Zbiór 45 opowiadań Mackiewicza (w ramach tomu 12 jego dzieł) z okresu sowieckiej okupacji Wileńszczyzny po 1939 roku, późniejszej okupacji niemieckiej i ucieczki autora na Zachód przed „wyzwoleniem” sowieckim oraz z wczesnego okresu powojennego.
Jak zauważa Barbara Toporska we wstępie, termin „opowiadania” nie jest chyba zbyt adekwatny, gdyż pomimo pięknego literackiego stylu, nie ma w nich żadnej fikcji literackiej – wszystkie są oparte na autentycznych zdarzeniach z udziałem autora i na jego wspomnieniach.
„Wyobrażam sobie, że każdy czytelnik, w zależności od swego wieku, pochodzenia, zainteresowań czy braku zainteresowań historycznych, znajdzie w tym zbiorze epizod, który go jakoś specjalnie wzruszy, czy pobudzi do refleksji, czy się po prostu „spodoba”. Dla mnie jest to wielkie Requiem nie tylko dla kraju i jego mieszkańców z resztówki po Wielkim Księstwie Litewskim, ale także Requiem dla tych szczątków ludzkiej przyzwoitości, jakie pozostawił po sobie wiek XIX” – pisze Toporska, wieloletnia towarzyszka życia i współpracowniczka Mackiewicza. I rzeczywiście, trudno sobie wyobrazić, że komuś te opowiadania mogłyby się nie spodobać. Niektóre są zabawne i ironiczne, tą ironią charakterystyczna tylko dla Mackiewicza, inne – smutne i refleksyjne, jedne mają walor historyczno – dokumentalny, inne – pejzażowy.
Są wśród nich i te najbardziej wstrząsające: „Dymy nad Katyniem” (przypomnijmy, że w maju 1943 r., po odkryciu przez Niemców grobów w Katyniu, Mackiewicz był tam na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych, jako jeden z pierwszych polskich świadków ekshumacji zwłok), „Ponary – Baza”, gdzie opisuje jako świadek masowy mord na Żydach, dokonywany pod Wilnem przez Niemców i Litwinów, czy „Zbrodnia w dolinie rzeki Drawy” – historia wydania sowietom przez armię brytyjską na śmierć w 1945 r. tysięcy zbiegłych na Zachód żołnierzy antykomunistycznych oddziałów kozaków dońskich i innych narodów podbitych przez Stalina.
Wszystkie te utwory łączy prawda historyczna o naszej części świata widzianej oczami pisarza, który na oficjalnych konferencjach sam przedstawiał się tak:
Józef Mackiewicz, zawód: pisarz, narodowość: antykomunista, przekonania: kontrrewolucjonista, kraj pochodzenia: Europa Wschodnia.
Czytelnik Kresowy
„FAKTY, PRZYRODA I LUDZIE”
Józef Mackiewicz
wyd. Kontra (Londyn, 1994)
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!