• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 04 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Historia i Wspomnienia

Grodno… którego już nie ma

02 Maj 2014 Historia i Wspomnienia 1 comments

KOSZARY Z POCZ. XX W., ZOSTAŁY WYBURZONE W 2013 R.

KOSZARY Z POCZ. XX W., ZOSTAŁY WYBURZONE W 2013 R.

Lubimy słyszeć, gdy się mówi, że stare Grodno jest prawdziwym muzeum pod otwartym niebem. W pewnym stopniu to odpowiada rzeczywistości. Jednak eksponaty w muzeum trzeba nie tylko podziwiać. Należy również
dbać o zachowanie tych skarbów narodowych. Grodno jest znane z dużej ilości zabytków: to nie tylko stare kościoły, cerkwie, synagogi, także murowane oraz drewniane domki i pałacyki z XVIII – początku XX ww. jeszcze w dużej ilości zdobiące ulice w historycznym centrum miasta.

Historycy podliczyli, że w Grodnie zachowało się do dziś około 600 ciekawych z punktu widzenia architektury i historii budynków. Jest to największe skupisko zabudowy historycznej na całej Białorusi, ale jednocześnie jest tego bardzo mało w porównywaniu do Wilna, gdzie jest około 8 tysięcy starych domów, czy Pragi, liczącej prawie 30 tysięcy zabytków architektury. Chcę stanowczo podkreślić, że dbać o zachowanie sześciuset domów trzeba bardziej, aniżeli by tych zabytków było kilka tysięcy, strata nawet jednego jest już odczuwalna. Tak powinno być, lecz nasza rzeczywistość jest, niestety, inna. Co roku stare Grodno traci od 5 do 10 starych domów, a
to stanowi od jednego do dwóch procent od całej zabytkowej architektury miasta – przy liczbie sześciuset zabytków, to dla miasta ogromny uszczerbek.


okiennice

OKIENNICE W DOMU POCZĄTKU XX W. ROZEBRANO GO W 2013 R

W ciągu ostatnich stu lat Grodno przeżyło trzy potężne fale rujnowania.  22 czerwca 1941 roku w wyniku bombardowania miasta przez Luftwaffe zniszczono kilkaset domów na przedmieściu Zaniemeńskim, zabudowę dookoła Rynku Siennego i Placu Batorego, a także poszczególne domy po całym Grodnie. Spłonęły m.in.: pałace Radziwiłłów i Ogińskich, piętnastowieczny «Dwór Zamkowy » na rogu ulic Mostowej i Zamkowej, klasztor ss. Bernardynek.  Żadnego z tych zabytków nie odbudowano po wojnie. W latach 50- ych XX w. powstały na ich miejscu nowe budynki i całe dzielnice, w trakcie budownictwa których rozwalono nawet to, co ocalało w czasie wojny, na przykład Ratusz grodzieński oraz hotel «Europa». Druga fala rujnowania architektury miasta miała miejsce w latach 70.–80. ub.w. W czasach breżniewowskich państwo miało pieniądze na realizację wielkich projektów budowniczych i industrialnych, co skutkowało dla Grodna znacznymi stratami historycznej zabudowy. Wyburzono około dziesięciu domków z czasów Antoniego Tyzenhauza przy ulicy Elizy Orzeszkowej, całą dzielnicę w granicach ulic Socjalistycznej – Sowieckiej – Horodniczańskiej z karczmą z lat 70-ych XVIII w. W miejscu ostatniej powstał wielopiętrowy gmach urzędu obwodowego. Zasypano część doliny rzeki Horodniczanki i wybudowano nowy plac Lenina.


ZNIEKSZTAŁCENIE STAREGO DOMU PRZEZ ZNISZCZENIE STARYCH OKIENNIC I DRZWI W DOMU RYMARCZUKÓW PRZY ULICY BIELIŃSKIEGO

ZNIEKSZTAŁCENIE STAREGO DOMU PRZEZ ZNISZCZENIE STARYCH OKIENNIC I DRZWI W DOMU RYMARCZUKÓW
PRZY ULICY BIELIŃSKIEGO

Apogeum niszczenia tamych lat stało się wyburzenie w 1985 roku najstarszego na Białorusi dworca kolejowego. W latach 90. sytuacja zaczęła trochę się poprawiać. Wpisano centrum Grodna na listę zabytków, powstały placówki, odpowiedzialne za ochronę budynków zabytkowych, w urzędach miasta i obwodu wprowadzono etaty dla osób zajmujących się ochroną zabytków. Rozpracowany w tamtych latach miejski program «Spadčyna»
(«Spuścizna») przewidywał stopniowe odnowienie zabytkowej architektury miasta, w tym Fary Witoldowej. Wtedy, naprawdę, małoco zrujnowano. Ale, niestety, większych wydatków na konserwację zabytków budżet republiki nie był w stanie przekazać.

DOM BIEKLEMISZEWA Z LAT 30. XX W. PRZY OBECNEJ UL. OSTROWSKIEGO. WYBURZONO GO W 2012 R.

DOM BIEKLEMISZEWA Z LAT 30. XX W. PRZY OBECNEJ UL. OSTROWSKIEGO.
WYBURZONO GO W 2012 R.

Rozpoczynając od rekonstrukcji placu Sowieckiego (dawnego Rynku) w 2005 roku faktycznie można mówić o trzeciej fali rujnowania zabytków Grodna. Istnieje wiele przyczyn, dlaczego to się odbywa, ale trzeba zaznaczyć, że dzisiaj jesteśmy w sytuacji ekonomicznej bardzo podobnej do tej w latach 70., gdy państwo ładowało duże środki w budownictwo, a szczególnie w przemysł, było to robione przede wszystkim po to, by wysyłać do Moskwy raporty, pokazujące wzrost gospodarki, nie licząc się z realną korzyścią takich obiektów.  Jak i wówczas, w obecnej sytuacji politycznej, również nie mogą działać organizacje społeczne i pozarządowe, które byłyby w stanie wymusić na państwie przestrzeganie ustawodawstwa o zachowaniu dziedzictwa narodowego, kontrolować  proces jego wykonywania i efektywne uzupełnienie listę zabytków «nowymi» starymi budynkami, pomnikami architektury etc.

GANEK JUŻ PRZYZNACZONEGO DO WYBURZENIA DOMU PRZY UL. 1 MAJA

GANEK JUŻ PRZYZNACZONEGO DO WYBURZENIA DOMU PRZY UL. 1 MAJA

Nowa fala burzenia zabytków przyniosła niepowetowane straty. Zaczynając od roku 2005 wyburzono w Grodnie około czterdziestu starych domów. Wśród nich są budynki, będące na liście zabytków, także i te, o wpisanie których ubiegali się krajoznawcy i aktywiści społeczni. Wśród utraconego dziedzictwa są: najstarsza na Białorusi wozownia z czasów Antoniego Tyzenhauza, koszary z początku XX wieku przy ul. Pobiedy (buduje się tam obecnie hipermarket), dzielnice domów przy ulicy Gorkiego (tak zwana «Złota Górka») oraz przy ul. Podolnej. Po rekonstrukcji 2013 roku niejako przestała istnieć historyczna zabudowa na ulicy Budionnego. Prawie nic nie pozostało po zabytkach architektury przemysłowej Grodna. Zrujnowano budynki Kresowej Fabryki Pojazdów Motorowych (2005), młyna Kossowskiego (2007), elektrowni miejskiej (2009), fabryki ołówków (2013). Tę listę można kontynuować…

PIEKARNIA LUBBEGA NIE ISTNIEJE JUŻ OD 2008 R.

PIEKARNIA LUBBEGA NIE ISTNIEJE JUŻ OD 2008 R.

Warto zwrócić uwagę na niszczenie Nowego Światu – dzielnicy historycznego Grodna, powstałej w pierwszej połowie XX wieku. Nowy Świat to dzielnica pełna willi urzędników z czasów Imperium Rosyjskiego, a potem II Rzeczypospolitej. Mimo starań społeczności, Nowy Świat tak i nie trafi ł na listę zabytków i nie został uznany przez centrum Grodna, chociaż z pewnością do ostatniego czasu była to najbardziej zachowana zabytkowa dzielnica miasta, z wielką ilością zieleni i bez współczesnego bruku betonowego. Nowy Świat można było by przekształcić w dzielnicę kawiarń, niewielkich hoteli i tak zwanej turystyki «nostalgicznej».

Zaczynając od roku 2006 trwa zaplanowane niszczenie tej dzielnicy, w wyniku której powstanie dzielnica nowych domów dla bogatych grodnian. Miasto, oczywiście, na tym zarobi i o to chodzi urzędnikom. Ale dla starego Grodna to duża strata. Przez ostatnie lata na Nowym Świecie wyburzono: ciekawy budynek w stylu konstruktywizmu, gdzie znajdował się «Gorący Chleb» przy ulicy Gorkiego  (2006) i dom Bieklemiszewa przy ulicy Ostrowskiego (2012). Zniszczono też starą piekarnię Lubbega (2008), dom inżyniera Ostrowskiego (2013), dobudowano jeszcze dwa (!) piętra w domu, gdzie mieszkała, w latach 1922-1927, polska pisarka Zofi a Nałkowska,
całkiem zniekształcając historyczną kamienicę.

Prawdziwą plagą w starym Grodnie w ciągu ostatnich lat stało stawianie drzwi w miejscu okien w starych domach. Postawiono nawet nowe drzwi na miejscu okna w fasadzie byłego osiemnastowiecznego klasztoru Dominikanów przy ulicy Sowieckiej. To zniekształca architektoniczny wizerunek całego budynku. Niszczy się też stare okiennice i drzwi, zamieniając je na okna i drzwi plastikowe, skradziono po całym mieście bardzo dużo
starych krat okiennych i balkonowych, nie zostało prawie ani jednej starej bramy, które często były dziełem sztuki kowalskiej. Z każdym rokiem proces niszczenia zabytków przybiera na sile. Powstrzymać go mogłoby szczere zainteresowanie czynników urzędowych w zachowaniu spuścizny historycznej miasta i współpraca ze społecznością.

Ale póki co władze demonstrują tylko swoje prawo na monopol w rozumieniu tego, co może mieć status zabytku, a co nie. Przez to kosztowności historyczne giną i stare Grodno powoli umiera…

JAN PLEBANOWICZ- Magayzn Polski Nr 2/luty 2014

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Brak powiązanych wiadomości

Tagi: Breżniew budżet eksponaty granica Grodno hotel Jazdów klasztory na Kresach Kowalski Lenin Marczuk muzeum Ogiński Orzeszko Ostrowski pałace na Kresach PLEBANOWICZ pomnik proces Radziwiłł Tyzenhauz urzędnik Złota Górka
  • Tags
  • Breżniew
  • budżet
  • eksponaty
  • granica
  • Grodno
  • hotel
  • Jazdów
  • klasztory na Kresach
  • Kowalski
  • Lenin
  • Marczuk
  • muzeum
  • Ogiński
  • Orzeszko
  • Ostrowski
  • pałace na Kresach
  • PLEBANOWICZ
  • pomnik
  • proces
  • Radziwiłł
  • Tyzenhauz
  • urzędnik
  • Złota Górka

1 komentarz

  1. józef III
    7 sierpnia 2016 o 18:31 Odpowiedz ↓

    wielka szkoda !

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Łukaszenka chce, by dzień agresji ZSRR na Polskę był świętem narodowym Białorusi

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Najnowsze
03 Mar
Ukraina

Przewodniczący Rady Europejskiej: Unia Europejska zaostrzy politykę wobec Rosji

03 Mar
Ukraina

Zełenski zaprosił Bidena na uroczystości 30-lecia Niepodległości Ukrainy

03 Mar
Rosja

USA przedłużyły sankcje przeciwko Rosji za jej agresję na Ukrainę

03 Mar
Rosja

Była minister spraw zagranicznych Austrii, która tańczyła z Putinem, dostała pracę w rosyjskim koncernie Rosnieft

03 Mar
Azja i Zakaukazie

Kazachstan: Śmiertelne zatrucie środkiem owadobójczym

03 Mar
Historia i Wspomnienia

Wiktor Medwedczuk. Cień ZSRS i Putina na Ukrainie

03 Mar
Białoruś

„Bardzo złożony mechanizm”. Szef ukraińskiego MSZ o sankcjach wobec władz Białorusi

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja