Pododdział z Flotylli Pińskiej w czasie defilady, Pińsk, lata 30. XX wieku
Fot. zbiory autora
Flotylla powstała w kwietnia 1919 roku, gdy dowództwo Wojska Polskiego zorganizowało z trzech kutrów oddział morski na Prypeci. W 1922 roku główną bazą flotylli został Pińsk. W mieście zbudowano Komendę Portu Wojennego, koszary, magazyny i hangary. Zakładano, że w przypadku wojny będzie liczyła około 50 okrętów bojowych i 2200 marynarzy.
W sierpniu 1939 roku ta formacja Marynarki Wojennej liczyła 40 okrętów bojowych i 50 okrętów pomocniczych, a w czasie mobilizacji uzupełniały ją rekwirowane statki cywilne. Flotyllą dowodził kmdr Witold Zajączkowski, a dowództwo dysponowało okrętem sztabowym „Admirał Sierpinek” oraz okrętem sanitarnym „Generał Sosnkowski”.
W skład 1. dywizjonu pod dowództwem kpt. Mieczysława Sierkuczewskiego wchodził: okręt obrony przeciwlotniczej „Generał Sikorski”, monitory „Kraków” i „Wilno”, 3 kanonierki, 5 kutrów opancerzonych i 2 barki.
Kmdr ppor. Stefan Kamiński dowodził 2. Dywizjonem składającym się z: okrętu obrony przeciwlotniczej „Hetman Chodkiewicz”, monitorów „Horodyszcze” i „Warszawa”, 4 kutrów opancerzonych, 1 barki.
Dowódcą 3. dywizjonu był kpt. Bronisław Bończak, a w jego skład wchodził okręt dowódcy „Generał Szeptycki”, monitory „Pińsk” i „Toruń”, 4 kutry opancerzone, 2 kutry łącznikowe, barka.
Oddział minowo-gazowy pod dowództwem kpt. Narcyza Małuszyńskiego liczył 1 okręt i 7 trałowców.
Monitory rzeczne (widoczne m.in. „Warszawa” i „Toruń”) i statek uzbrojony „Generał Sikorski” w porcie wojennym w Pińsku
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Flotylla Rzeczna w Pińsku nie mogła wziąć udziału w walkach z Niemcami, pozostając na wschodnich terenach Rzeczypospolitej z zadaniem obrony tych rubieży. W przypadku agresji sowieckiej okręty miały „zamknąć” rzeki i osłaniać swoją artylerią działania polskiej piechoty na lądzie. 13 września 1939 roku pińscy marynarze dostali rozkaz zajęcia pozycji na Pinie i Kanale
Królewskim oraz zorganizowania tam obrony, a dwa dni później flotyllę podporządkowano dowódcy Okręgu Korpusu nr IX gen. bryg. Franciszkowi Kleebergowi. Z jego rozkazu flotylla miała bronić mostów na rzekach Pina, Strumień i Jasiołda.
Informacje o agresji sowieckiej dotarły do Pińska dopiero o godzinie 11:00 17 września. Sztab Flotylli Pińskiej próbował natychmiast nawiązać łączność ze wszystkimi swoimi okrętami, jednak na manewr było już za późno. W tej sytuacji generał Kleeberg rozkazał marynarzom zatopić okręty i wyjść na brzeg. Marynarzy flotylli znajdujący się w batalionach zapasowych flotylli w Pińsku podporządkowano dowódcy Brygady KOP „Polesie” płk. dypl. Tadeuszowi Różyckiemu-Kołodziejczykowi.
Jednocześnie załogi rozpoczęły zatapianie swoich jednostek. Niedaleko wsi Nyrcza zatopiono monitor „Pińsk”, a wieczorem monitor „Toruń”. Jego załogę zabrały dwa kutry opancerzone, które zostały zaatakowane przez sowieckie lotnictwo, ale polscy marynarze odparli atak ogniem z broni maszynowej. Oba kutry załogi zatopiły niedaleko wsi Stachowo, a marynarze udali się do Kamienia Koszyrskiego. 18 września 1939 roku koło wsi Osobowicze załoga wysadziła w powietrze monitor „Wilno”.
Płynące w kierunku ujścia rzeki Jasiołda polskie okręty osiadły na mieliźnie. Monitor „Kraków” 19 września skierował się do Kanału Królewskiego w celu przebicia się do Brześcia, jednak ze względu na fakt, że koryto rzeki przegradzał wysadzony most, 21 września załoga zatopiła ten okręt. 19 września 1939 roku doszło do walk między sowieckimi oddziałami, których zadaniem było zdobycie mostów, a polskimi kutrami opancerzonymi broniącymi przeprawy. Następnego dnia sowieckie czołgi wkroczyły do Pińska, a polscy marynarze wysadzili most nad Piną wraz z znajdującymi się na nim sowieckimi czołgami.
Marynarz Józef Malczewski tak wspominał to wydarzenie:
„Most w Pińsku miał zniszczyć mat Piotr Teodorski. Było już dość ciemno, lecz nie całkowicie. Staliśmy jak zwykle na moście. Ruch w mieście był dość duży i ożywiony. Jeździły samochody, jak i wozy konne. Wtem wpada zdenerwowany mat Teodorski. Krzyknął: «Wysadzajcie most, czołgi idą w kierunku niego. Ja jadę po dowódcę». Szybkim krokiem zeszliśmy z nasypu. Wchodząc do wnęki, po omacku odszukałem końcówki lontu prochowego. Poszukałem zapalarkę do zapalników i zrobiłem kilka lekkich obrotów dla pobudzenia elektromagnesów. Za chwilę poczuliśmy na sobie silny podmuch powietrza, a w uszach – ogromny szum”.
Most na rzece Pina w Pińsku, który 20 września 1939 r. wysadzili polscy marynarze
Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Do 22 września 1939 roku głównym miejscem koncentracji marynarzy Flotylli Pińskiej był Kamień Koszyrski. W czasie marszu polskie kolumny przez cały czas były atakowane przez sowieckie samoloty. 23 września, po kilku walkach z prosowieckimi dywersantami, marynarze z Pińska wkroczyli do wsi Kaczyn na Wołyniu.
Dwa dniu później marynarze ruszyli w stronę rzeki Bug, którą przekroczyli 27 września.
W czasie forsowania rzeki doszło do walki z sowieckimi czołgami, a w walce poległo 55 polskich marynarzy.
We Włodawie wszystkie pododdziały Flotylli Pińskiej połączono w III batalion 182. rezerwowego pułku piechoty Dywizji Piechoty „Kobryń”.
Sowieccy marynarze czyszczą działo na pokładzie zdobytego monitora rzecznego ORP „Kraków”, październik 1939 r.
Fot. Facebook
RTR
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!