• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Konkursy
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA (BLISKIM) WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum „Magazynu Polskiego”
    • Archiwum „Głosu znad Niemna”
    • Archiwum „Echa Polesia”
    • Archiwum „Polaka na Łotwie”
    • Archiwum „Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum „Słowa Polskiego”
    • Archiwum „Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum „Głosu Polonii”
    • Archiwum „Polonii Charkowa”
    • Archiwum „Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum „Krynicy”
    • Archiwum „Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum „Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum „Naszych Dróg”
    • Archiwum „Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum „Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum „Polaków Donbasu”
    • Archiwum „Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum „Słowa Życia”
  • II wojna światowa – 80 lat
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 16 Gru 2019
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Konkursy
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA (BLISKIM) WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum „Magazynu Polskiego”
    • Archiwum „Głosu znad Niemna”
    • Archiwum „Echa Polesia”
    • Archiwum „Polaka na Łotwie”
    • Archiwum „Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum „Słowa Polskiego”
    • Archiwum „Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum „Głosu Polonii”
    • Archiwum „Polonii Charkowa”
    • Archiwum „Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum „Krynicy”
    • Archiwum „Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum „Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum „Naszych Dróg”
    • Archiwum „Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum „Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum „Polaków Donbasu”
    • Archiwum „Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum „Słowa Życia”
  • II wojna światowa – 80 lat
Home
Podróże po Kresach

Z Pohrebyszcza do Spiczyńców

05 maja 2014 Podróże po Kresach 2 comments

Gdzie na Podolu znajdował się portret Kościuszki pędzla Juliusza Kossaka oraz kim był ojciec Eweliny Hańskiej, możemy dowiedzieć się z kolejnej relacji Dmytra Antoniuka z jego podróży po Winnicczyźnie. Pohrebyszcze to stosunkowo duże miasto rejonowe, znane jeszcze w XV wieku jako posiadłość rodu Zbaraskich, a później Wiśniowieckich.

Ci ostatni wznieśli tutaj zamek obronny. Niemal dwa stulecia później Pohrebyszcze otrzymał od swojej małżonki, Katarzyny Radziwiłłówny, Stanisław Ferdynand Rzewuski. Wybudował tu klasycystyczny dwór, wykorzystawszy do tego kamienie z zamku Wiśniowieckich. Według niektórych źródeł jedna ściana starego budynku stała się częścią nowej budowli. W roku 1786 zbankrutowany konfederata barski zmarł. Jego synowi, Adamowi Wawrzyńcowi Rzewuskiemu wiodło się o wiele lepiej na scenie politycznej niż ojcu.

Pisał o kwestiach społeczno-politycznych i ekonomicznych. Historia pamięta o jego córkach – znanej awanturnicy i pożeraczce serc Karolinie Sobańskiej oraz całkowitym jej przeciwieństwie Ewelinie Hańskiej (poślubionej przez Honoriusza Balzaka), a także o synu, również Adamie, który zrobił zawrotną karierę wojskową – został rosyjskim generałem. Chrzest bojowy Adam Rzewuski odbył w czasie wojny rosyjsko- -tureckiej, podczas której raniono go w nogę. Brał udział w tłumieniu powstania listopadowego w 1831 roku oraz w szturmie Warszawy.


Za wierność wobec Rosjan został osobistym adiutantem cara Mikołaja I. W wojnie krymskiej walczył z Brytyjczykami i Francuzami. Podczas powstania styczniowego też nie siedział bezczynnie, lecz organizował pościgi za powstańcami na Wołyniu. Polacy odpłacili mu za to spaleniem majątku w Pohrebyszczu. Po tym w jego życiu nastąpił zwrot. Ślub z Polką Adam Rzewuski ożenił się po raz trzeci, tym razem z Polką Jadwigą z Jaczewskich (dwie poprzednie żony były Rosjankami). Zaczął aktywnie budować i remontować kościoły, a także pomagać rodakom przebywającym na wygnaniu. Pohrebyszcze pozostawił w spadku synowi Stanisławowi, który był, podobnie jak jego dziadek, literatem.

Od niego majątek kupił jego brat Leon – ostatni właściciel posiadłości. W rezydencji, mimo jej niepozornego wyglądu, znajdowało się wiele cennych przedmiotów. Rzewuscy gromadzili meble pochodzące z różnych epok, mieli na przykład gotyckie łóżko z roku 1574. Goście podziwiali zbiory zegarów, porcelany, srebra, kryształów oraz galerię portretów. Wśród nich, co ciekawe, był obraz przedstawiający Bogdana Chmielnickiego. Muzeum w pałacu W roku 1861 Adam Rzewuski obok klasycystycznego dworu zbudował dla swojej trzeciej małżonki neogotycki pałac. Jednocześnie w starej rezydencji urządzono coś w rodzaju muzeum, które mogli zwiedzać wszyscy chętni. W nowej siedzibie Rzewuski zgromadził sporo cennych obrazów, pędzla m.in. Tycjana, Greuze’a oraz Murilla.


W jednym z gabinetów znajdował się także zbiór akwareli polskiego malarza Aleksandra Orłowskiego. Po pożarze w 1863 roku, z którego większość cennych przedmiotów z obu pałaców udało się uratować, część obrazów Rzewuski przeniósł do Wierzchowni, a część do Hajworona. Obecny stan pohrebyszczańskiej posiadłości wywołuje tylko smutek i bezsilność. Stary pałac przetrwał do lat 80. ubiegłego wieku. Wtedy go rozebrano i w jego miejscu zbudowano przedszkole.

PohrebyszczePo neogotyckiej budowli pozostało zaledwie skrzydło z wysoką wieżą, które niedawno przekazano Cerkwi patriarchatu moskiewskiego. Jeszcze w czasach sowieckich skrzydło wykafelkowano szarymi płytkami, znacznie zniekształcając zabytek. W jego pobliżu znajduje się kościół wybudowany przez Adama Rzewuskiego, w którym fundator został pochowany. Obecnie świątynię zwrócono wiernym i powoli zaczęła się odradzać. Kościół jest najlepszym punktem orientacyjnym, by znaleźć pozostałości pałacu.

Do Śnieżnej i Leszczyńców z Pohrebyszcza ruszamy aż do granicy z Kijowszczyzną, gdzie we wsi Śnieżna można obejrzeć ruiny dawnej rezydencji. Droga Т-0203 prowadzi przez Nowofastów, w którym na początku wsi, blisko stawu, przetrwał ciekawy młyn. Ze szkicu Napoleona Ordy wiemy, że w Śnieżnej marszałek szlachty powiatu skwirskiego Edward Lubowidzki wzniósł mały klasycystyczny pałacyk. Dzisiaj na jego miejscu stoi piętrowy budynek o wyraźnych cechach eklektycznych – pozostałość po pałacu zbudowanym prawdopodobnie przez Stanisława Saryusz-Zaleskiego, ostatniego właściciela Śnieżnej. Więcej informacji o zabytku nie udało się odnaleźć. Wracamy do Pohrebyszcza i szukamy drogi do Różyna. Jadąc nią, mijamy Hopczycę, a w następnych Starościńcach (z piękną cerkwią murowaną z połowy XIX wieku) skręcamy w lewo, do pobliskich Leszczyńców, gdzie szukamy szkoły.

Niegdysiejszy właściciel Leszczyńców Seweryn Rzewuski z powodu ogromnych długów sprzedał majątek w 1822 roku Walentemu Burczakowi-Abramowiczowi. Ten jeszcze przed 1842 rokiem zbudował tu pałac o kilku salonach. W Białym Salonie znajdowały się meble w stylu Ludwika XV oraz zbiory modnej wśród ówczesnej szlachty koreckiej i baranowskiej porcelany. Szczególne miejsce w leszczynieckiej rezydencji zajmowały szkice Jana Matejki oraz obraz Juliusza Kossaka „Wesele krakowskie”. Pałac był otoczony parkiem. Z licznych cennych drzew pozostał tylko platan. W okresie komunizmu budowlę nieco zmieniono, m.in. zniknął ganek, ale największe przeobrażenia pałac przeżył w środku.

W roku 2000 Leszczyńce odwiedził prawnuk Walentego Burczaka- Abramowicza, Łucjan, który przyjechał z Polski razem z synową i wnukami. Po obejrzeniu pałacu pojechał do Pohrebyszcza, gdzie na cmentarzu katolickim odnalazł grób swojego przodka. I znowu, już po raz ostatni, wracamy do Pohrebyszcza. W mieście szukamy drogi do Kalinówki. Przed nami 11 kilometrów kostki, które warto pokonać, ponieważ we wsi Spiczyńce czeka na nas jeszcze jeden, tym razem ocalały i przepiękny pałac Tyszkiewiczów. Wielkopańską rezydencję w stylu klasycystycznym w Spiczyńcach wzniósł pod koniec XVIII wieku podstoli kijowski Paweł Sobański. Jak widać z nieocenionych rysunków Napoleona Ordy, była to dość duża piętrowa budowla z ofi cynami. Przed rokiem 1880 wszystko zniszczył pożar, więc nowy właściciel Spiczyńców Henryk Tyszkiewicz na miejscu pogorzeliska zbudował znacznie mniejszą, ale o wiele bardziej oryginalną budowlę.

Za wzór przyjął francuskie zamki w Blois i Chenonceau, a więc styl pałacu można określić jako francuski neorenesans. Kolekcja godna Paryża, kilka małych, lecz bez wątpienia przytulnych salonów gustownie umeblowano w stylu Ludwika XV i XVI. Wielką dumą Tyszkiewiczów była kolekcja obrazów, zwłaszcza płótno Franciszka Krudowskiego „Orzeł budzący Zeusa”, które znajdowało się w Różowym Salonie. Prócz niego zbiór obejmował „Sąd Parysa” Raphaela Mengsa, dzieło Giovanniego Battisty Tiepola, dwa rysunki Jana Matejki oraz obrazy Juliusza Kossaka: o wyprawie Chmielnickiego do Polski oraz portrety księcia Józefa Poniatowskiego i Tadeusza Kościuszki.

Godne podziwu są również wyroby z porcelany, zwłaszcza serwis sewrski przedstawiający Wenus wychodzącą na brzeg. W specjalnej szafi e barokowej pod szkłem trzymano uprząż będąca własnością Stefana Czarnieckiego. Ona właśnie, a także antyczna marmurowa rzeźba i duży wenecki gobelin były najcenniejszymi okazami w zbiorach Tyszkiewiczów. Gobelin przedstawiał dożę Foscarettiego podpisującego wyrok śmierci na własnego syna za zdradę ojczyzny. Jak głosi rodzinna legenda, wenecki doża sprezentował gobelin polskiemu ambasadorowi w podzięce za to, że ten przekazał papieżowi wiadomość o zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku. Roman Aftanazy, autor „Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej”, przypuszcza, że wszystkie kosztowności znajdujące się w Spiczyńcach zostały zebrane przez Tyszkiewiczów, a nie odziedziczone po Sobańskim. Najcenniejsze przedmioty ostatni właściciel pałacu Józef Tadeusz Tyszkiewicz zdążył wywieźć do Polski w roku 1917. Niestety, w czasie powstania warszawskiego zostały zrabowane przez Niemców, sam zaś Tyszkiewicz zginął. Jego wdowa Irena na znak żałoby po mężu resztę życia spędziła w klasztorze Urszulanek.

Dmytro Antoniuk, opracowanie Irena Rudnicka

Słowo Polskie

Kwiecień 2014 nr 4 (21)

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Brak powiązanych wiadomości

Tagi: Abramowicz ambasador Antoniuk bank Baranowski Budowla Chmielnicki chrzest Czarniecki droga dwory na Kresach Dziadek Ferdynand gabinet generał historia Iwie Kijowski klasztory na Kresach komunizm Korecki kościoły na Kresach Kossak Krymsk Lach Marszałek muzeum Napoleon Orłowski palenie pałace na Kresach papież Paryż patriarcha Poniatowski Radziwiłł Roś Rudnicka Rzewuski rzeźba Spiczyńce szturm Tyszkiewicz Wiśniowiec Wiśniowiecki wojsko wyrok zamki Zbaraski
  • Tags
  • Abramowicz
  • ambasador
  • Antoniuk
  • bank
  • Baranowski
  • Budowla
  • Chmielnicki
  • chrzest
  • Czarniecki
  • droga
  • dwory na Kresach
  • Dziadek
  • Ferdynand
  • gabinet
  • generał
  • historia
  • Iwie
  • Kijowski
  • klasztory na Kresach
  • komunizm
  • Korecki
  • kościoły na Kresach
  • Kossak
  • Krymsk
  • Lach
  • Marszałek
  • muzeum
  • Napoleon
  • Orłowski
  • palenie
  • pałace na Kresach
  • papież
  • Paryż
  • patriarcha
  • Poniatowski
  • Radziwiłł
  • Roś
  • Rudnicka
  • Rzewuski
  • rzeźba
  • Spiczyńce
  • szturm
  • Tyszkiewicz
  • Wiśniowiec
  • Wiśniowiecki
  • wojsko
  • wyrok
  • zamki
  • Zbaraski

2 komentarzy

  1. jan bielski
    16 marca 2015 o 10:27 Odpowiedz ↓

    Poszukuję informacji na temat miejscowości Spiczyńce i Turbów.

  2. Bogusław Wójczyk
    11 lipca 2018 o 20:40 Odpowiedz ↓

    Proszę o kontakt z panem Dmytro Antoniukiem

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Nie dogadali się. Łukaszenka wrócił od Putina z niczym

Nie dogadali się. Łukaszenka wrócił od Putina z niczym

We Lwowie odnaleziono kartotekę "wrogów OUN"

We Lwowie odnaleziono kartotekę "wrogów OUN"

Polski żołnierz zmarł na Łotwie

Polski żołnierz zmarł na Łotwie

​MSZ pozbywa się złudzeń: Apel o zaprzestanie stosowania przemocy na Białorusi

​MSZ pozbywa się złudzeń: Apel o zaprzestanie stosowania przemocy na Białorusi

Białoruś dostanie od Chin kredyt pół miliarda dolarów

Białoruś dostanie od Chin kredyt pół miliarda dolarów

Global Firepower: Najsilniejsze armie w Europie i na świecie. Na 30 miejscu Ukraina

Global Firepower: Najsilniejsze armie w Europie i na świecie. Na 30 miejscu Ukraina

"Uczynienie z ludobójstwa wołyńskiego głównego punktu zagłady Kresów jest fałszowaniem historii, a nie przywracaniem prawdy"

"Uczynienie z ludobójstwa wołyńskiego głównego punktu zagłady Kresów jest fałszowaniem historii, a nie przywracaniem prawdy"

Blisko Damaszku (cz. I)

Blisko Damaszku (cz. I)

Litwa zmienia wiek poborowych

Litwa zmienia wiek poborowych

Rosja nie wyklucza, że nie dojdzie do następnego szczytu w formacie normandzkim

Rosja nie wyklucza, że nie dojdzie do następnego szczytu w formacie normandzkim

Najnowsze
15 Gru
Region Bałtyku

Polski żołnierz zmarł na Łotwie

15 Gru
Azja i Zakaukazie

Blisko Damaszku (cz. I)

15 Gru
Historyczne Kalendarium Kresowe

15 grudnia w Historii Kresów

14 Gru
Azja i Zakaukazie

Białoruś dostanie od Chin kredyt pół miliarda dolarów

14 Gru
SUPERNEWS

Bośniacka konstytucja w ogniu krytyki

14 Gru
Azja i Zakaukazie

Ambasada USA krytykuje kontrowersyjną reformę sądowniczą w Gruzji

14 Gru
Azja i Zakaukazie

Kontrowersyjny proces gruzińskiego lekarza – bohatera


Zadanie współfinansowane w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą w 2018 r.
© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja

Drogi Użytkowniku,

w związku z obowiązywaniem Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) przypominamy podstawowe informacje z zakresu przetwarzania danych dostarczanych przez Ciebie podczas korzystania z naszej strony. Zamykając ten komunikat (kliknięcie w przycisk "Przejdź do serwisu") oświadczasz, że zapoznałeś się z treścią Polityki Prywatności i zgadzasz się na wskazane w wymienionym dokumencie działania.

Przejdź do serwisu