Pierwsza kobieta generał

Zajmująca się wywiadem Maria Wittek pseudonim „Mira” zebrała informacje, które przyczyniły się do podjęcia przez Józefa Piłsudskiego decyzji o ofensywie kijowskiej.

Maria Wittek urodziła się w 1899 roku w Trębkach pod Gostyninem w rodzinie młynarza, zaangażowanego członka Polskiej Partii Socjalistycznej. Dzieciństwo i młodość spędziła w Winnicy, a następnie w Kijowie, dokąd przeniosła się jej rodzina ze względu na niepodległościową działalność ojca. Była typową przedstawicielką młodej polskiej inteligencji, wychowanej w duchu patriotycznym, w tradycjach I Rzeczypospolitej i powstań narodowych.

Od 12 roku życia brała udział w polskim szkolnym kółku samokształceniowym, a następnie wstą- piła do III Polskiej Drużyny Harcerskiej, której specjalnością były prace wywiadowcze. W 1917 roku została zaprzysiężona w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), konspiracyjnej polskiej organizacji niepodległościowej powołanej w 1914 roku przez Józefa Piłsudskiego. W czasie służby w POW ukończyła kurs wywiadowczy i szkołę podoficerską.

W 1917 roku rozpoczęła też studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Kijowskiego (była pierwszą studentką w historii uczelni). W 1919 roku uniknęła aresztowania przez bolszewików, którzy rozbili zebranie Komendy Okręgu POW, i objęła kierownictwo Wydziału Wojskowego KO. To stanowisko piastowała do grudnia 1919 roku, do czasu przedostania się do Polski. Była jedną z nielicznych kobiet, spośród znacznej ich liczby zaangażowanych w POW, która pełniła w niej tak wysoką funkcję, wykazując się przy tym ogromną odwagą i determinacją.

Podobno bolszewicy wyznaczyli za nią nagrodę w złocie równą wadze jej ciała. Jej działalność, a zwłaszcza uzyskane przez nią informacje wywiadowcze przyczyniły się m.in. do podjęcia przez Józefa Piłsudskiego decyzji o ofensywie kijowskiej, a następnie do jej sukcesu. Po przyjeździe do Polski Maria Wittek nadal pełniła służbę w wojsku, biorąc udział w walkach z Armią Czerwoną w Galicji, za które została odznaczona najwyższym polskim odznaczeniem wojskowym – krzyżem Virtuti Militari.

Po wojnie polsko-bolszewickiej zajmowała się przede wszystkim sprawami przysposobienia wojskowego kobiet. Ukończyła szkołę podchorążych, uzyskując nominację oficerską. Po zamachu majowym objęła funkcję komendantki naczelnej Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Po ataku Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku stanęła na czele Kobiecych Batalionów Pomocniczej Służby Wojskowej jako komendantka główna.

Brała udział w obronie Lwowa, a następnie wstąpiła do powstałej z inicjatywy gen. Tadeusza Karaszewicza-Tokarzewskiego konspiracyjnej Służby Zwycięstwu Polski (potem Związku Walki Zbrojnej, a od 1942 roku Armii Krajowej), obejmując stanowisko komendantki Pomocniczej Służby Kobiet, przemianowanej następnie na Wojskową Służbę Kobiet. Wzięła udział w powstaniu warszawskim, kontynuowała pracę konspiracyjną w Armii Krajowej i powołanej w jej miejsce Organizacji „Nie”.

Po zakończeniu wojny wznowiła działalność w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet. W 1949 roku została aresztowana. Zwolniona po 6 miesiącach, pracowała jako kioskarka. Po przejściu na emeryturę zajmowała się upamiętnieniem dzia- łalności polskich kobiet w walce o niepodległość. Kiedy w Polsce upadł komunizm, prezydent Lech Wałęsa mianował ją w 1991 roku generałem brygady. Zmarła 19 kwietnia 1997 roku i została pochowana na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Słowo Polskie, Maj 2015 nr 5 (34) – Słowo Polskie, fot:.1wrzesnia39.pl

dobór materiałów dr hab. Tadeusz Paweł Rutkowski, Michał Zarychta