Polskie Radio na Kresach

Na wschodnich rubieżach II Rzeczpospolitej nadawało kilka stacji radiowych. Audycje cieszyły się ogromną popularnością wśród mieszkańców Kresów, ale twórcy Polskiego Radia mieli świadomość misji jaka przed nimi stanęła.

Magazym „Antena” w 1936 roku pisał: „Radio jest jednym z najwspanialszych wynalazków ludzkości. Jest wielką siłą, której głównym celem jest jednoczenie narodów”.

Już od początku lat 20-tych, władze polskie skoncentrowały się na rozwoju infrastruktury nadawczej. W kwietniu 1926 roku rozpoczęła nadawanie oficjalna stacja nadawcza Polskiego Radia w Warszawie. 15 stycznia 1928 uruchomiono stację nadawczą w Wilnie,  dwa lata później, 15 stycznia 1930 rozpoczęła nadawanie stacja we Lwowie. W 1931 roku w Raszynie zbudowano jedną z najsilniejszych stacji radiowych w Europie, która pokrywała swoim zasięgiem prawie całe terytorium kraju. 1 lipca 1938 ruszyła radiostacja w Baranowiczach.

Początkowo polscy słuchacze mogli wysłuchać tylko kilku audycji w godzinach wieczornych, ale już od 1930 roku nadawano przez cały dzień.

Wiele uwagi przywiązywano do rozwoju stacji radiowych we wschodnich województwach RP, w tym w Zachodniej Białorusi – pisze Igor Milelnikau w Nowym Czasie . W Warszawie zdawano sobie sprawę, że tereny te zamieszkuje w przeważającej większości ludność wiejska, dlatego bardzo dbano, by programy były dostosowane tematycznie dla miasta i wsi.

Pierwszym dyrektorem Polskiego Radia w Wilnie został Witold Gulewicz. Co proponował swoim słuchaczom? Oczywiście przeważała muzyka. Jednym z najbardziej popularnych programów był “Koncert życzeń”. Za 1 złotówkę każdy mógł zamówić ulubioną piosenkę i wysłuchać jej na antenie. Nadawano na żywo koncerty z Warszawskiej Filharmonii, i z mediolańskiej La Scali.

Dla wiejskiego audytorium, radio wileńskie proponowało „Historię tańca”, „Wieczorki przy mikrofonie”, program „W muzycznym domu”. Słuchano kresowych zespołów muzycznych tj.„Kaskada”, „Uciecha”. Jednym słowem muzyka ludowa, w tym również białoruska.

Dużo miejsca poświęcano audycjom o charakterze humorystycznym, np. „Wileńska Kukułka”. Spore audytorium przyciągała przed radioodbiorniki seria  „Niesmiertelne książki”, w której spikerzy odczytywali utwory literackie.W połowie lat 30-tych, wileńskie radio zaczęło nadawać „Radio przy mikrofonie”, audycję, w której dominowały tematy historyczne. W audycjach radiowych, szczególnie tych z końca lat 30 –tych, kiedy Polska stanęła na progu wojny z III Rzeszą, programy o tematyce patriotycznej emitowane były z dużą częstotliwością. Wśród nich wymienić należy; „Echa przeszłości”, „Stare i nowe Wilno” opowiadające o walce Królestwa Polskiego i I Rzeczpospolitej o swoją niezależność.

Wiele uwagi poświęcono edukacji młodego pokolenia. Należy podkreślić, że jeśli w miastach zachodniej Białorusi, dzieci miały już możliwość słuchania radia w domach, o tyle na wsi odbiorniki radiowe znajdowały się głównie w szkołach. Radio wileńskie wychodząc naprzeciw oczekiwaniom najmłodszego audytorium, w taki sposób układało ramówkę, aby ulubione programy radiowe nadawane były w godzinach lekcyjnych.

Tak więc, na przykład, bardzo popularny był program pt: ”Starzy i młodzi”, podczas którego starsi prowadzili dyskusję z dziećmi i młodzieżą. Poruszane były wówczas różne istotne tematy społeczne. Ponadto radio Wilno szukało utalentowanych spikerów wśród zwykłych słuchaczy. Na przykład, w programie „Sami sobie” ludzie mogli za pośrednictwem anteny wyrażać swoje przemyślenia, sugestie, pozdrowić krewnych lub przyjaciół. Funkcjonowało wówczas mnóstwo programów edukacyjnych realizowanych we współpracy z Ministerstwem Edukacji.

Północno- wschodnie województwa (wileńskie, nowogródzkie, poleskie) były to głównie regiony rolnicze, co znalazło również odzwierciedlenie w eterze. PR w Wilnie przygotowywało program poświęcone analizie ogólnopolskiego rynku produkcji rolnej. W każdy piątek, wspólnie z Wileńską Izbą Rolniczą dziennikarze przygotowywali programy dla właścicieli ziemskich.

Ale nie zapomnieli redaktorzy, że słuchaczami radia wileńskiego jest ludność zamieszkująca tereny przygraniczne. W każdą ostatnią sobotę miesiąca emitowano program „Sobota KOP-u”, w której informowano o tym, co dzieje się na polsko – sowieckiej granicy. Były tam też doniesienia o życiu polskich funkcjonariuszy Korpusy Ochrony Pogranicza z Kresów. Wreszcie, w każdą niedzielę transmitowane były msze święte z wileńskich kościołów.

W 1937 roku w poleskim miasteczku rozpoczęła się budowa drugiej radiostacji. Wkrótce w Baranowiczach wzniesiono dwa maszty, a 1 lipca 1938 roku rozpoczęto nadawanie. Sygnał radiowy był dostępny w promieniu 120 km od nadajnika, co pozwalało na pokrycie większości województwa nowogródzkiego i północnej części poleskiego, aż do granicy.

Jedynym dyrektorem w historii rozgłośni baranowickiej był Zbigniew Cis-Bankiewicz, pracujący także jako spiker. Spikerami stacji byli także Maryla Konzalówna i Stefan Sojecki, a technikami inż. Jerzy Foltański, inż. Roman Rogiński, inż. Borys Niewiadomski, inż. Teofil Terlecki i inż. Adam Twaróg.

Wśród programów baranowickiej rozgłośni popularnością cieszyły się „Wiadomości rolnicze”, w którym szczegółowo omawiane były zagadnienia dotyczące obszaru trzech województw, a także seria „Nasze wioski i miasta”, w których przybliżano historię miejscowości położonych na dzisiejszej Zachodniej Białorusi i Ukrainie. Nieco ponad rok od rozpoczęci nadawania stacji w Baranowiczach rozpoczęła się II wojna światowa. Niemcy próbowali zniszczyć wszystkie punkty strategiczne w naszym kraju. Na szczęście budynek radiowy ocalał z nalotów  Luftwaffe, które w Baranowiczach trwały  w dniach 14–16 września. 17 września do Baranowicz wkroczyła Armia Czerwona.

Rozpoczął się wyzwoleńczy pochód krasnoarmiejsców na Zachodnią Białoruś, który zakończył się przyłączeniem tych ziem do Związku Radzieckiego. Rozgłośnie Polskiego Radia w Wilnie i Baranowiczach stały się rozgłośniami radzieckimi, ale nie na długo. W czerwcu 1941 roku Niemcy zaatakowały ZSRR, Białoruś została zajęta przez Wehrmacht. Cofając się w 1944 r. z Baranowicz, Niemcy wysadzili dwie polskie wieże radiowe, ale budynek przetrwał i zachował się do dnia dzisiejszego. Po wojnie, na wniosek władz PRL, nadajnik radiowy z Baranowicz został przekazany Polsce i przeniesiony do Raszyna.

Obecnie budynki biurowe są wykorzystywane przez telewizję białoruską.

Kresy24.pl za novychas.info