Fot. Instytut Polski w Wilnie
We wtorek 26 września 2023 r. odbędzie się uroczystość „Od ocalenia do upamiętnienia” – przyznania Krzyża Ratowania Ginących osobom, które w czasie Holokaustu z narażeniem życia ratowały Żydów. Wśród pośmiertnie odznaczonych znajdą się dr Jerzy Orda – znany i ceniony polski historyk, archiwista i działacz społeczny, Janina Zagałowa – historyk sztuki, w czasie wojny członkini polskiej konspiracji oraz rodzina Kukolewskich.
Krzyż Ratowania Ginących został ustanowiony na Litwie w roku 1930 i był przyznawany do roku 1940. Przeznaczony był do nagradzania policjantów, strażaków i innych Litwinów ratujących życie innych obywateli tego kraju poza jego granicami. Odznaczono nim 46 obywateli litewskich. Odznaczenie zostało zlikwidowane po zajęciu Litwy przez Związek Sowiecki. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę w roku 1991 odznaczenie zostało odnowione w niemal identycznej formie i jest nadawane przez prezydenta kraju.
W latach międzywojennych odznaczenie było produkowane przez paryską firmę medalierską Arthus Bertrand. Obecnie jest wytwarzane w Wilnie przez firmę „Gurtana”.
Litewski Krzyż Ratowania Ginących
Fot. Wikipedia – domena publiczna
Z okazji przyznania odznaczeń Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego (ul. Naugarduko 10, Wilno) zaprasza na projekcję filmu „Jerzy Orda. Anarchista w duchu św. Augustyna” oraz dyskusję, w której wezmą udział: Wojciech Zagała – syn Janiny Zagałowej, Paweł Zienowicz – syn ocalonego Wilhelma Zienowicza (ur. jako Wilinke Fink) oraz Danutė Selčinskaja – kierownik projektu upamiętnienia ratujących Żydów, Ilona Lewandowska – historyk, autorka scenariusza filmu „Jerzy Orda. Anarchista w duchu św. Augustyna”.
Dyskusję poprowadzi Jolanta Kryževičienė z Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego. Początek o godz. 18:00. Wstęp wolny.
Znakomity historyk kultury, archiwista i żarliwy działacz społeczny Jerzy Orda był określany przez Mu współczesnych jako: „Wilnianin z wyboru”, „humanista integralny” czy „człowiek paradoksu”, choć On sam zwykł czasem o sobie mówić, iż jest „anarchistą w duchu św. Augustyna”, a św. Augustyn ten anarchizm zamknął w bardzo krótkiej zasadzie: „Kochaj i rób co chcesz”.
Jak informuje Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie”, współproducent dokumentu:
„Jerzy Orda urodził się 20 marca 1905 r. w Nowoszycach pod Pińskiem. Pochodził z rodziny ziemiańskiej, głęboko zakorzenionej w tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego. Więzy pokrewieństwa łączyły go z Napoleonem Ordą, akwarelistą i rysownikiem, oraz z rodem Giedroyciów. Rodzina od strony matki pochodziła z Galicji, a jego dziadkiem był wybitny historyk Stanisław Smolka. Do Wilna przyjechał w 1926 roku by kontynuować studia historyczne na Uniwersytecie Stefana Batorego. Miasto, jego barokowa architektura i niepowtarzalny charakter zafascynowały go tak bardzo, że pozostał mu wierny niezależnie od bardzo burzliwych wydarzeń II wojny światowej i trwającej dziesięciolecia sowieckiej okupacji.
Świetnie wykształcony historyk był nie tylko skarbnicą wiedzy o zasobach wileńskich archiwów, ale również – a może przede wszystkim – człowiekiem o wyjątkowych cechach osobowości. Niemal całe życie Orda konfrontował się z autorytaryzmem bądź totalitaryzmami. W tak trudnych czasach potrafił zawsze obronić swoją niezależność, działać zgodnie z nakazami sumienia, choć płacił za to ogromną cenę. Czasem głośno protestując, czasem cicho, lecz stanowczo stojąc przy swoim, pozostawał wiernym prawdzie…“.
Jerzy Orda zmarł 8 czerwca 1972 r. w Wilnie i pochowany został na Cmentarzu Stara Rossa.
Organizator: Muzeum Historii Żydów im. Gaona Wileńskiego.
Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie, Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” im. Jana Olszewskiego, Ketvirta Versija.
RES
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!