81. rocznica okrutnej zbrodni na Polakach

Rodzina Jasionczaków z Woli Ostrowieckiej. Wszyscy zostali zamordowani przez UPA. Źródło: IPN

11 lipca 1943, to kulminacja Rzezi Wołyńskiej – tzw. Krwawa Niedziela. Dla tych, dla których cierpienie ofiar i prawda mają znaczenie nadrzędne, jest to Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP.

81 lat temu ukraińscy nacjonaliści dokonali ataku na polskich mieszkańców 150 miejscowości na Wołyniu. W sumie w latach 1943-45 na Wołyniu, Podolu i w Galicji Wschodniej zginęło co najmniej 100 tys. Polaków zamordowanych przez oddziały Ukraińskiej Armii Powstańczej i miejscową ludność ukraińską.

Rzeź Wołyńska jest jednym z najboleśniejszych wydarzeń w polsko-ukraińskiej historii. 11 lipca, w rocznicę „krwawej niedzieli” obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa na Wołyniu. Tego dnia w 1943 roku oddziały UPA przeprowadziły skoordynowane i brutalne uderzenie na zamieszkane przez polską ludność wioski, w tym na Polaków modlących się na niedzielnych mszach.

O świcie ukraińskie sotnie OUN-UPA działając z zaskoczenia zaatakowały 96 polskich wsi i osiedli polskich w powiatach kowelskim, horochowskim i włodzimierskim. Tego dnia zabito co najmniej kilka tysięcy Polaków, w tym kobiety, dzieci, starców, niemowlęta, często sadystycznie torturując.

Doszło do mordów w świątyniach m.in. w Porycku (dziś Pawliwka) i Kisielinie. Około 50 kościołów katolickich na Wołyniu zostało spalonych i zburzonych. Zbrodnie na Polakach dokonywane były niejednokrotnie z niebywałym okrucieństwem: ludzi palono żywcem, wrzucano do studni, używano siekier i wideł, wymyślnie torturowano ofiary przed śmiercią; gwałcono kobiety. Badacze obliczają, że tylko tego jednego dnia, 11 lipca, mogło zginąć ok. 8 tys. Polaków – głównie kobiet, dzieci i starców.

Akcja UPA była kulminacją trwającej już od początku 1943 r. fali mordowania i wypędzania Polaków z ich domów, w wyniku której na Wołyniu i w Galicji Wschodniej zginęło ok. 100 tys. Polaków. Sprawcami Zbrodni Wołyńskiej były Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów – frakcja Stepana Bandery, podporządkowana jej Ukraińska Powstańcza Armia oraz ludność ukraińska uczestnicząca w mordach polskich sąsiadów. OUN-UPA nazywała swoje działania „antypolską akcją”. To określenie ukrywało zamiar, jakim było wymordowanie i wypędzenie Polaków.

Za przeprowadzenie ludobójczej czystki etnicznej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej na polskiej ludności cywilnej bezpośrednią odpowiedzialność ponosi główny dowódca UPA, Roman Szuchewycz.

Określenie „Zbrodnia Wołyńska” dotyczy nie tylko masowych mordów dokonanych na terenach Wołynia, czyli byłego województwa wołyńskiego, ale także w województwach lwowskim, tarnopolskim i stanisławowskim (Galicja Wschodnia), a także w województwach lubelskim i poleskim.

W całym lipcu 1943 r. – pod hasłem „Śmierć Lachom” – wymordowano co najmniej 530 polskich miejscowości, wiele z nich zrównano z ziemią, a mieszkańców zgładzono niekiedy do ostatniego człowieka. Dokładnie liczbę pomordowanych trudno ustalić. Łączną liczbę polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa różne źródła naukowe szacują na 100 do 170 tys.

Szczególne nasilenie zbrodni nastąpiło 11 i 12 lipca 1943 r. Według szacunków prof. Grzegorza Motyki w monografii „Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947” zamordowano wówczas ok. 10-11 tysięcy Polaków w 150 miejscowościach w powiatach włodzimierskim, horochowskim, kowelskim oraz łuckim. Wykorzystano fakt gromadzenia się w niedzielę 11 lipca ludzi w kościołach. Doszło do mordów w świątyniach m.in. w Porycku (dziś Pawliwka) i Kisielinie. Około 50 kościołów katolickich na Wołyniu zostało spalonych i zburzonych. Zbrodni na Polakach dokonano w 1865 miejscach na Wołyniu. Największych masakr dokonano w Woli Ostrowieckiej, gdzie zamordowanych zostało 628 Polaków, w kolonii Gaj – 600, w Ostrówkach – 521, Kołodnie – 516.

„Okrutny charakter tej zbrodni został starannie zaplanowany przez jej organizatorów. Dokonanie mordów za pomocą siekier czy wideł było z jednej strony technicznie łatwiejsze, bo broni i amunicji UPA nie miała zbyt wiele. A z drugiej strony w ten sposób tworzono wrażenie, jakoby zbrodnie były efektem buntu zniewolonej ludności ukraińskiej wobec swoich polskich sąsiadów. Dzięki temu `przykrywano` zorganizowany charakter działań UPA” – mówił w rozmowie z PAP prof. Grzegorz Motyka.

Zbrodnie na Polakach dokonywane były niejednokrotnie z niebywałym okrucieństwem, palono żywcem, wrzucano do studni, używano siekier i wideł, wymyślnie torturowano ofiary przed śmiercią a także gwałcono kobiety.

Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej to święto ustanowione na mocy uchwały Sejmu RP z dnia 22 lipca 2016 r.
W uchwale przyjętej 22 lipca 2016 r. Sejm oddał hołd ofiarom mordów na obywatelach II Rzeczypospolitej (Polakach, Żydach, Ormianach, Czechach i przedstawicielach innych mniejszości narodowych), dokonywanych w latach 1943–1945 przez ukraińskich nacjonalistów z szeregów OUN, UPA, SS-Galizien i innych formacji. W ustawie wyrażono też wdzięczność wobec tzw. Sprawiedliwych Ukraińców, którzy odmawiali udziału w mordach i ratowali Polaków.

Instytut Pamięci Narodowej poinformował o wydarzeniach i inicjatywach w związku z 81. rocznicą Zbrodni Wołyńskiej
WARSZAWA
Główne uroczystości:
11 lipca 2024 r.  – współorganizacja uroczystości w Warszawie
Główny organizator: Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych
10.00 – Msza święta w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w intencji ofiar ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej oraz poległych, zmarłych i żyjących żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej;
11.30 – ceremonia złożenia wieńców i wiązanek kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza (Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego);
13.00 – wspólna modlitwa, apel pamięci połączony ze składaniem wiązanek przy Pomniku Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej na terenie województw południowo-wschodnich w latach 1942–1947 (Skwer Wołyński);
14.15 – ceremonia składania wieńców i wiązanek kwiatów przy Pomniku 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej (Skwer Wołyński);

Pozostałe wydarzenia:

10 lipca 2024 – Ocaleni z ludobójstwa – spotkanie z autorami. Edycja specjalna cyklu „Książki pełne historii”
11 lipca 2024, ok. godz. 11.00, Warszawa – zastępca dyrektora oddziału IPN w Warszawie Zbigniew Siedlewski wspólnie z przedstawicielem Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie złoży kwiaty pod tablicami upamiętniającymi Zbrodnię Wołyńską: w kościele dominikanów pw. św. Jacka przy ul. Freta 10, w Bazylice Archikatedralnej św. Jana Chrzciciela i na budynku Domu Polonii w Warszawie;
Ocalała z rzezi wołyńskiej – notacja Władysławy Kamińskiej na portalu opowiedziane.ipn.gov.pl
Instytut Pamięci Narodowej w Bydgoszczy
11 lipca 2024, godz. 17.00, Bydgoszcz – dyskusja na temat książki „Ocaleni z ludobójstwa. Wspomnienia Polaków z Wołynia”. Spotkanie w ramach cyklu spotkań „Czwartki z historią najnowszą” z udziałem autorów publikacji dr Joanny Karbarz-Wilińskiej i Bartosza Januszewskiego (siedziba Delegatury IPN w Bydgoszczy);
11 lipca 2024, Bydgoszcz – naczelnik Delegatury IPN w Bydgoszczy Edyta Cisewska złoży kwiaty pod Krzyżem Wołyńskim (kościół pw. Św. Braci Męczenników w Bydgoszczy);
11 lipca, godz. 11.00, Grudziądz – naczelnik Delegatury IPN w Bydgoszczy Edyta Cisewska, weźmie udział w uroczystościach zorganizowanych przez Towarzystwo Miłośników Kresów Wschodnich w Grudziądzu;
Instytut Pamięci Narodowej w Gdańsku
11 lipca 2024, Gdańsk14.30 – złożenie kwiatów pod Pomnikiem Pamięci Ofiar Eksterminacji Ludności Polskiej na Wołyniu (róg ul. Stolarskiej i ul. Katarzynki);
15.00 – Msza święta w intencji ofiar Zbrodni Wołyńskiej (bazylika św. Brygidy, ul. Profesorska 17;
8–21 lipca 2024prezentacja wystawy elementarnej „Sąsiedzka krew. Ludobójstwo wołyńsko-galicyjskie 1943–1945” (przed budynkiem IPN Gdańsk, al. Grunwaldzka 216);
Instytut Pamięci Narodowej w Katowicach
11 lipca 2024, godz. 11.00, Katowice – uroczystość pod tablicą memoratywną poświęconą pamięci Polaków zamordowanych na Kresach Wschodnich w latach 1939–1947 (cmentarz przy ul. H. Sienkiewicza w Katowicach);
Instytut Pamięci Narodowej w Kielcach
11 lipca 2024 – publikacja serii postów na profilu FB Delegatury IPN w Kielcach, popularyzujących wiedzę na temat ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej;
Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie
11 lipca 2024, godz. 10.00, Kraków – uroczystości w 81. rocznicę krwawej niedzieli na Wołyniu (cmentarz Rakowicki):
Instytut Pamięci Narodowej w Lublinie
9 lipca 2024, godz. 17.00, Lublin – otwarcie wystawy „Kościoły i kaplice na Wołyniu z obrazami Włodzimierza Sławosza Dębskiego (Plac Litewski przy Poczcie Polskiej);
9 lipca 2024, godz. 17.30, Lublin – spotkanie „Zbrodnia Wołyńska w pamięci ocalałych” (sala konferencyjna w siedzibie IPN w Lublinie, ul. Wodopojna 2);
11 lipca 2024, Chełm – prezentacja wystawy „Sąsiedzka krew. Ludobójstwo wołyńsko-galicyjskie 1943–1945”, przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji IPN w Lublinie (Skwer Pamięci Ofiar Rzezi Wołyńskiej);
11 lipca 2024, godz. 11.30, Lublin – złożenie kwiatów pod Pomnikiem Ofiar Wołynia (Skwer Ofiar Wołynia);
11 lipca 2024, godz. 16.00, Kraśnik – okolicznościowa prelekcja Adriana Lesiakowskiego z OBEN w Lublinie w związku z prezentacją wystawy „Sąsiedzka krew. Ludobójstwo wołyńsko-galicyjskie 1943–1945” (Centrum Kultury i Promocji w Kraśniku, ul. Kościuszki 26);
12 lipca 2024, godz. 14.30, Chełm – prezentacja wystawy „Kościoły i kaplice na Wołyniu z obrazami Włodzimierza Sławosza Dębskiego” (Chełmska Biblioteka Publiczna, ul. Partyzantów 40);
12 lipca 2024, godz. 15.00, Chełm – panel dyskusyjny na temat publikacji IPN dotyczących Wołynia organizowany przez Chełmską Bibliotekę Publiczną, w spotkaniu wezmą udział m.in. dr Paweł Sokołowski, dr Leon Popek (Chełmska Biblioteka Publiczna);
17 lipca 2024, godz. 12.00, Tarnobrzeg – promocja publikacji „Dokumenty zbrodni wołyńskiej” t. 2 (Zamek Tarnowskich, ul. Sandomierska 27);
Instytut Pamięci Narodowej w Łodzi
11 lipca 2024, Łódź – złożenie kwiatów przed tablicami pamiątkowymi (kościół św. Ducha przy ul. Piotrkowskiej oraz kościół Miłosierdzia Bożego przy ul. K. Baczyńskiego);
Instytut Pamięci Narodowej w Olsztynie
11 lipca 2024, godz. 9.00, Olsztyn – złożenie kwiatów pod pomnikiem ofiar Zbrodni Wołyńskiej (cmentarz przy ul. Poprzecznej);
Instytut Pamięci Narodowej w Poznaniu
11 lipca 2024, Rawicz – odsłonięcie tablicy upamiętniającej ofiary ludobójstwa na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej (współfinansowana przez IPN);
Instytut Pamięci Narodowej w Rzeszowie
11 lipca 2024, Lubaczów – akcja „11 lipca zapal Znicz Pamięci” – przedstawiciele Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie wspólnie z Jednostką Strzelecką 2033 im. gen. Józefa Kustronia w Lubaczowie, Hufcem ZHP w Lubaczowie im. ks. hm. Wiktora Hassa Paneckiego oraz Towarzystwem Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich Oddział w Lubaczowie zapalą biało-czerwone znicze na grobach pomordowanych przez OUN-UPA w powiecie lubaczowskim. W latach 1944–47 ukraińscy nacjonaliści na terenie tego powiatu zamordowali ponad 3,5 tys. osób, a dokładne okoliczności śmierci ustalono w przypadku 1621 ofiar.  Historycy z Instytutu Pamięci Narodowej wcześniej opracowali plan i wykaz miejsc pamięci i kaźni m.in. Rudka i las Bachory, cmentarze w Baszni, Brusnie, Cieszanowie, Dąbrowie, Horyńcu, Płazowie, Łukawicy i Wielkich Oczach.
11 lipca 2024, Stalowa Wola – wykład Artura Brożyniaka (IPN Rzeszów) „Ludobójstwo na Wołyniu w stosunkach polsko-ukraińskich” podczas sesji zorganizowanej przez Stowarzyszenie Stalowi Patrioci w Stalowej Woli (Aula Wykładowa Biblioteki Międzyuczelnianej, ul. Popiełuszki 10);
12  lipca 2024, Lubaczów – seminarium naukowe „1944. W 80. rocznicę »uciekinierki« ludności polskiej przed terrorem OUN-UPA” (Miejski Dom Kultury im. A. Sas- Bandrowskiego w Lubaczowie, ul. Marii Konopnickiej 2); IPN w Rzeszowie jest współorganizatorem wydarzenia;​​​​​​
14 lipca 2024, godz. 10.30, Rzeszów –  uroczysta Msza święta w intencji pomordowanych i ocalałych z rzezi ofiar, po nabożeństwie nastąpi złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową, która znajduje się na ścianie frontowej kościoła (w kościele pw. Świętego Krzyża w Rzeszowie); w uroczystościach wezmą udział przedstawiciele IPN w Rzeszowie;
14 lipca 2024, Domostawa – w uroczystościach odsłonięcia pomnika – Memoriału Ofiar Ludobójstwa na Kresach Wschodnich weźmie udział dr hab. Dariusz Iwaneczko, dyrektor IPN w Rzeszowie wraz z delegacją historyków; Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie sfinansował tablicę informacyjną dotyczącą zbrodni ukraińskiej na ludności polskiej, znajdującą się przy monumencie;
22 lipca 2024, godz. 17.00, Lutowiska – wykład Artura Brożyniaka (IPN Rzeszów) „Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Bieszczadach” podczas uroczystości związanych z obchodami 81. rocznicy Zbrodni Wołyńskiej, organizowanych przez Gminny Ośrodek Kultury w Lutowiskach;
27 lipca 2024, Lubaczów – sesja popularnonaukowa, poświęcona 80. rocznicy ludobójstwa dokonanego przez OUN-UPA na Polakach, mieszkańcach Małopolski Wschodniej w ramach Festiwalu Dziedzictwa Kresów w Lubaczowie oraz sprzedaż publikacji Wydawnictwa IPN;
Instytut Pamięci Narodowej w Szczecinie
11 lipca 2024, Szczecin – wojewódzkie uroczystości pod Pomnikiem Ofiar Nacjonalistów Ukraińskich w latach 1939–1947; głównymi organizatorami są Oddział IPN w Szczecinie, wojewoda zachodniopomorski oraz Stowarzyszenie Kresy Wschodnie Dziedzictwo i Pamięć (Cmentarz Centralny);
11 lipca 2024 – audycja historyczna w Radiu Koszalin o przyczynach ludobójstwa na Wołyniu i ośrodkach polskiej samoobrony, w tym największej w Przebrażu;
11 lipca 2024, Szczecin – pokaz filmu „Było sobie miasteczko” w reżyserii Macieja Wojciechowskiego z muzyką Krzesimira Dębskiego (Przystanek Historia Szczecin, pl. Brama Portowa 1, Posejdon I piętro);
Instytut Pamięci Narodowej we Wrocławiu
10 lipca 2024, godz. 18.00, Jelcz-Laskowice – wykład dr. Michała Siekierki „Ludobójstwo w Małopolsce Wschodniej na przykładzie miejscowości Huta Pieniacka” (Miejsko-Gminne Centrum Kultury);
11 lipca 2024, godz. 10.00, Wrocław – obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II RP pod Pomnikiem-Mauzoleum pomordowanej ludności polskiej na Kresach Płd-Wsch. przez OUN i UPA (skwer Ksawerego Dunikowskiego); Oddział IPN we Wrocławiu jest partnerem uroczystości organizowanych przez Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów;
11 lipca 2024, godz. 10.00–14:00, Jelenia Góra – kolejna 7. edycja wydarzenia „BezKresni – Wielka Akcja Dawców Zdrowia”, po raz pierwszy włączona została do miejskich obchodów Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej. W programie organizatorzy zaplanowali otwarcie wystawy IPN „Ocaleni. Wołanie o pamięć” (godz. 11:00);

https://dzieje.pl/wiadomosci/81-lat-temu-doszlo-do-kulminacji-ludobojstwa-na-polakach-na-wolyniu

Kresy24.pl za dzieje.pl (PAP)/IPN.gov.pl

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Będzie bolało, bo zaboleć musi. Jednak od prawdy o Rzezi Wołyńskiej Ukraina nie ucieknie Kościelne trzydniowe obchody 80. rocznicy Rzezi Wołyńskiej w Warszawie i Łucku; oświadczenie „Przebaczenie i pojednanie” Premier Morawiecki oddał hołd ofiarom Rzezi Wołyńskiej ze wsi Ostrówki W hołdzie ofiarom Rzezi Wołyńskiej. Szefowie MON i IPN upamiętnili zbrodnię UPA sprzed 80 lat