Nigdy więcej kremlowskiej zarazy! 25 lat temu zlikwidowano Układ Warszawski

IInwazja wojsk Układu Warszawskiego. Przed główną siedzibą radia. Praga, Czechosłowacja. Sierpień 1968. Fot. Josef Koudelka / Magnum Photos

1 lipca 1991 prezydenci Czechosłowacji, Polski, Bułgarii i Rumunii i premier Węgier w Pradze protokół o uznaniu Układu Warszawskiego za nieistniejący. Ze strony ZSRS dokument sygnował wiceprezydent.

Likwidacja Układu Warszawskiego wynikała ze zmian ustrojowych w krajach Europy Wschodniej.

Sojusz utworzyło 14 maja 1955 r. osiem państw komunistycznych Europy Środkowej i Wschodniej. Jego oficjalna nazwa brzmiała: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej. Powstał z inicjatywy ZSRS jako odpowiedź na powstanie NATO i „imperialistyczne zagrożenie” ze strony USA i Europy Zachodniej.

Układ został podpisany w Warszawie (stąd nazwa „Warszawski”) przez przywódców Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRS. Ratyfikowano go we wrześniu tego samego roku. Miał funkcjonować przez 20 lat, a następnie być przedłużany co 10 lat. Państwa wchodzące w jego skład były całkowicie podporządkowane ZSRS pod względem politycznym i militarnym.

Dowództwo sojuszu mieściło się w Moskwie, a Zjednoczonymi Siłami Zbrojnymi kierował wiceminister obrony ZSRS. Dowództwa armii państw układu podlegały X Zarządowi Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej, który pełnił funkcję Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych. W skład tych sił wchodziły kontyngenty sił zbrojnych poszczególnych państw. Ich wielkość ustalano na podstawie dwustronnych umów między ZSRS a rządami państw stowarzyszonych.

Układ Warszawski skompromitował się brutalną ingerencją w sprawy wewnętrzne krajów członkowskich – w Czechosłowacji i na Węgrzech. Po wypowiedzeniu przez węgierski rząd Imre Nagya 1 listopada 1956 członkostwa w Układzie Warszawskim armia sowiecka wkroczyła do tego kraju. Z kolei operacja „Dunaj” przeprowadzona w 1968 roku w Czechosłowacji była reakcją Kremla na Praską Wiosnę, która niosła ze sobą reformy społeczne, ekonomiczne i polityczne.

Ujawnione po rozpadzie bloku wschodniego dokumenty pokazały prawdziwy charakter Układu, którego plany zakładały atak na Europę Zachodnią. Wojsku Polskiemu wyznaczono w tym ataku zadanie opanowania duńskich cieśnin na Bałtyku. Część tych planów ujawnił NATO płk Ryszard Kukliński.

25 lutego 1991 roku w Budapeszcie została podpisana umowa o zakończeniu współpracy wojskowej państw sojuszu, a 1 lipca 1991 roku w Pradze ostatecznie zlikwidowano Układ Warszawski.

Kresy24.pl/archiwum Kresy24, dzieje.pl (PAP), polskieradio.pl

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: