywiązaną, żeby każdy człowiek bliską dla siebie [z]nalazł sprawiedliwość, żeby przestępny widział wszędzie groźną nad sobą rękę krajowego rządu”.

Z innych ważnych zmian należy wspomnieć, że konstytucja wprowadziła szereg zmian w strukturze społecznej Polski, nie omijając także szlachty. Posłowie zdecydowali bowiem o ograniczeniu nadmiernych immunitetów i przywilejów szlachcie zagrodowej i pozbawieniu praw politycznych szlachty gołoty. Poszerzono za to prawa mieszczan, gwarantując im prawo do bezpieczeństwa osobistego, posiadania majątków ziemskich, zajmowania stanowisk oficerskich i w strukturze administracji państwa oraz prawo nabywania szlachectwa.

Nowością było objęcie chłopstwa opieką „prawa i administracji rządowej”. W kwestii religijnej konstytucja traktowała katolicyzm jako religię panującą, przy jednoczesnym zachowaniu swobody wyznania. W sferze funkcjonowania państwa konstytucja rezygnowała również z wolnej elekcji, zastępując ją elekcją w ramach dynastii Wettinów, a zgodnie z nią planowano po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego powierzyć tron Fryderykowi Augustowi I.

Reformy wprowadzone przez Sejm Czteroletni i Konstytucję 3 Maja nie zyskały aprobaty ogółu społeczeństwa, a zwłaszcza części magnaterii oraz Rosji. Skutkiem tego trzech magnatów Stanisław Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski i Franciszek Ksawery Branicki zawiązali konfederację, zwaną od miejsca ogłoszenia, targowicką. Spiskowcy zwrócili się też do carycy Katarzyny II z apelem o pomoc w obronie według nich podeptanych swobód i porządku społecznego.

W odpowiedzi wybuchła wojna rosyjsko-polska, która po trzymiesięcznych walkach zakończyła się rozbiciem wojsk polskich. Całości dopełniło przystąpienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Targowicy. Ostatecznym apogeum okazało się zaś wkroczenie wojsk pruskich do Wielkopolski i II rozbiór Polski. Konstytucja, jakkolwiek jej żywotność zakończyła się z chwilą upadku Rzeczpospolitej, okazała się dokumentem ponadczasowym, wytyczającym nowoczesny kierunek zmian społecznych i przemian politycznych w Polsce, oparty o zasady demokracji.

Można też pokusić się o przypuszczenie, że gdyby nie opór wewnętrzny i upadek kraju, poczynione reformy mogły by doprowadzić do przeobrażenia się Rzeczypospolitej w silne, rządne i nowoczesne państwo.

Grzegorz CHAJKO/ Kurier Galicyjski

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Dziś Międzynarodowy Dzień Solidarności z Białorusią Parlamentarzyści Polski i Litwy solidarni z narodem białoruskim Trudne stulecie? Na Litwie 2021 Rokiem Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów Na cmentarzu w Głębokiem poświęcono odrestaurowaną kwaterę żołnierzy wojny polsko-bolszewickiej
Tagi: Branicki Głębokie I rozbiór Polski II rozbiór Polski Kołłątaj konstytucja Kościół katolicki Król Kuźnica Lach lustracja Małachowski Marszałek podatki Poniatowski posłowie Potocki reforma rocznica Rzewuski Sejm Sejm Czteroletni wojna Zamoyski
  • Tags
  • Branicki
  • Głębokie
  • I rozbiór Polski
  • II rozbiór Polski
  • Kołłątaj
  • konstytucja
  • Kościół katolicki
  • Król
  • Kuźnica
  • Lach
  • lustracja
  • Małachowski
  • Marszałek
  • podatki
  • Poniatowski
  • posłowie
  • Potocki
  • reforma
  • rocznica
  • Rzewuski
  • Sejm
  • Sejm Czteroletni
  • wojna
  • Zamoyski

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Szefowie dyplomacji Estonii, Łotwy i Litwy wzywają gruzińskie władze do dialogu z opozycją

Szefowie dyplomacji Estonii, Łotwy i Litwy wzywają gruzińskie władze do dialogu z opozycją

Najnowsze
04 Mar
Azja i Zakaukazie

Rosyjski MSZ o sytuacji w Armenii: To wewnętrzna sprawa państwa

04 Mar
Rosja

Sekretarz generalny NATO: Rosja nie odważyłaby się na okupację Krymu, gdyby Ukraina była w NATO

04 Mar
Azja i Zakaukazie

Wilno i Tallinn z uwagą obserwują sytuację w Gruzji

04 Mar
Rosja

Niemiecki przedsiębiorca został ukarany za złamanie sankcji wobec Rosji

04 Mar
Azja i Zakaukazie

Wizz Air wznawia loty do Gruzji

04 Mar
Rosja

Premier Słowacji przeprasza wszystkich Ukraińców za swój żart o przekazaniu Rosji Zakarpacia

04 Mar
Region Bałtyku

„Naftohaz”: Bardzo prawdopodobne, że Nord Stream 2 nie zostanie ukończony z powodu amerykańskich sankcji

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja