W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości (VI). Wincenty Witos

Portret Wincentego Witosa, mal. Maciej Milewski, 2012 r.
Zbiory Autorów

Działacz ruchu ludowego, poseł na Sejm RP, trzykrotny premier RP.

Wincenty Witos urodził się w 1874 roku Wierzchosławicach, nieopodal Tarnowa, w ubogiej chłopskiej rodzinie Wojciecha i Katarzyny ze Sroków. Dość późno rozpoczął naukę w szkole, którą i tak po 2 latach – ze względów finansowych – musiał przerwać. Jednak kontynuował ją indywidualnie w domu, poszerzając wiedzę z historii Polski oraz dziejów wsi.

W latach 1885–1887 odbywał służbę w CK Armii. Po jej ukończeniu powrócił do Wierzchosławic, gdzie w latach 1908–1931 sprawował urząd wójta. W tym czasie wstąpił do Stronnictwa Ludowego i został członkiem Rady Naczelnej Stronnictwa. W wyniku rozłamu w ruchu ludowym został wiceprezesem, a następnie prezesem Polskiego Stronnictwa Ludowego „Piast”. W latach 1911–1914 był posłem na galicyjski Sejm Krajowy, w latach 1911–1918 posłem do austriackiej Rady Państwa w Wiedniu.

W czasie I wojny światowej Wincenty Witos wraz z m.in. Ignacym Daszyńskim, Stanisławem Strońskim i Stanisławem Kotem reprezentował stronnictwa galicyjskie w ramach Naczelnego Komitetu Narodowego.

Rząd Wincentego Witosa (premier stoi w środku), Warszawa, 10 maja 1926 r. Zbiory Autorów

Po odzyskaniu niepodległości stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej, czyli rządu polskiego, który powstał w zaborze austriackim. W 1919 roku w wyborach do Sejmu Ustawodawczego został wybrany posłem obejmując przywództwo Klubu Poselskiego PSL „Piast”. 24 lipca 1920 roku, na skutek klęsk ponoszonych w wojnie polsko-bolszewickiej, stanął na czele Rządu Obrony Narodowej. Funkcję premiera Rzeczypospolitej Polskiej pełnił jeszcze dwukrotnie (1923, 1926).

Proces brzeski: oskarżeni Herman Lieberman, Wincenty Witos i Kazimierz Bagiński podczas przerwy w procesie, 26 października 1931 r.
Narodowe Archiwum Cyfrowe (Warszawa)

List gończy za Wincentym Witosem, 22 grudnia 1933 r.
Archiwum Akt Nowych (Warszawa)

W 1928 roku ponownie został wybrany na posła; był jednym z przywódców opozycji ugrupowań lewicowych i centrowych wobec piłsudczyków. W 1930 roku był jednym z organizatorów Kongresu „Obrony Prawa i Wolności Ludu”. Wraz z 11 przywódcami „Centrolewu” został na rozkaz Józefa Piłsudskiego aresztowany i skazany na 1,5 roku więzienia w tzw. procesie brzeskim. Z wyrokiem się nie pogodził i udał się na polityczną emigrację do Czechosłowacji. Powrócił do kraju dopiero w marcu 1939 roku po utworzeniu przez Niemców Protektoratu Czech i Moraw.

W czasie II wojny światowej Wincenty Witos był namawiany do współpracy z Gestapo i do utworzenia rządu kolaboracyjnego, na co zdecydowanie się nie zgodził. Był więziony przez Niemców, m.in. w Berlinie i na Zamku w Rzeszowie.

W Polsce Ludowej wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem utworzył Polskie Stronnictwo Ludowe, którego został prezesem. W 1945 roku – na krótko przed śmiercią, powołano go na wiceprezydenta Krajowej Rady Narodowej.

Autor m.in. Dzieł wybranych, tom I–V, Warszawa 1988–2007.

Wincenty Witos zmarł w Krakowie 31 października 1945 roku i został pochowany w kaplicy cmentarnej w rodzinnych Wierzchosławicach.

Od 1898 roku żonaty z Katarzyną Tracz, miał jedną córkę Julię.

Wincenty Witos był odznaczony Orderem Orła Białego.

„Gdyby zaszła taka potrzeba, musimy podjąć walkę na śmierć i życie, bo lepsza nawet śmierć niż życie w kajdanach, lepsza śmierć niż podła niewola. Precz z małodusznością, precz ze zwątpieniem. Ludowi, który jest potęgą, wątpić nie wolno, ani rezygnować nie wolno! Trzeba ratować Ojczyznę, trzeba jej oddać wszystko – majątek, krew i życie, bo ta ofiara stokrotnie się opłaci, gdy uratujemy państwo od niewoli i hańby”.

Wincenty Witos, Do Braci włościan na wszystkich ziemiach polskich, 30 VII 1920 r.

RTR

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości (V). Ignacy Daszyński W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości (IV). Roman Dmowski W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości (III). Ignacy Jan Paderewski W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości (I). 7 października czy 11 listopada? Jak Polska wróciła do życia? Dni przed i po 11 listopada