Przede wszystkim lwowski Cmentarz Łyczakowski. Ochrona polskiej spuścizny i pamięci narodowej w 52 krajach świata

 

Prace konserwatorskie na Cmentarzu Łyczakowskim, generalne remonty kwater wojennych, renowacja polskich nagrobków na cmentarzu w Drohobyczu to tylko niektóre z obecnie prowadzonych działań Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie ochrony polskiej spuścizny poza granicami Rzeczypospolitej. Groby i cmentarze mające charakter polskich miejsc pamięci narodowej znajdują się w 52 krajach.

Lwowski Cmentarz Łyczakowski: Wśród cmentarzy cywilnych objętych kompleksową opieką ma wyjątkową rangę artystyczną i znaczenie historyczne. Należy nie tylko do wspólnej spuścizny kulturowej Polski i Ukrainy, ale również dziedzictwa ogólnoeuropejskiego. Od 2008 roku polski resort kultury finansuje kolejne etapy prac konserwatorskich na terenie lwowskiej nekropolii. O wyborze konkretnych zabytków decyduje polsko-ukraińska komisja ekspertów. Prace konserwatorskie wykonywane są przez zespoły polsko-ukraińskie i finansowane przez Polskę w ramach funduszy pochodzących z programów MKiDN: „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” a od 2017 roku również „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”.

Powstańcy, historycy, politycy, poeci: W latach 2008-2016 na Cmentarzu Łyczakowskim profesjonalne, kompleksowe prace konserwatorskie przeszło 70 nagrobków i grobowców, m.in.: Gabrieli Zapolskiej – pisarki i publicystki, Karola Szajnochy – historyka i pisarza, Juliana Konstantego Ordona – powstańca i emigranta, Augusta Bielowskiego – historyka, Seweryna Goszczyńskiego – poety, powstańca, emigranta, Artura Grottgera – malarza, Franciszka Jaworskiego – historyka, znawcy dziejów Lwowa, Franciszka Smolki – polityka, prezydenta parlamentu Austro-Węgier ,Wojciecha Kętrzyńskiego – historyka, wieloletniego dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie, Markijana Szaszkewycza – ukraińskiego poety i pisarza, Iwana Franki – ukraińskiego poety i pisarza, działacza społecznego i politycznego, Karola Mikulego – kompozytora i pianisty, ucznia Fryderyka Chopina, założyciela lwowskiego Konserwatorium, Omelijana Ohonowśkiego – ukraińskiego historyka literatury, Pauliny i Stanisława Paparów – zasłużonych mieszczan lwowskich, Mieczysława Potockiego – pierwszego konserwatora zabytków Galicji Wschodniej, abp. Grzegorza Romaszkana – metropolity obrządku ormiańskiego, abp. Samuela Stefanowicza – metropolity obrządku ormiańskiego, Antona Schimsera – założyciela dynastii lwowskich rzeźbiarzy, Hartmana Witwera – niemieckiego rzeźbiarza czynnego we Lwowie (XVIII/XIX w.).

Kolejny etap prac na Cmentarzu Łyczakowskim: W obecnym, 2017 roku na Cmentarzu Łyczakowskim Fundacja Dziedzictwa Kulturowego  prowadzi kolejny etap prac konserwatorskich. Prace prowadzone są na nagrobkach: trzech prezydentów Lwowa – Michała Michalskiego, Józefa Neumana, Tadeusza Rutowskiego oraz Kazimierza Krynickiego, Rodziny Rawskich, NN, Karola Skibińskiego, Jakuba Wagenhauera, Ksawerego i Amelii z Grabińskich, Rodziny Markowskich i Leibschangów, Matyldy Żłobickiej, Szaranowycza, a także rozpoczęcie renowacji kwatery powstańców listopadowych –„Żelaznej Kompanii”. Na wniosek Stowarzyszenia Oświaty i Kultury Polskiej finansowana jest również renowacja grobowca OO Karmelitów.

W tym roku, z okazji dziesięciolecia prac na Cmentarzu Łyczakowskim, Fundacja Dziedzictwa Kulturowego przygotowała wystawę plenerową prezentowaną we Lwowie – początkowo obok katedry łacińskiej, a obecnie można ją oglądać przy wejściu na teren nekropolii na Łyczakowie.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, we współpracy z Konsulatem Generalnym we Lwowie, podobnie jak w latach ubiegłych, wspiera również akcję „Światełko Pamięci dla Cmentarza Łyczakowskiego”. 1 listopada tysiące białych i czerwonych zniczy zapłonęły na terenie lwowskiej nekropolii.

Renowacja nagrobków, kaplic, miejsc spoczynku: W 2017 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dzięki funduszom Programu „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” finansuje również:

– prace konserwatorskie nagrobka Fryderyka Chopina na cmentarzu Père-Lachaise w Paryżu (beneficjent: Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego Terpa),

– upamiętnienie miejsca spoczynku Stefana Szolca-Rogozińskiego na cmentarzu w Bagneux, Francja (beneficjent: Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej),

– V etap renowacji polskich nagrobków na cmentarzu w Drohobyczu, gdzie pracami ratunkowymi zostaną objęte 92 nagrobki (beneficjent: Fundacja Niepodległości),

– prace konserwatorskie dwóch nagrobków ormiańskich w Kutach, Ukraina (beneficjent: Armenian Foundation),

– prace konserwatorskie kaplicy Strzemboszów w dawnych Prusach, obecnie Jampilu, Ukraina (beneficjent: Towarzystwo Miłośników Kultury Kresowej),

– prace konserwatorskie nagrobków Justyny Czadowskiej i Tekli Hrebnickiej na Rossie w Wilnie (beneficjent: Fundacja Ochrony Wspólnego Dziedzictwa Kulturowego Terpa),

– prace konserwatorskie na cmentarzach w Kiszyniowie i Raszkowie, Mołdawia (beneficjent: Fundacja Pomoc Polakom na Wschodzie),

– kontynuację inwentaryzacji nagrobków na Cmentarzu Łyczakowskim (beneficjent: Towarzystwo Tradycji Akademickiej),

– II etap inwentaryzacji cmentarzy żydowskich na Huculszczyźnie (beneficjent: Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne Ethnos),

– inwentaryzację cmentarzy w dawnym powiecie tarnopolskim (beneficjent: Fundacja Świętokrzyska Góry Historii).

Prace w ramach nowego programu dotacyjnego: W 2017 roku w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego uruchomiono nowy program dotacyjny „Miejsca Pamięci Narodowej za Granicą”. Z funduszy pochodzących z tego programu prowadzone są następujące prace:

– generalne remonty pięciu cmentarzy i kwater wojennych z 1920 r. na Białorusi (Dokszyce, Duniłowicze, Głębokie, Podświle, Zadoroże (beneficjent: Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”),

– prace konserwatorskie nagrobka Ezechiela Berzewiczego, powstańca listopadowego i porucznika słynnego Pułku Jazdy Wołyńskiej Karola Różyckiego na cmentarzu w Bołszowcach, Ukraina (beneficjent: Prowincja św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych / Franciszkanie),

– prace remontowe na polskim cmentarzu wojennym z 1920 r. w Kowlu, Ukraina (beneficjent: ZHP Chorągiew Łódzka),

– wspomniana już renowacja kwatery powstańców listopadowych oraz grobów trzech lwowskich prezydentów na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie (beneficjent: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego),

– renowacja kwatery polskich żołnierzy poległych w 1920 r. pod Łopatynem i Cyganówką, na cmentarzu parafialnym w Łopatynie, Ukraina (beneficjent: Fundacja Mosty),

– prace konserwatorskie alabastrowego epitafium Adama Kisiela w cerkwi w Niskieniczach, Ukraina (beneficjent: Fundacja Dziedzictwa Kulturowego),

– projekt kwatery wojennej na cmentarzu w Mościskach żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 roku pod Lwowem (beneficjent: Fundacja Wolność i Demokracja),

– renowacja nagrobka płk Tadeusza Schaetzla i ppłk Edmunda Charaszkiewicza na cmentarzu South Ealing w Londynie (beneficjent: Fundacja „Róbmy swoje dla kultury”).

Renowacja cmentarzy wojennych: Z funduszy Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych prowadzone są też remonty 5 cmentarzy i kwater polskich uchodźców z okresu II wojny światowej w Iranie (Dulab, Teheran, Meszhed, Ahwaz, Isfahan), Uzbekistanie (wymiana tablic z inskrypcjami na 8 polskich cmentarzach wojennych żołnierzy armii gen. Andersa i cywilnych uchodźców: Guzar, Jangijol, Kitab, Karmana miasto, Karmana stacja, Szahrisabz, Olmazor 1, Olmazor 2), sfinansowany został remont (po dewastacji w styczniu 2017 r.) Polskiego Cmentarza Wojennego ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz ukraińskiej części Memoriału w Bykowni koło Kijowa, a także we współpracy z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym w Szczecinie, wykonane zostały prace archeologiczno-ekshumacyjne na Łotwie w Katymiołce (żołnierze z 1920 r.) i chutorze Taurkali (prawdopodobnie żołnierze carscy) oraz we Francji, w le Crotoy (NN żołnierz polski z II wojny światowej).

Bezpośrednio z funduszy MKiDN finansowana jest również , m.in. opieka nad polskimi cmentarzami wojennymi w Uzbekistanie, Kazachstanie i Kirgistanie, nad trzema nekropoliami we Włoszech (Monte Cassino, Loreto, Bolonia) oraz cmentarzem w Bejrucie w Libanie. Dotacje z Programu MKiDN pozwalają na otoczenie stałą opieką cmentarzy wojennych na Ukrainie: Obrońców Lwowa (Orląt Lwowskich) i Górki Powstańczej na Cmentarzu Łyczakowskim, nekropolii w Zadwórzu i Mościskach (beneficjent: Fundacja Wolność i Demokracja), cmentarzy legionowych (beneficjent: ZHP Chorągiew Łódzka); a także cmentarzy w Iranie – Teheran, Bandar Anzali, Isfahan, Maszhad, Ahwaz (beneficjent: Armenian Foundation). Z kolei Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie rozpoczęła kompleksowy projekt inwentaryzacji polskich Miejsc Pamięci i grobów wojennych w Niemczech.

Uroczystości związane z Miejscami Pamięci Narodowej za granicą: Fundusze MKiDN pozwoliły również na dofinansowanie uroczystości związanych z Miejscami Pamięci Narodowej za granicą. W 2017 r. były to m.in.: obchody rocznicowe na polskiej części memoriału ponarskiego pod Wilnem, pochówek na cmentarzu w Ławkiesach (Laucesa, Łotwa) polskich żołnierzy poległych w 1920 r., ekshumowanych w 2017 r.; rocznica wyzwolenia Bredy przez 1 Dywizję Pancerną gen. Stanisława Maczka; poświęcenie w kościele w Czerniowcach odnowionej krypty z pochówkiem legionistów polskich, hallerczyków poległych w latach 1914-1918; uroczystości rocznicowe na polskim cmentarzach wojennym z 1920 r. w Dytiatynie i Zadwórzu; na mogile Polaków wymordowanych przez Galizisches SS Freiwilligen Regiment 4. w 1944 r. w Hucie Pieniackiej; na mogile inteligencji polskiej wymordowanej przez Niemców w 1941 r. w Stanisławowie-Czarnym Lesie (obecnie przedmieścia Iwano Frankiwska), a także uroczystości rocznicowe na cmentarzu w Katyniu i na lotnisku w Smoleńsku oraz w Bykowni, w piątą rocznicę otwarcia Polskiego Cmentarza Wojennego i 80 rocznicę rozpoczęcia tzw. operacji polskiej NKWD, której ofiarami byli Polacy będący obywatelami ZSRS.

Kresy24.pl/ na podstawie mkidn.gov.pl (HHG)