Specjalny program filmowy towarzyszący wystawie malarstwa Aleksandry Waliszewskiej w Kownie

Instytut Polski w Wilnie zaprasza na specjalny program filmowy pt. „The Dark Arts”, towarzyszący wystawie „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”. Wystawa do obejrzenia w Narodowym Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa, zaś pokaz filmów w Centrum Filmowym „Romuva” w Kownie.

W czwartek 2 lutego 2023 roku w Narodowym Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa w Kownie (V. Putvinskio g. 55, Kaunas) została otwarta wystawa „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”. Wystawa składa się z ponad sto trzydziestu prac polskiej malarki i ponad osiemdziesięciu dzieł innych autorów, które nadają historyczną perspektywę jej wyjątkowej twórczości artystycznej.

Warto dodać, iż w ubiegłym roku (3 czerwca – 2 października) wystawa „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy” prezentowana była w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i cieszyła się ogromnym zainteresowaniem.

W swojej warszawskiej pracowni Aleksandra Waliszewska tworzy odważne i nastrojowe obrazy, które cieszą się uwagą szerokiej międzynarodowej publiczności – zarówno odwiedzających muzea i galerie, jak i bardzo licznych użytkowników Internetu. Tę niezwykłą moc oddziaływania można przypisać intrygującym historiom snutym przez artystkę w jej figuratywnych obrazach. Malarka sięga do wielu różnorodnych źródeł – powieści gotyckich, pogańskich mitologii czy motywów zapożyczonych ze średniowiecznych rękopisów. Znajdziemy tu spragnione krwi upiory, wampiry, opętane dziewczęta, rycerki na koniach i przybierające ludzkie cechy koty.

„Opowieści okrutne” to pierwszy tak przekrojowy pokaz prac Aleksandry Waliszewskiej. Na wystawie jej bogatą twórczość zestawiono z historycznymi dziełami innych artystów z Europy Wschodniej i krajów bałtyckich. Dzięki temu można spojrzeć w szerokim kontekście na zajmujące artystkę baśniowe motywy, apokaliptyczne scenariusze i przesiąknięte znaczeniami bałtosłowiańskie krajobrazy: lasy i mokradła, zagubione autostrady, ponure przedmieścia. Pracami Waliszewskiej wydaje się rządzić logika snów, a środkiem obrazowania jest metafora, która odnosi do pierwotnych emocji: miłości, pożądania i lęku przed śmiercią.

„Opowieści okrutne” są więc wyprawą zarówno w fantastyczne uniwersum wizualne prac artystki, jak i historię sztuki, zwłaszcza symbolizm z przełomu wieków. Symbolizm wyłonił się jako dekadencka odpowiedź na nadchodzący upadek dawnego porządku, przez co rezonuje z naszymi, pełnymi niepokojów, czasami wielkich zmian.

Jeżeli jakiś motyw spaja dwie dekady twórczości Waliszewskiej, to jest nim wszechobecna postać kota. Jej koty to nie zwykłe domowe mruczki. Wylegują się leniwie we wnętrzach stylizowanych na młodopolskie salony, palą papierosy, pochłonięte dyskusją, uczestniczą w bitwach, odprawiają krwawe rytuały. Koty to niejednoznaczni świadkowie tragedii i rozpaczy, stale obecni na jej płótnach. Bywają także potworami, a ich potworność – równie urzekająca, co niepokojąca – wabi patrzącego na graniczne terytorium między człowiekiem a zwierzęciem, między żywymi i umarłymi.

Syreny, kościotrupy, jaszczurze femmes fatales, zombie i inne zbłąkane dusze – las i mokradło w dorobku Waliszewskiej to pełna napięć, enigmatyczna przestrzeń, zamieszkiwana przez cały bestiariusz nadprzyrodzonych stworzeń, w której dochodzi do spotkania życia ze śmiercią. W twórczości bałtosłowiańskich symbolistów, jak u Waliszewskiej, w błotnistej mazi pragnienia stają się rzeczywistością…

Wystawie „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”, czynnej do 22 maja, towarzyszy bogaty program edukacyjny: spotkania, dyskusje, koncerty i zajęcia edukacyjne oraz specjalny program filmowy „The Dark Arts” w kowieńskim kinie „Romuva” (Kauno kino centras „Romuva”, Laisvės al. 54, Kaunas).

Program pokazu „The Dark Arts”:

• Piątek 10 marca 2023 r., godz. 18:00 – „Wilczyca”, reż. Marek Piestrak, prod.  Polska, 1983.

Znajdująca się na łożu śmierci kobieta rzuca klątwę na swojego męża: jeśli umrze będzie go nawiedzać zza grobu! Jej słowa są o tyle groźniejsze, że za życia, jak głosi plotka, „zadawała się z wilkami”. Czy klątwa okaże się silniejsza od śmierci?

Otwarcie cyklu połączone z prelekcją do filmu, wygłoszoną przez kuratora cyklu Tomasza Kolankiewicza. Spotkanie po polsku z tłumaczeniem na język litewski.

• Środa 29 marca 2023 r., godz. 18:00 – „Biały ren” („Valkoinen peura”), reż. Erik Bromberg, prod. Finlandia, 1952.

Młoda Saamka Pirita wychodzi za swojego ukochanego – pasterza reniferów Aslaka. Kiedy mężczyzna wyrusza ze swoim stadem n a wypas kobieta zaczyna coraz bardziej obawiać się samotności. Po pomoc zwraca się do lokalnego saamskiego szamana. Ma jej pomóc rozpalić na nowo namiętność Aslaka. Niestety jest to równoznaczne z przekształceniem Pirity w wampirzycę przyjmującą kształt białego rena.

• Środa 5 kwietnia 2023 r., godz. 18:00 – „Waleria i tydzień cudów” („Valerie a týden divů”), reż. Jaromil Jireš, prod. Czechosłowacja, 1972.

Walerii podczas snu skradzione zostają kolczyki. Czy dziewczynce uda się je odzyskać? I jaką rolę w całej historii odegrają matka i babka dziewczyny?

• Czwartek 20 kwietnia 2023 r., godz. 18:00 – „Leptirica”, reż. Đorđe Kadijević, prod. Jugosławia, 1973.

Młody Strahinja w obliczu niezgody na pojęcie za żonę córki wielkiego pana wyrusza w świat. Zatrzymuje się w zawiedzonym młynie. Jako nowy młynarz zmierzyć się będzie musiał z siłami nieczystymi! Czy wiejskiemu chłopakowi uda się w końcu połączyć z ukochaną?

• Wtorek 9 maja 2023 r., godz. 18:00 – „Córki dancingu”, reż. Agnieszka Smoczyńska, prod. Polska, 2015.

Brawurowy debiut fabularny Agnieszki Smoczyńskiej. Baśniowa wizja lat 80-tych XX wieku w PRL-u, świat dancingów i nocnych klubów, pachnących dymem papierosów i wódką. Do tej krainy trafiają dwie syreny, które szturmem podbijają warszawską scenę muzyczną. Jednak miejsce syren jest w wodzie, nie na lądzie. Czy uda im się pogodzić swoją zwierzęcą naturę z ludzkimi pragnieniami?

Po projekcji filmu Spotkanie z reżyserką Agnieszką Smoczyńską. Spotkanie po polsku z tłumaczeniem na język litewski.

Program filmowy – wybór Tomasza Kolankiewicza

Tomasz Kolankiewicz – filmoznawca i historyk filmu, wykładowca prowadzący prelekcje i rozmowy o filmie. Dyrektor Artystyczny Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, wykładowca Łódzkiej Szkoły Filmowej i Warszawskiej Szkoły Filmowej. Kurator filmowy współpracujący z telewizją, festiwalami filmowymi, Nowym Teatrem w Warszawie.

W malarstwie Aleksandry Waliszewskiej bardzo silnie obecny jest komponent narracyjny, artystka tworzy własne światy z pogranicza jawy i snu, rzeczywistości i nierealnego, inkorporując elementy różnych mitologii. Pod tym względem jej sztuka jest bliska kinu, które w swoim założeniu jest sztuką opowiadania i kreowania świata.

Program filmowy towarzyszący wystawie złożony jest z dzieł, które nie tyle odnoszą się do twórczości artystki, ile raczej wyrastają z tego samego pnia, zbliżone są do siebie w sposób intuicyjny. Z jednej strony w programie znalazły się filmy starsze, zarówno artystyczne, jak i gatunkowe, kino grozy i symboliczne artystyczne kino nowofalowe, z drugiej współczesne europejskie filmy czerpiące z tych samych źródeł, co twórczość Waliszewskiej: dzieła autorskie operujące na pograniczu horroru i baśni.

W prezentowanych filmach pojawiają się elementy krążące wokół dwóch głównych wątków: rytuałów przejścia głównie związanych z dorastaniem, przejściem z grupy młodych do dorosłych („Waleria i tydzień cudów”, „Córki dancingu”), małżeństwa i miłości romantycznej („Biały ren”, „Leptirica”) i śmierci z przejściem z grupy żywych do umarłych („Wilczyca”, „Leptirica”) oraz regionalnych wierzeń przedchrześcijańskich, realizowanych w formule folk horroru („Biały ren”, „Wilczyca”, „Leptirica”). Bardzo istotny jest też aspekt regionalny tych dzieł: jest tutaj zarówno basen morza Bałtyckiego, Finlandia, Polska oraz Europa Środkowa – Czechosłowacja i Polska, jak i Bałkany z byłą Jugosławią.

Bilety na przegląd filmowy pt. „The Dark Arts” dostępne na www.kcromuva.lt i w kasach kina „Romuva”. Po okazaniu biletu na wystawę „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy”, bilet na seans dostępny za połowę ceny! Po okazaniu biletu na seans, bilet na wystawę dostępny za połowę ceny!

Program filmowy „The Dark Arts”, towarzyszący wystawie „Opowieści okrutne. Aleksandra Waliszewska i symbolizm Wschodu i Północy” został przygotowany przez Instytut Adama Mickiewicza, Centrum Filmowe „Romuva”, Narodowe Muzeum Sztuki im. M.K. Čiurlionisa oraz Instytut Polski w Wilnie.

RES