W 1956 r., na mocy porozumienia pomiędzy Chruszczowem a Gomułką, w sowieckim punkcie repatriacyjnym Poćma w Republice Mordowii, znalazło się 180 polskich łagierników, którzy po długim oczekiwaniu byli zwalniani do domów.
Władze sowieckie nie zawsze zgadzały się na powrót do Polski kresowych Polaków. Świadczy o tym casus Franciszka Grygorcewicza z Nalibok i Anoniego Rymszy „Maks”. Ten drugi wrócił do kraju, pierwszy musiał pozostać w granicach ZSRR.
„Po spotkaniu z ministrem Republiki Mordwińskiej wypłacono łagiernikom po 100 rubli i umożliwiono zakup papierosów i machorki”.
Na fotografii widać grupę w miarę dobrze ubranych i nieźle wyglądających mężczyzn, co spowodowała swego rodzaju wielomiesięczna kwarantanna. Na takiej podstawie nikt by dzisiaj nie powiedział, że przeszli katorgę i uniknęli śmierci.
Pierwszy z lewej siedzi Franciszek Grygorcewicz s. Edwarda, rocznik 1916 z Nalibok pow. Wołożyn woj. Nowogródzkie, skazany za zbrojny opór władzy sowieckiej. Przeszedł kopalnie Kazachstanu.
Trzeci z brodą prawdopodobnie Antoni Rymsza „Maks”, rocznik 1914, dca 3. Wileńskiej Brygady „Łupaszki”, skazany na k.s., którą zamieniono na 25 lat łagrów. Przeżył kopalnie Kołymy.
W białej koszuli prawdopodobnie Aleksander Aleksandrowicz s. Wincentego, rocznik 1916 z powiatu lidzkiego – „widoczne oznakowanie jego głowy i czoła” – działacz opozycyjnej sieci handlowej i organizacji sieci kołchozów.
Stoi prawdopodobnie Józef Kasprzycki vel Konstanty Kasperowicz syn b. wójta gminy Szemetowo, ur. 1922 r.,”brunet z pofalowanymi włosami i charakterystycznym dołkiem na brodzie”. Walczył w AK na Wileńszczyźnie.
Fotografię udostępniła Maria Chilicka b. mieszkanka Nalibok.
Wykorzystano książkę „Więzień Kołymy” Jana Stanisława Smalewskiego, Wydawnictwo MIREKI, 2014.
Wikipedia: „Mordowia położona jest we wschodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej, Zachodnie obszary republiki znajdują się w obrębie Niziny Ocko – Dońskiej. Część środkowa i wschodnia położone są w obrębie Wyżyny Nadwołżańskiej”.
Stanisław Karlik
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!