Wystawa malarstwa Aleksandry Waliszewskiej w Kownie

W czwartek 2 lutego 2023 roku w Narodowym Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie (V. Putvinskio g. 55, Kaunas) została otwarta wystawa „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”. Wystawa składa się z ponad sto trzydziestu prac polskiej malarki i ponad osiemdziesięciu dzieł innych autorów, które nadają historyczną perspektywę jej wyjątkowej twórczości artystycznej.

W ubiegłym roku (3 czerwca – 2 października) wystawa „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy” prezentowana była w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i cieszyła się ogromnym zainteresowaniem.

Warto dodać, iż Narodowe Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie jest najstarszym muzeum sztuki na Litwie i powstało w 1921 roku. Imię Čiurlionisa placówka otrzymała w 1944 roku.

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis był jednym z najbardziej znanych litewskich malarzy i kompozytorów. Skomponował około 400 utworów muzycznych, napisał ponad 250 listów i namalował około 300 obrazów. Większość z jego malarskich dzieł możemy zobaczyć w kowieńskim muzeum.

W swojej warszawskiej pracowni Aleksandra Waliszewska tworzy odważne i nastrojowe obrazy, które cieszą się uwagą szerokiej międzynarodowej publiczności – zarówno odwiedzających muzea i galerie, jak i bardzo licznych użytkowników Internetu. Tę niezwykłą moc oddziaływania można przypisać intrygującym historiom snutym przez artystkę w jej figuratywnych obrazach. Malarka sięga do wielu różnorodnych źródeł – powieści gotyckich, pogańskich mitologii czy motywów zapożyczonych ze średniowiecznych rękopisów. Znajdziemy tu spragnione krwi upiory, wampiry, opętane dziewczęta, rycerki na koniach i przybierające ludzkie cechy koty.

„Opowieści okrutne” to pierwszy tak przekrojowy pokaz prac Aleksandry Waliszewskiej. Na wystawie jej bogatą twórczość zestawiono z historycznymi dziełami innych artystów z Europy Wschodniej i krajów bałtyckich. Dzięki temu można spojrzeć w szerokim kontekście na zajmujące artystkę baśniowe motywy, apokaliptyczne scenariusze i przesiąknięte znaczeniami bałtosłowiańskie krajobrazy: lasy i mokradła, zagubione autostrady, ponure przedmieścia. Pracami Waliszewskiej wydaje się rządzić logika snów, a środkiem obrazowania jest metafora, która odnosi do pierwotnych emocji: miłości, pożądania i lęku przed śmiercią.

„Opowieści okrutne” są więc wyprawą zarówno w fantastyczne uniwersum wizualne prac artystki, jak i historię sztuki, zwłaszcza symbolizm z przełomu wieków. Symbolizm wyłonił się jako dekadencka odpowiedź na nadchodzący upadek dawnego porządku, przez co rezonuje z naszymi, pełnymi niepokojów, czasami wielkich zmian.

Jeżeli jakiś motyw spaja dwie dekady twórczości Waliszewskiej, to jest nim wszechobecna postać kota. Jej koty to nie zwykłe domowe mruczki. Wylegują się leniwie we wnętrzach stylizowanych na młodopolskie salony, palą papierosy, pochłonięte dyskusją, uczestniczą w bitwach, odprawiają krwawe rytuały. Koty to niejednoznaczni świadkowie tragedii i rozpaczy, stale obecni na jej płótnach. Bywają także potworami, a ich potworność – równie urzekająca, co niepokojąca – wabi patrzącego na graniczne terytorium między człowiekiem a zwierzęciem, między żywymi i umarłymi.

Syreny, kościotrupy, jaszczurze femmes fatales, zombie i inne zbłąkane dusze – las i mokradło w dorobku Waliszewskiej to pełna napięć, enigmatyczna przestrzeń, zamieszkiwana przez cały bestiariusz nadprzyrodzonych stworzeń, w której dochodzi do spotkania życia ze śmiercią. W twórczości bałtosłowiańskich symbolistów, jak u Waliszewskiej, w błotnistej mazi pragnienia stają się rzeczywistością…

Uczestnicy wystawy „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”:

• Polska:

Aleksandra Waliszewska, Maria Anto, Wanda Bibrowicz, Bolesław Biegas, Marian Henel, Mieczysław Jakimowicz, Edward Okuń, Teofil Ociepka, Jan Rembowski, Marian Wawrzeniecki, Stefan Żechowski.

• Czechy:

Jaroslav Panuska, Karel Šlenger.

• Litwa:

Valentinas Antanavičius, Elžbieta Daugvilienė, Barbora Didžiokienė, Vladas Drėma, Petras Kalpokas, Marcė Katiliūtė, Aliutė Mečys, Juozas Pjaulokas, Vaclovas Ratas-Rataiskis, Kajetonas Sklėrius, Rimantas Šulskis, Vitkauskas, Antanas Žmuidzinavičius.

• Łotwa:

Bernhard Borchert, Emīlija Gruzīte, Gustavs Šķilters, Teodors Ūders, Rihards Zariņš.

• Estonia:

Erich Kügelgen, Erik Obermanm, Aleksander Promet, Nikolai Triik.

Kuratorki: Natalia Sielewicz, Alison M. Gingeras.
Koordynatorki: Maria Nowakowska, Vaiva Mikelionytė.
Architektura wystawy: Vilma Braziūnaitė.
Projekt graficzny: Anna Goszczyńska, Gita Balžekaitė.

Wystawie towarzyszy bogaty program edukacyjny: spotkania, dyskusje, koncerty i zajęcia edukacyjne oraz program filmowy w kowieńskim kinie „Romuva” (Kauno kino centras „Romuva”, Laisvės al. 54, Kaunas).

Wystawa „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy” czynna będzie od 3 lutego do 22 maja 2023 roku.

Wystawa dofinansowana przez Litewską Radę Kultury.

Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Centrum filmowe „Romuva” w Kownie.

RES