Dla mnie, jako dla członka Rady muzeum „Siedziba Niemcewiczów” stało się sprawą honoru odnaleźć w Państwowym archiwum obwodu brzeskiego dokumenty dotyczące przedstawicieli słynnego rodu Ursyn-Niemcewiczów. – I poszczęściło mi się! Poniżej chcę opowiedzieć o pierwszym prezydencie miasta Brześć.
Jan Ursyn Niemcewicz był zaangażowany w działalność społeczną jeszcze przed I wojną światową. W okresie od 1909 do 1915 roku on oraz jego brat Roman Ursyn Niemcewicz byli honorowymi członkami Rady Opiekuńczej ochronek dla dzieci guberni grodzieńskiej. W 1911 roku oraz w latach 1914-1915 Jan pełni funkcję sędziego honorowego ujezdu brzeskiego. W 1915 roku – prezes brzeskiego Towarzystwa Rolniczego. Dużo czasu i uwagi poświęcał przy tym stadninie koni w Skokach, kontynuując dzieło swojego ojca.
Podanie Jana Ursyn Niemcewicza do Starostwa o pozwolenie na wyjazd
Podczas I wojny światowej Jan Ursyn Niemcewicz razem z rodziną przebywał na emigracji. Do Skoków powraca po zakończeniu wojny. Po wojnie na nowo też odradza się tam życie społeczne. W lutym 1919 roku, od razu po wkroczeniu do Brześcia jednostek Wojska Polskiego, utworzono brzeski magistrat. Pierwszym burmistrzem Brześcia został minowany przez dowództwo wojskowe Władysław Wiśniewski, znany jako działacz społeczny i fotograf. Natomiast już na jesieni, we wrześniu 1919 roku, odbyły się pierwsze wybory do Rady miasta, na których obrano 24 radnych. Pierwszym prezydentem miasta Brześć został obrany Jan Ursyn Niemcewicz.
W ciągu dwudziestolecia międzywojennego w okresie od 1919 do 1939 roku w Brześciu zmieniło się siedmiu prezydentów miasta. Działalność samorządu miejskiego została przerwana na krótko, w sierpniu 1919 roku na skutek zajęcia Brześcia przez wojska bolszewickie.
Analiza protokołów posiedzeń Rady miasta i magistratu świadczy, że szczególnie w pierwszym okresie, w latach 1919-1920, dominującym problemem było zabezpieczenie ludności w wyżywienie.
Na zaspokojenie nawet podstawowych potrzeb mieszkańców miasta potrzebne były znaczne środki finansowe. Otrzymywano je wówczas z budżetu państwa w postaci kredytów i różnych dotacji. Kwestie socjalne nie utraciły swojej aktualności i po wojnie polsko-bolszewickiej, kiedy nastąpił okres odbudowy zniszczonego przez wojny miasta i jego infrastruktury.
Naprawa i uruchomienie wodociągów i kanalizacji, oświetlenie uliczne i łączność, organizacja straży pożarnej, utworzenie funduszy socjalnych, szkolnictwo, opieka nad sierotami i najuboższymi, opieka medyczna i walka z epidemią tyfusu – to tylko przykładowy i krótki wykaz spraw, nad którymi pracował samorząd, i oczywiście – prezydent miasta.
Na tym stanowisku Jan Ursyn Niemcewicz przebywał od 13 listopada 1919 do 6 grudnia 1922 roku. W okresie jego prezydentury, w styczniu 1922 roku na jednym z posiedzeń Rady rozpatrywano zmianę nazwy miasta z „Brześć Litewski” na „Brześć nad Bugiem”. Pierwotnie decyzja taka została uchwalona jeszcze 13 listopada 1919 roku, lecz nie było umocowania prawnego – nastąpiło to później.
Jest jeszcze jeden ciekawy fakt z życiorysu Niemcewicza: Będąc już prezydentem miasta, składał on podanie do Starostwa powiatowego z prośbą o potwierdzenie obywatelstwa polskiego. W dokumentach tych opisuje on swoją rodzinę i majątek w Skokach, nie pomijając oczywiście swojego pokrewieństwa z Julianem Ursynem Niemcewiczem, znamienitym polskim dramaturgiem, powieściopisarzem, poetą, historykiem i kronikarzem.
Jan Ursyn Niemcewicz zmarł w 1933 roku i został pochowany w krypcie rodowej w Skokach, która niestety, w okresie po II wojnie światowej została rozgrabiona i zdewastowana, a kościół zburzony. Obecnie na katolickim cmentarzu przy ul. Puszkińskiej w Brześciu zachował się tylko pomnik na grobie rodziców Jana Ursyn Niemcewicza.
Dokument tożsamości Jana Ursyn Niemcewicza
Dokumenty dotyczące przedstawicieli rodziny Niemcewiczów w Państwowym Archiwum w Brześciu napotykałem też i wcześniej. Tym razem jednak jest to przypadek szczególny – bo z fotografią! Spodziewam się, że twarz tego człowieka ciekawie będzie zobaczyć i czytelnikom „Ech Polesia”, i też osobom zwiedzającym muzeum w Skokach oraz wszystkim pasjonatom historii ziemi brzeskiej. Przecież Jan Ursyn Niemcewicz z pewnością jest wybitną postacią historyczną, przedstawicielem słynnego rodu, który służył ludziom i wiele zrobił, i dla nich i dla naszego miasta.
IWAN CZAJCZYC/ Echa Polesia
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!