![Kurhan, pomnik i cmentarz wojenny w Zadwórzu, 2013 r.](https://kresy24.pl/wp-content/uploads/2023/08/termopile10-480x266.jpg)
Kurhan, pomnik i cmentarz wojenny w Zadwórzu, 2013 r.
Zbiory Tadeusza Nowaka (Kraków)
Bohaterowie Zadwórza
Przyjmuje się, że podczas bitwy pod Zadwórzem zginęło od 318 do 325 polskich żołnierzy. Ale należy pamiętać, że ta ofiara bohaterów z oddziału kpt. Bolesława Zajączkowskiego pozwoliła na bezpieczne wycofanie się sąsiednich pododdziałów: 12. Pułku Piechoty i kompanii ze składu 13. Dywizji Piechoty. Kilkugodzinna walka Détachementu dała również czas na przygotowanie obrony Lwowa. Trudno oszacować straty bolszewików, które z pewnością także musiały być bardzo duże.
Zaraz po bitwie miejscowi chłopi pochowali większość poległych i zamordowanych u podnóża wzniesienia przy stacji kolejowej Zadwórze; część ciał pogrzebano bezpośrednio w miejscu śmierci. Późniejsza ekshumacja, w skutek zmasakrowania zwłok przez bolszewików i rozkładu ciał nie doprowadziła do zidentyfikowania wielu z polskich ochotników.
Siedmiu rozpoznanych poległych przewieziono do Lwowa i złożono uroczyście na Cmentarzu Orląt Lwowskich w wyodrębnionej kwaterze zwanej „Zadwórzańską”. Podczas pogrzebu udekorowano nadanymi pośmiertnie Krzyżami Orderu Wojennego „Virtuti Militari” trumny: kpt. Bolesława Zajączkowskiego, kpt. Krzysztofa Obertyńskiego i por. Jana Demetera.
W bitwie poległ m.in. 19-letni ochotnik Ormianin plut. Konstanty Zarugiewicz, uczeń siódmej klasy szkoły realnej, obrońca Lwowa z 1918 roku. Jego matka, Jadwiga Zarugiewiczowa w 1925 roku wybrała jedną z trzech trumien ze zwłokami Nieznanego Żołnierza. Ciało wskazanego bohatera przewieziono z najwyższymi honorami do Warszawy i umieszczono w Grobie Nieznanego Żołnierza.
Na zadwórzańskim cmentarzyku, w pobliżu torów kolejowych usypano dwudziestometrowy kurhan i w 1927 roku wzniesiono na nim czterometrowy pomnik w kształcie obelisku z napisem „17.8 / 1920”, zwieńczonego krzyżem. U podstawy kurhanu w 1929 roku umieszczono tablicę z inskrypcją: „Orlętom poległym 17 sierpnia 1920 roku w walkach o całość Ziem Kresowych”. Nekropolia w Zadwórzu, choć zdewastowana, przetrwała II wojnę światową i okres władzy sowieckiej, zniszczona zaś została tablica pamiątkowa. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę udało się uporządkować i odnowić cmentarz oraz pomnik, niestety władze ukraińskie nie wyraziły zgody na umieszczenie na tablicy inskrypcji w pierwotnym brzmieniu – obecnie dwujęzyczny napis głosi: „Polskim Orlętom / poległym w walce / z wojskami bolszewickimi”.
Polacy pamiętali o młodych obrońcach zwanych „Orlętami” – corocznie do wybuchu II wojny światowej dnia 17 sierpnia organizowane były pielgrzymki ze Lwowa do Zadwórza, a także organizowano „marsz zadwórzański” dla żołnierzy Wojska Polskiego i członków Związku Strzeleckiego z Zadwórza do Lwowa.
![](https://kresy24.pl/wp-content/uploads/2023/08/termopile13-319x480.jpg)
Plakat „II. Marsz Zadwórzański”, proj. Feliks Michał Wygrzywalski, 1928 r.
Zbiory Tadeusza Nowaka (Kraków)
![](https://kresy24.pl/wp-content/uploads/2023/08/termopile11-330x480.jpg)
Kpt. Bolesław Zajączkowski (1881–1920)
Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych (Londyn)
Bolesław Zajączkowski
Urodził się 29 listopada 1881 r. w Krakowie. Uczęszczał do I Gimnazjum w Stanisławowie, gdzie w 1901 r. zdał maturę. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Lwowskiego, a od 1909 r. pracował jako pełnomocnik notarialny. W sierpniu 1914 r. zgłosił się do Legionów Polskich i został przydzielony do taborów, gdzie awansował na porucznika. Od 1917 r. służył w Polskim Korpusie Posiłkowym; od listopada 1918 r. w Wojsku Polskim w obronie Lwowa na III odcinku – „Góra Stracenia”. Od grudnia 1919 r. dowódca kompanii w Grupie rtm. Romana Abrahama. Ciężko rany w nogi w czerwcu 1919 roku, został zwolniony z szeregów w stopniu kapitana. Pracował jako notariusz w Brodach. W czerwcu 1920 r. dołączył ochotniczo do organizującego się na nowo Détachementu mjr. Abrahama, gdzie dowodził batalionem piechoty. Oddał życie za Polskę 17 sierpnia 1920 r. pod Zadwórzem.
![](https://kresy24.pl/wp-content/uploads/2023/08/termopile12-360x480.jpg)
Krzyż za Zadwórze – odznaczenie kombatanckie z okresu II Rzeczypospolitej
Zbiory Tadeusza Nowaka (Kraków)
RES
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!