Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego

„Chcę dać Wam możność rozwiązania spraw wewnętrznych narodowościowych i wyznaniowych tak, jak sami sobie życzyć będziecie bez jakiegokolwiek gwałtu lub nacisku ze strony Polski”.

21 kwietnia 1919 roku żołnierze Wojska Polskiego wyzwolili Wilno spod sowieckiej okupacji. Dzień później, 22 kwietnia, Józef Piłsudski zwrócił się z odezwą „Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”, proponując utworzenie wspólnego państwa, nawiązującego do tradycji unii Polski i Litwy. Spotkała się z entuzjazmem miejscowych Polaków.

Ostra Brama po wyzwoleniu Wilna/Z archiwum Narodowego Archiwum Cyfrowego

W odezwie Piłsudski pisał:

„Kraj Wasz od stukilkudziesięciu lat nie zna swobody, uciskany przez wrogą przemoc rosyjską, niemiecką, bolszewicką — przemoc, która nie pytając ludności, narzucała jej obce wzory postępowania, krępujące wolę, często łamiąc życie.

Ten stan ciągłej niewoli dobrze mi znany osobiście, jako urodzonemu na tej nieszczęśliwej ziemi raz nareszcie musi być zniesiony i raz wreszcie na tej ziemi jakby przez Boga zapomnianej musi zapanować swoboda i prawo wolnego, niczem nieskrępowanego wypowiedzenia się o dążeniach i potrzebach.

Wojsko Polskie, które ze sobą przyprowadziłem dla wyrzucenia panowania gwałtu i przemocy, dla zniesienia rządów krajem wbrew woli ludności — wojsko to niesie Wam wszystkim wolność i swobodę.

Chcę dać Wam możność rozwiązania spraw wewnętrznych narodowościowych i wyznaniowych tak, jak sami sobie życzyć będziecie bez jakiegokolwiek gwałtu lub nacisku ze strony Polski.

Dlatego to, pomimo że na Waszej ziemi grzmią jeszcze działa i krew się leje — nie wprowadzam Zarządu Wojskowego lecz cywilny, do którego powoływać będę ludzi miejscowych, synów tej ziemi.
Zadaniem tego Zarządu Cywilnego będzie:

1. Ułatwienie ludności wypowiedzenia się co do swego losu i potrzeb przez swobodnie wybranych przedstawicieli. Wybory te odbędą się na podstawie równego, tajnego, powszechnego, bezpośredniego, bez różnicy płci głosowania.
2. Danie potrzebującym pomocy w żywności, poparcie pracy wytwórczej, zapewnienie ładu i spokoju.
3. Otoczenie opieką wszystkich nie czyniąc różnicy z powodu wyznania lub narodowości.
   Na czele Zarządu postawiłem Jerzego Osmołowskiego, do którego bezpośrednio, lub do ludzi przez niego wyznaczonych zwracajcie się otwarcie i szczerze we wszelkiej potrzebie i sprawach, które Was bolą i obchodzą”. (Wilno, 22 kwietnia 1919)

„Żadnego porozumienia z rządem polskim nie ma i być nie może, dopóki Polska nie uzna Litwy w jej naturalnych granicach, dopóki Polacy nie zwrócą nam Wilna” – napisał wówczas Komitet Obrony Litwy na czele którego stał Antanas Smetona.

Odezwa Piłsudskiego spotkała się z atakiem nie tylko na Litwie, ale również w Warszawie – ze strony zwolenników inkorporacji ziem Litwy do Polski.  Negatywnie odniosła się do polskich planów federacyjnych także Ententa – były sprzeczne z jej dążeniem do przywrócenia powojennej równowagi poprzez odbudowę mocarstwowej Rosji.

Kresy24.pl

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: